کاخ گلستان تهران؛ معرفی بخش های مختلف و راه های دسترسی

کاخ گلستان یکی از مشهورترین و پر آوازه‌ترین و البته کهنسال‌ترین بناهای تاریخی موجود در پایتخت ایران، شهر تهران است. این سازه بالغ بر 440 سال پر فراز و نشیب را سپری کرده و امروزه امانتی در دستان ماست. قصری که به واسطه زیبایی‌های بی‌حدوحصر و وقایع و اتفاقات سرنوشت‌سازی که پشت سر گذاشته نزد مردم، محققان و مورخان اهمیت به‌سزایی دارد. در ادامه برای آشنایی بیشتر و کامل‌تر با این نماینده شاخص هنر و فرهنگ پارسی، در سفری کوتاه اما جذاب، با این بخش از مجله مِستربلیط همراه مان باشید.

معرفی کاخ گلستان تهران

زمانی که پیشینه این کشور و ملتش را مطالعه می‌کنیم، به خصوص تاریخ معاصر و چند دهه گذشته به نام این مکان بسیار برمی‌خوریم. حتی اگر تا به حال به بازدید از این کاخ سلطنتی خیره‌کننده نرفته باشید، باز هم تصور کردن نقاطی از آن برایتان میسر است. علت این امر به فیلم و سریال زیادی که از آن جا به عنوان لوکیشن استفاده کرده‌اند، بازمی‌گردد. به همین دلیل هیچ بعید نیست که تصوری منسجم از فضای درونی این سازه باشکوه و باعظمت داشته باشید.

این اثر ماندگار و دیدنی، در سال 1344 شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه جزو مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این سرزمین محسوب می‌شود. مجموعه قصرهای پایتخت، گلستان، کاخ نیاوران، سعد آباد و… نمادی از فرهنگ، تمدن، تاریخ و شیوه زندگی اعیانی درباری کشور است.

اگر قصد این باشد تا نمونه‌ای عالی از سبک معماری اشرافی دهه‌ها و سده‌های پیش نام ببریم، این مورد قطعا مثالی فوق‌العاده برای معرفی خواهد بود. در تمام اوقات سال به جز تعطیلات رسمی بازدید از مجموعه کاخ گلستان بدون مانع بوده و بعید است که هیچ زمانی آن را خالی از جمعیت گردشگران مشتاق و علاقه‌مند بینید.

در 11 بهمن ماه سال 1334 و زمان پادشاهی پهلوی اول، این شاهکار هنر و معماری ایران با شماره 417 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. همچنین در نشست همه ساله سازمان یونسکو که هر بار در یک کشور برگزار می‌شود، درجلسه‌ای که کامبوج محل برپایی آن بود کاخ گلستان ثبت جهانی شد. سال 2007 میلادی برای مورخان و هنرمندان ایرانی با این اتفاق خوشایند و مبارک همراه شد، زیرا پس از سال‌ها متخصصان یونسکو این مجموعه را برای جای دادن در لیست آثار فرهنگی جهانی مناسب تشخیص داده بودند. اگر قصد سفر به تهران را دارید، رزرو هتل تهران را از مستربلیط انجام دهید.

کاخ گلستان تهران کجاست؟

کاخ گلستان یکی از آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری شهر تهران است. این کاخ در خیابان پانزده خرداد، میدان ارگ قرار دارد و با وسایل نقلیه مختلف می‌توانید خود را به این منطقه برسانید. روش‌های دسترسی به کاخ گلستان عبارت است از:

• مترو: بهترین راه دسترسی به کاخ گلستان مترو است. اگر قصد بازدید از این کاخ را دارید، باید در ایستگاه پانزده خرداد در خط یک مترو تهران پیاده شده و حدود پنج دقیقه به طرف شرق بروید تا به میدان پانزده خرداد برسید، سپس باید از خیابان داور خود را به ضلع شمالی میدان برسانید.
• اتوبوس: وسیله نقلیه عمومی دیگر برای رسیدن به این مکان اتوبوس است. باید سوار اتوبوس بی‌آرتی شده و در ایستگاه گلوبندک پیاده شوید. چند دقیقه پیاده‌روی لازم است تا خود را به مجموعه گلستان برسانید. البته اگر در شهرهای دیگر هستید، می‌توانید با خرید بلیط اتوبوس تهران به پایتخت سفر کنید.
• تاکسی: اگر می‌خواهید با تاکسی به مجموعه کاخ موزه گلستان بروید، کافی است در یکی از ایستگاه‌های تاکسی در میدان انقلاب، میدان فاطمی، فلکه دوم صادقیه، خیابان جمهوری و… سوار تاکسی‌هایی شوید که شما را به چهارراه گلوبندک می‌رسانند.
• خودرو شخصی: از آنجا که این مجموعه در محدوده طرح ترافیک قرار دارد، استفاده از خودروی شخصی برای رسیدن به این مکان دارای محدودیت‌هایی است. خیابان‌های منتهی به کاخ هم سنگ‌فرش هستند و باید خودروی خود را قبل از ورود به این خیابان‌ها و در خیابان‌های اطراف پارک کنید. از طرف دیگر مسیر دسترسی به این مجموعه در اغلب موارد ترافیک است و بنابراین توصیه می‌شود از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید. با این وجود اگر قصد استفاده از خوردوی شخصی دارید، می‌توانید از خیابان وحدت یا امام خمینی به خیابان داور و صوراسرافیل یا خیابان ۱۵ خرداد و ناصرخسرو بروید و بعد از پارک کردن خودرو پیاده خود را به کاخ گلستان برسانید.

ساعت کاری و هزینه بلیط کاخ گلستان

ساعت بازدید از کاخ گلستان از شنبه تا چهارشنبه ساعت 9 صبح تا 7 بعدازظهر و روزهای پنجشنبه و جمعه از ساعت 9 صبح تا 8 بعدازظهر است.

این مجموعه در روزهای رحلت امام خمینی یعنی 14 خرداد، سالروز شهادت امام علی (ع) یعنی 21 رمضان، سالرزو رحلت حضرت رسول اکرم (ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) یعنی 28 صفر، سالرزو شهادت امام جعفرصادق (ع) یعنی 25 شوال و روزهای تاسوعا و عاشورا تعطیل است.

در تمام اوقات سال این اقامتگاه اشرافی که پادشانی چون آقا محمدخان، فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه، مظفرالدین و احمد شاه قوانلو قاجار از آن جا بر مردم حکومت می‌کردند، بلامانع است. در ایام عید نوروز و تابستان قاعدتا با پر ازدحام ترین روزهای مجموعه رو به رو هستید؛ به همین علت شاید پاییز و زمستان گزینه های مناسب تری محسوب بشوند. هرچند در آن ایام نیز کاخ را پر از جمعیت گردشگران خواهید دید اما به نسبت بقیه اوقات کمی خلوت تر هستند.

توصیه می‌کنیم یک روز کامل، از ساعات ابتدایی بازگشایی تا تعطیلی را به گشت و گذار در این سرای باعظمت اختصاص دهید. از آنجا که بخش‌های مختلفی برای دیدن وجود دارند، اطمینان داشته باشید که ابدا برایتان خسته‌کننده نخواهد بود و مدام با موارد تماشایی‌تر رو به رو می‌شوید. اگر با تور لیدر یا راهنما همراه شده باشید ماجراها و داستان‌های واقعی و جذابی را می‌شونید.

هزینه بازدید از این مجموعه بین 15 تا 30 هزار تومان برای هر بخش است. هزینه ورودی کاخ گلستان برای گروهایی از افراد شامل کارمندان وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و راهنمایان تور و راهنمایان گردشگری رایگان و برای برخی گروه‌ها شامل بازنشستگان کشوری و لشکری و افراد دارای کارت منزلت، افراد تحت پوشش کمیته امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور، آزادگان، جانبازان، خانواده‌های شهدا و بازدید گروهی دانش‌آموزان و دانشجویان به همراه اساتید آنها نیم‌بهاست. شما می‌توانید بلیط را به صورت اینترنتی و غیرحضوری و با مراجعه به اپلیکیشن‌هایی مانند تاپ نیز خریداری نمایید.

تاریخچه کاخ گلستان

با مطالعه اسناد و مدارک بی‌شماری که به جا مانده و سفرنامه‌های گردشگران معروف خارجی در گذشته، به ویژه سفرنامه پیترو دلاواله که در سال 1028 هجری قمری از ایران بازدید کرده بود، می‌توان سرنخ‌های جالبی در این باره پیدا کرد. طرح اولیه کاخ را نخستین مرتبه شاه عباس صفوی بنا نهاد؛ البته در آن زمان ارگ تنها سازه بسیار کوچک‌تر از حالت فعلی بود و در طی زمان به مرور تکمیل شد.

کریم خان زند سر سلسله دودمان زندیه در طول 7 سال به طور دقیق‌تر، در فاصله بین سال های 1173 و 1180 قمری تصمیم به تاسیس دیوان‌خانه‌ای در محیط ارگ گرفت؛ از آن پس نام کاخ بر آن جا اطلاق شد. بعد از دوره حکومت وکیل‌الرعایا و بر سر کار آمدن خاندان قاجاریه اوضاع متفاوت‌تر از قبل شد.

قدمت کاخ گلستان و شکوفایی واقعی این سازه اشرافی به عصر آغامحمدخان قاجار باز می‌گردد. او وقتی تهران را به پایتختی برگزید، سعی کرد تا فضایی شاهانه و در خور برای خود فراهم کند. به همین علت تصمیم گرفت تا کاخ گلستان را گسترش دهد. پادشاه بعدی این سلسله فتحعلی شاه نیز در همان جا تاج‌گذاری کرد و او که به عیش و نوش شهرت داشت، تنها به ظاهر امر و شکوه و جلال قصرش اهمیت می‌داد.

بنا بر همین احوال، جزئیات بیشتری بر فضا افزوده گردید. در عصر ناصری و دوره سردمداری او ملقب به سلطان صاحبقران و قبله عالم، به تاریخ تاجگذاری ذی القعده 1264 هجری قمری و مدت طولانی 49 سال حکومت تغیرات شگرفی در طراحی سازه ایجاد شد که سابقه نداشت. سه سفر اروپایی پادشاه در 1290، 1295 و 1306 قمری المان‌هایی از سبک معماری خاصه اروپا به مجموعه قصر اضافه کردند. بعدها شاهان پهلوی نیز در همین مکان اعلام سلطنت کردند.

وقایع تاریخی مهم در کاخ گلستان

کاخ ناصرالدین شاه در بسیاری از وقایع مهم و سرنوشت‌ساز تاریخ ایران حضوری پررنگ داشت و در و دیوارهای قصر اتفاقات زیادی را به خود دیده‌اند. اعلام پادشاهی از سوی آغا محمد خان، فتحعلی خان و سپس ناصرالدین شاه قوانلو قاجار سه حاکم بعدی این دودمان، مظفرالدین شاه، علی و احمد شاه نیز در همین فضا تاجگذاری کردند و خود را شخص اول کشور نامیدند.

به غیر از این اتفاقات هر چند ظاهر ارگ تغییر به خصوص و قابل توجهی پیدا نکرد اما شاهد واقایع سیاسی حائز اهمیتی بود. انقلاب مشروطه یکی همین موارد به‌شمار می‌رود.

شروع به کار اولین دوره مجلس شورا ملی مورخ شعبان 1334 قمری، برپایی مجلس موسسان برای براندازی قاجار در آذر سال 1304 شمسی و در نهایت بر تخت نشستن پهلوی اول نیز در تاریخ 4 اردیبهشت ماه همان سال از دیگر رویدادهایی بودند که در کاخ گلستان اتفاق افتادند. بعد از رضا خان، در 4 آبان ماه 1346 شمسی محمدرضا پهلوی هم در این محل تاج‌گذاری کرد.

انتقال استخوان های کریم خان به کاخ گلستان

شاید جالب‌ترین ماجرایی که درباره این فضا نقل می‌کنند، انتقال جسد کریم خان از شیراز تا تهران باشد. هنگامی که آغامحمدخان کشور را تصرف کرد، برای بی‌حرمت کردن جنازه دشمن، در سال 1206 قمری، استخوان‌ها یا بنا بر روایاتی تنها سر وکیل‌الرعایا را به پایتخت آورد. سپس آن را زیر قسمت نگارخانه که هر روز از آن جا عبور می‌کرد، دفن نمود.

به عقیده او، این عمل به معنای پای مال کردن دشمن بود. بعدها و پس از چندین سال که پهلوی بر سر کار آمد، به جهت جو قجر ستیزی که در بین مردم اندک اندک رایج شده بود، رضا خان تصمیم گرفت تا هر آنچه که از سر سلسله زندیه باقی‌مانده را به جایگاه اولیه آن شیراز بازگرداند. پله‌های عمارت را کندند و سپس استخوان‌ها را در مجمه نقره به شاه تقدیم کردند.

نقشه و معرفی بخش های مختلف کاخ گلستان تهران

این قصر عظیم و وسیع از لحاظ معماری سرآمد دژهای سلطنتی مسکونی دیگر محسوب می‌شود. این مجموعه پهناور از چندین عمارت باشکوه جداگانه، چند تالار و بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. سبک و شیوه غالب سازه کاملا ایرانی به نظر می‌رسد؛ با این حال در عصر ناصری المان‌های اروپایی به آن افزودند.

خوابگاه ناصرالدین شاه یکی از همین قسمت‌های الگوبرداری‌شده از معماری اروپا بود. کاشی‌کاری‌های کاخ اصیل‌ترین و ناب‌ترین در نوع خود هستند. هنر واقعی نگارگری و نقاشی به وضوح در سرامیک‌های دیوارها و کاخ قابل مشاهده هستند. بیش‌تر نقوشی که به چشم می‌خورند، نمایی از شکارگران، جنگ و نبرد، هیبت پادشاهان قجری، مناظر و ابنیه تاریخی و چندی هم تصاویر دینی مذهبی و مرتبط با اسلام هستند.

جدای از فاکتورهای کار هنرمندان ایرانی مانند استاد کمال‌الملک، نمودی از تاثیرگذاری روش غربی نیز در طرح‌ها به طور محسوسی نظر را جلب می‌کنند. آیینه‌کاری در چند بخش به ویژه تالار آیینه و زرکوبی‌های بنا در گوشه و کنار بی‌نهایت برای هر بیننده‌ای خیره کننده خواهند بود. مقدار طلا و سنگ‌های قیمتی که در تزئینات مورد استفاده قرار گرفته‌اند، این فضای شاهانه را به گنجی ملی و بسیار گران‌بها تبدیل می‌کند.

عمارت شمس العماره، تالار آیینه و تالار سلام، ایوان مرمر، عمارت بادگیر، تالارهای الماس و برلیان، تالار عاج، حوضخانه، عمارت بادگیر و خلوت کریم خانی از قسمت‌های باقی مانده مجموعه به‌شمار می‌روند. عمارت اندرونی، تکیه دولت، نقار خانه، تالار خاقان، خوابگاه ناصر الدین شاه و… نیز پیش از این سالم بودند اما در حال حاضر موجود نیستند. در ادامه، دیگر قسمت‌ها را به تفصیل و جداگانه معرفی می‌کنیم.

1- کاخ شمس العماره

شمس العماره را باید معروف‌ترین مکان در حوضه کاخ گلستان نامید. تکمیل این بنای پنج طبقه به مدت دو سال تمام یعنی از 1244 تا 1246 شمسی به طول انجامید.

سازه 35 متری شرق مجموعه به دوره قاجار مربوط می‌شود. ناصرالدین شاه پس از سفر به فرنگ تصمیم گرفت تا بنایی با سبک معماری غالب اروپاییان در تهران پایتخت خود بسازد. پادشاه دلش می‌خواست از ارتفاع محل اقامت خود بتواند کل شهر را از نظر بگذارند و نقشه و خواسته او نیز عملی شد.

به جز شیوه پنجره‌سازی، کاشی‌کاری که نمادی مهم از معماری ایرانی محسوب می‌شود؛ شکل کلی ساختمان یادآور دول فرنگی است. اتاق شاه‌نشین بزرگ‌ترین قسمت عمارت است که با اتاق‌های گوشواره در اطراف محاصره شده و بزرگ‌تر هم دیده می‌شود. ساعتی که بر بلندترین قسمت جلب توجه می‌کند نیز هدیه از سوی ملکه ویکتوریا بریتانیای کبیر به سلطان ایرانی بود.

2- تالار آیینه

تالار آیینه شاید زیباترین و چشم‌نوازترین قسمت در کل کاخ گلستان به حساب بیاید. این فضا در مجاورت تالار سلام در سال 1261 شمسی با مشارکت صنیع الملک معمار و نقاش باشی معروف دربار ساخته شد؛ تا گنجینه و شاهکاری درخشان از هنر صنعت گران ایرانی معرفی شود.

نگارگری جناب کمال الملک از این تالار موجب شد تا بیش‌تر از سایر بخش‌ها به شهرت برسد. آن تابلو نفیس 5 سال زمان برد تا تکمیل شود و لازم به ذکر است مقیاس واقعی فضا کوچک‌تر از چیزی ست که استاد نقاش تصویر کرده است.

3- تالار سلام

تالار سلام یا موزه، در سال 1255 شمسی ساخته شد. زمانی که تخت طاووس را بدان آن جا منتقل کردند و مراسمات رسمی در این مکان صورت می‌پذیرفت، نام سلام بر روی تالار باقی ماند. در هنگام حکومت پهلوی دوم، مراسم تاجگذاری محمدرضا شاه و شهبانو فرح در آنجا انجام شد. بسیاری از تزئینات فضا به همان موقع تعلق دارد. علاوه بر تابلو نقاشی‌های کمال‌الملک و چندی دیگر از هنرمندان، دو ماکت تخت طاووس و تخت نادری در درون محوطه نگهداری می‌شوند.

4- عمارت بادگیر

بانی ساخت عمارت تماشایی بادگیر، فتحعلی شاه قوانلو قاجار بود، مظفرالدین شاه نیز در همین مکان تاجگذاری و اعلام سلطنت کرد. این فضا که در دوره طولانی مدت ناصری نیز یک مرتبه مورد مرمت وسیع قرار گرفت، نمونه‌ای بی‌نظیر و عالی برای معرفی هنر معرق‌کاری ایرانیان محسوب می‌شود. آیینه‌کاری‌ها و تزئینات ارسی به علاوه گچ‌بری‌های فوق‌العاده تالار اصلی سبب شهرت هر چه بیش تر این مورد شده‌اند. ضمن بازدید از مجموعه وسیع کاخ گلستان سر زدن به این نقطه را از قلم نیندازید.

5- تالار برلیان

تالار برلیان بر روی خرابه کاخ بلور فتحعلی شاه، بنا بر دستور ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. از این فضا نیز برای پذیرایی از دیگر مهمانان خاصه دربار استفاده می‌شد. دیوارهای آیینه اندود و چهل‌چراغ‌های باشکوه وسط تالار موجب شده تا همچین نامی را بر روی آن بگذارند.

در زمان مظفر‌الدین شاه بازسازی گسترده‌ای انجام گرفت؛ شماری از جزئیات و دکوریجاتی که در حال حاضر دیده می‌شوند، متعلق به همان دوره هستند. سه پنجره بزرگ با پرده‌های ابریشمی و صندلی‌های اعیانی در کنار فرش خوش نقش و نگاری که وسط تالار پهن شده باعث هر چه زیباتر به نظر رسیدن محیط شده‌اند.

6- ایوان تخت مرمر

یکی از آثار ملی ایران، ایوان مرمر یا ایوان دارالاماره، همان دیوان‌خانه‌ای است که کریم خان زند آن را ساخت. بعدها به واسطه قرارگیری تخت سلیمانی یا مرمرین فتحعلی شاه قاجار در این نقطه همچین نامی را به آن اطلاق کردند. این تخت با هیبت که محصول هنر استادان سنگ‌تراش اصفهانی است، پایه‌های عجیب دارد؛ بدین صورت که سه دیو و شش فرشته آن را روی دوش نگهداشته‌اند. در مجموع 65 تکه در ساخت این اثر قابل توجه به کار رفته است.

7- تالار عاج

تالار عاج یا آج جزو قسمت‌های اصلی ارگ به حساب می‌آید که در ضلع غربی تالار برلیان واقع شده؛ تا به امروز هیچ سند و مدرکی اثبات نکرده که این بخش دقیقا در چه سالی احداث شده است. به طور قطع تنها مسئله قابل اطمینان می‌تواند این باشد که عمر تالارعاج بیش‌تر از سالن‌های آیینه و سلام خواهد بود.

کارایی فضا در واقع نگهداری از پیشکش‌های دول خارجی در زمان حکومت تقریبا 50 ساله ناصالدین‌شاه بود. همچنین مهمانی‌ها و مجالس رسمی دربار با فرستادگان و سفرا اغلب در همین جا صورت می‌گرفت. دو عاج بزرگ، صندلی‌های مخملی و آیینه‌ای مرتفع با قاب فلزی جزو آثار موجود در این اتاق هستند.

8- تالار الماس

در هیچ یک از تالارهای برلیان و الماس این سنگ‌های قیمتی نگهداری نمی‌شوند. در واقع علت نامگذاری یا وجه تسمیه آنها درخششی است که به علت آیینه‌کاری‌های ظریف و خیره‌کننده‌شان نور را همچون الماس منعکس می‌کنند. این تالار نیز با خواست فتحعلی شاه احداث گردید. ارسی‌ها و مقرس‌کاری‌ها، پنجره‌های بلند و عریض، میز و صندلی‌های وسط فضا و شمعدان‌های بزرگی که لب طاقچه‌ها قرار دارند بیش از هر مورد دیگری نگاه‌ها را جلب خود می‌کنند.

9- تالار ظرف‌ها

این تالار مختص به نگهداری از هدایای دولت‌ها و سفرای خارجی به پادشاه ایران است که در هنگام سلطنت دودمان قاجار بنا شد. یک سرویس ظروف چینی متعلق به زمان ناپلئون کبیر فرمانروای فرانسه، پیشکشی از طرف ملکه مقتدر بریتانیا، سرویسی دیگر از امپراطور وقت روسیه تزاری و چندی دیگر از ارمغان‌های جواهرنشان و الماس‌نشان دیگر همگی در همین محیط حفاظت می‌شوند.

10- خلوت کریم خانی

خلوت کریم خانی همان طور که از عنوان آن پیداست، به پایه‌گذار دودمان زندیه مربوط می‌شود. این محوطه که در اصل یک راه عبور امن، به دور از هیاهو و مخصوص کاخ محسوب می‌شد، در سال 1173 هجری قمری بنا شد. امروزه بخش کوچکی از محوطه باقی مانده است زیرا در جریان ساخت و ساز تالار سلام در زمان ناصر الدین شاه آسیب‌های جدی به آن وارد شد.

این مسیر اندرونی را دیوانخانه یا همان ایوان تخت مرمر متصل می‌کرد. برای تماشای این قسمت باید به شمال غربی مجموعه بروید. همچنین لازم به ذکر است که در این ایوان یک حوض ساخته شده از مرمر درست در میان فضا می‌بینید؛ علاوه بر آن سنگ قبر با جزئیات ناصرالدین شاه و یکی دیگر از تخت‌های فتحعلی شاه هم همان جا قابل مشاهده هستند.

سنگ مزار نام برده قبل از انقلاب 1357 از آرامگاه شاه برداشته و به این مکان انتقال داده شد. حجاری روی اثر آن را به نمونه‌ای ویژه بدل کرده زیرا تماما طرحی کامل و قدی از ناصرالدین شاه را نشان می‌دهد. تخت جلوس فتحعلی شاه قوانلو نیز به دستور پهلوی دوم به آن جا آورده شد.

11- موزه مردم شناسی، کاخ ابیض

در واپسین سال‌های دوره ناصری، سلطان عبد الحمید، از خلفای عثمانی چندی از اسباب و اثاثیه اشرافی و جواهر نشان که بسیار ارزشمند و گران قیمت بودند را به شاه ایران هدیه کرد. در عین حال تمام اتاق‌ها، تالارها و قسمت‌های کاخ پر بود و جای خالی برای نگهداری از هدایای زیاد سلطان عثمانی وجود نداشت.

به همین علت ناصرالدین شاه خواست تا در محوطه سابق عمارت آغا محمد خان، کاخی بسازند. سفید بودن نمای خارجی آن موجب شد تا رفته رفته نام ابیض بر روی سازه بماند. این قسمت یکی از ساده‌ترین بخش‌ها در کل محیط کاخ گلستان به شمار می‌رود. سبک معماری مایل به اروپایی ست و گچ‌کاری‌ها و طراحی داخلی نیز به همین منوال ساده هستند.

 تا سال 1333 تمامی نشست‌های هیئت و اعضای کابینه دولت در همین مکان برگزار می‌گردید. پس از 13 سال و بعد تغییراتی که در دوره محمدرضا شاه پهلوی در گوشه‌ای از ساختمان ایجاد شد؛ تصمیم گرفتند تا موزه مردم شناسی سابق (موسس 1314) را به کاخ ابیض منتقل کنند. در حال حاضر نیز این موزه مردم شناسی برپاست و بازدیدکنندگان می‌توانند در آن با شیوه پوشش و نحوه زندگی مردم دوره قاجار آشنایی پیدا کنند.

همچنین برخی از اساسیه مورد استفاده آنها و لوازم رایج در آن زمان را از نزدیک ببینند. آثار موجود در دسته‌بندی‌های مختلفی از قبیل بخش عکاس خانه، مجسمه‌ها، کتاب‌ها و… برای عموم قابل مشاهده‌اند.

12- کتابخانه کاخ گلستان

کتابخانه کاخ فضای بزرگ و وسیعی است که از لحاظ  کتب موجود یکی از کامل‌ترین مجموعه ‌ها را در اختیار دارد. 7 هزار جلد در این فضا به چشم می‌خورد که در دو بخش جداگانه نسخه‌های چاپی و خطی نگهداری می‌شوند. در گذشته این گنجینه ارزشمند در طبقه اول کاخ ابیض قرار داشت تا اینکه سال 1384 تصمیم گرفته شد تا آن‌ها را به قسمتی دیگر و جایگاه فعلی انتقال بدهند.

کتابخانه شاهی نام اولیه آن جا بود که به دستور فتحعلی شاه جمع آوری شده بود. دیوان شمس با بیش از 50 سال قدمت در بخش نسخه‌های چاپی موجود است و در قسمت کتاب‌های خطی نیز، شاهنامه بایسنقری، هزار و یک شب، مرقع گلشن و… نگهداری می‌شوند.

لازم به ذکر است که در فضای کتابخانه کاخ، قرآنی ارزشمند و بی‌نهایت گران‌بها وجود دارد که آن را امام دهم مذهب شیعه، امام هادی (ع) منسوب می‌دانند. بنا بر اسناد و شواهد کتابت این نسخه خطی در رمضان 1441 قمری به پایان رسید.

قرآنی 16 صفحه‌ای که بر روی پوست آهو نوشته شده و سوره‌هایی نظیر لقمان، عنکبوت و زمر بر روی دیده می‌شود. نسخه‌ای از آن نیز به حرم امام هادی و امام حسن عسگری (ع) هدیه شده است.

تفاوت این کتابخانه فوق‌العاده با سایر فضاها عمومی نبودن آن است. بدین صورت که تنها پژوهشگران، مورخان و کسانی که دارای مجوزهای لازمه هستند می توانند به آن جا وارد شوند. به علت اینکه بسیاری از نسخه‌ها بسیار کمیاب هستند، مراقب‌های شدیدی بر آنها اعمال می‌شود.

بخش هایی از کاخ گلستان که امروزه وجود ندارند!

برخی از قسمت هایی که در زمان ساخت جزوی از مجموعه بزرگ کاخ گلستان بوده اند که هم اکنو دیگر وجود ندارند. مثلا:

1- تکیه دولت

تکیه دولت از زمره بخش‌هایی به شمار می‌رود که امروزه دیگر ردی از آنها به چشم نمی‌خورد. تکیه همایونی و تکیه بزرگ شاهی از دیگر اسم‌های این مکان هستند. قبله عالم، دستور داده بود تا برای برپایی مراسم تعزیه و عزاداری امام حسین (ع) و همچنین برگزار کردن هر چه باشکوه‌تر تاسوعا و عاشورا در ایام محرم همچین محوطه‌ای را بسازند.

از استاد معمار حسینعلی مهرین به عنوان معمار آنجا نام می‌برند. سال‌ها پس از عصر ناصری، سازه مخروبه و متروکه ماند تا اینکه در سال 1325 شمسی، برای احداث بانک ملی ایران آن را برای همیشه از بین بردند. نقاشی کمال الملک تنها اثری است که به وضوح شکل فضا را توصیف می‌کند.

2- عمارت اندرونی

ناصرالدین شاه قاجار اولین پادشاهی بود که شخصا به سفر اروپایی و دیدن فرنگ رفت، نخستین حاکم ایران بود که خاطره نویسی می‌کرد و در کل دودمان خویش بیش از سایر همتایانش حکومت کرد. با این حال رکورد بیشترین تعداد همسرانش بعد از فتحعلی شاه با 169 نفر، نیز به دست او بود.

بنا بر اسناد و شواهد در مجموع 85 زن عقدی و صیغه‌ای در اندرونی قبله عالم زندگی می‌کردند. این تعداد دیگر از کنترل خارج شده بودند و فضای کوچک ساختمان سابق برایشان مناسب نبود. به همین علت سلطان به امین السلطنه وزیر دربار دستور داد تا عمارت جدیدی برای آنها بسازند.

پس از، اتمام سردمداری سلسله قاجاریه و بر سر کار آمدن پهلوی اول، او تصمیم گرفت حرمسرا را کاملا تخریب کند تا رد و اثری از عیش و نوش قجری باقی نماند. فارغ از همه مسائل، او با این عمل خود را در بین مردم ایران که دل خوشی هم از حکومت پیشین نداشتند، محبوب کرد.

تابلوهای نقاشی، دیوارکوب‌ها و پلکان‌های این مکان بسیار زیبا، اصیل و قیمتی بودند که پس از تخریب بین مابقی تالارها و سرسراهای کاخ پخش شدند. خوابگاه ناصری نیز که به تقلید از سبک عثمانی، فرنگی ساخته شده بود و جزوی از همین ساختمان اندرونی به شمار می‌رفت نیز ویران گردید.

دروازه نقارخانه، عمارت صندوق‌خانه، رخت‌دارخانه شاهی یا سلطنتی، تالار خاقان مغفور (لقب فتحعلی شاه) و عمارت خروجی از دیگر قسمت‌هایی به حساب می‌آیند که امروزه دیگر وجود ندارند.

لوکیشن مشهور فیلم ها و سریال های تاریخی

یکی از پربازیگرترین سریال‌هایی که در برخی قسمت‌های کاخ گلستان فیلم‌برداری شد، مجموعه 95 قسمتی معمای شاه به کارگردانی محمدرضا ورزی بود. این سریال که به وقایع دوران پهلوی می‌پرداخت با اقبال چندانی مواجه نشد. مجموعه دیگر که در زمان پخش جزو پرطرفدارترین‌های تلویزیون هم بود، باز هم به کارگردانی آقای ورزی، سریال سال‌های مشروطه نام داشت.

محوریت شخصیت‌هایی چون عباس میرزا ولیعهد محبوب قاجار، میرزاتقی‌خان امیرکبیر، فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه در بخش‌هایی از این قصر ضبط شد. قهوه تلخ اثر طنز و ماندگار مهران مدیری نیز در تعدادی از پلان‌ها این مجموعه را جلوی دوربین خود برد.

یکی دیگر از معروف‌ترین فیلم‌های سینمایی دهه شصت، کمال الملک علی حاتمی نیز موجب شد تا اغلب ما فضای درونی این محوطه را ببینیم. هنرپیشه‌های مشهوری چون زنده‌یاد استاد جمشید مشایخی در نقش نقاش‌باشی دربار، کمال الملک بزرگ، استاد محمد علی کشاورز، داوود رشیدی، عزت الله انتظامی و همچنین استاد علی نصیریان به‌نام‎‌‌ترین بازیگران این اثر درخشان بودند.

به واسطه همین فیلم که به زندگی بزرگ‌ترین نقاش دودمان قاجار می‌پردازد، بسیاری از نماهای درونی کاخ سلطنتی گلستان دیده شد. این مجموعه قدیمی‌ترین قصر به جا مانده در پایتخت است که بازدید از آن برای همگان فراموش نشدنی خواهد بود. سریال‌های دیگری نیز دست به انتخاب این ارگ برای ساخت اثر خود زده‌اند؛ منتهی تعداد سکانس‌های برداشتی موارد نام برده بیش‌تر و شاخص‌تر بود. بنا بر همین جهت به ذکر آنها کفایت کردیم.

خدمات و امکانات رفاهی مجموعه

گشت و گذار در همچین محوطه بزرگ و متنوعی به طور حتم زمان زیادی طلب می‌کند. به همین علت باید یک صبح تا غروب برای قدم زدن در دل تاریخ دهه‌ها و سده‌های گذشته وقت صرف کنید. طبیعتا می‌تواند از لحاظ جسمی برایتان کمی خسته کننده باشد، بنابراین فکر خوبی است که به چایخانه کاج مراجعه کرده و چند دقیقه‌ای استراحت کنید.

چای و قهوه بنوشید یا نهار و عصرانه میل بفرمایید و پس از تجدید قوا به ادامه بازدید از دیگر بخش‌ها مشغول شوید. نمازخانه نیز در دسترس است و برای خواندن نماز با هیچ مشکلی مواجه نمی‌شوید.

همچنین یکی از ابتکارات جالبی که مدت‌هاست در این فضا صورت می‌گیرد، وجود عکاس‌خانه‌ای با شکل و شمایل قجری در آنجاست. برای غرق شدن بیش‌تر در تاریخ و البته به جا گذاشتن یک یادگاری جذاب از سفرتان به این مکان، لباس‌های قاجاری را به تن کرده و عکس بیندازید. قطعا سر زدن به این قسمت به یکی از موردعلاقه‌ترین‌های‌تان تبدیل خواهد شد.

کاخ گلستان سند زنده‌ای از نزدیک به 500 سال تاریخ گذشته این سرزمین است. شاهکاری بی‌بدیل و فوق‌العاده از هنر دست صنعت‌گران، نگارگران و معمارانی که سال‌ها عمرشان را برای ساخت این سازه عظیم صرف کردند. محل زندگی و سلطنت شاهان قاجاری و پهلوی در فضایی بالغ بر 4.5 هکتار که مستربلیط بازدید و تماشای آن را به تمام ایرانیان هنر دوست و وطن دوست پیشنهاد می‌کند.

برای بازدید از این کاخ وسیع و تماشایی، باید خود را به پایتخت برسانید. از هر کجا و هر شهر ایران که زندگی می‌کنید، خرید بلیط هواپیمای تهران می‌تواند پیشنهادی سریع و عالی برای شما باشد. برای خرید بلیط قطار نیز می‌توانید از مستربلیط کمک بگیرید و در کم‌ترین زمان رزرو خود را انجام دهید. اگر برای اولین بار است که می‌خواهید از مستربلیط هتل تهیه کنید، رزرو هتل تهران شامل تخفیف می‌شود.

سوالات متداول در مورد کاخ گلستان

1- کاخ گلستان کجاست؟
این کاخ در خیابان 15خرداد تهران در ضلع شمالی میدان ارگ قرار گرفته است.

2- چگونه با مترو به کاخ گلستان برویم؟
ایستگاه مترو نزدیک به کاخ گلستان ایستگاه 15خرداد است. پس خط یک مترو را سوار شده و در ایستگاه 15 خرداد پیاده شوید. حدود پنج دقیقه باید پیاده‌روی کنید تا به درب ورودی کاخ برسید.

3- جاهای دیدنی اطراف کاخ گلستان کدامند؟
بازار تهران با فاصله 350 متر، پارک شهر با فاصله 700 متر، بازار تاریخی عودلاجان با فاصله یک کیلومتر و خانه تاریخی مستوفی‌الممالک با فاصله 650 متر از کاخ گلستان از جمله جاهای دیدنی نزدیک به کاخ گلستان هستند.

4- ساعات بازدید کاخ گلستان چگونه است؟ 
از ساعت 9 صبح الی 7 بعدظهر می‌توانید از این کاخ بازدید کنید. البته در برخی از تعطیلات رسمی درب‌های کاخ به روی بازدیدکنندگان باز نیست، بنابراین اگر در تعطیلات رسمی قصد بازدید از این کاخ را دارید، حتما از باز بودن آن مطمئن شوید.