باغ فین؛ تاریخچه+راه های دسترسی

کاشان به شهر گل های معطر و آثار تاریخی معروف است و یکی از پر طرفدار ترین مقصدهای گردشگری در ایران می باشد که کهن ترین سکونت گاه های بشری را دارا است، این شهر همان بافت تاریخی و قدیمی خود را حفظ نموده و به پیشرفت صنعت گردشگری ایران کمک شایانی می کند. جاذبه های گردشگری زیادی را می توان در این شهر مشاهده نمود که بناهای تاریخی آن از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

یکی از این اثرهای باستانی باغ فین آن می باشد که قدمت آن به زمان حکومت صفویان باز می گردد. با مراجعه به مجله مستر بلیط می توانید تمامی اطلاعاتی را که در مورد باغ فنی احیتاج دارید به دست بیاوردید.

معرفی باغ فین کاشان

باغ فین اسم یکی از باغ های ایرانی است که حمام فین هم در آن واقع شده و جایی می باشد که ناصرالدین شاه قاجار صدراعظم خود یعنی میرزا تقی خان امیرکبیر را به قتل رساند، وسعت این باغ به حدود 23 هزار متر مربع می رسد و دارای یک حیاط در مرکز است که توسط دیوارها و برج های استوانه ای احاطه شده است.

باغ های ایرانی معمولا نمونه ای بی نظیر از معماری را در سطح جهان دارا هستند چرا که تلفیقی از تاریخ، معماری و طبیعت را در آن ها می توان مشاهده کرد، و از لحاظ معماری هم به شکل هوشمندانه ای طراحی شده اند به نحوی که بعد از گذشت سال ها هم هنوز از همان شیوه استفاده می شود.

زمانی که وارد باغ فین کاشان می شوید جلوه های منحصر به فردی چشمان شما را به خود خیره می کند، داخل این باغ درخت هایی بزرگ و تنومند با قدمت چند ساله می توان مشاهده کرد، همچنین صدای گذر آب از روی سنگ فرش ها و فواره های بلند و کوتاه همگی زیبایی بی نظیری را برای باغ ایجاد کرده اند.

اسم این باغ در گذشته باغ شاه بوده که دلیل آن هم مساحت زیاد باغ می باشد و کلمه شاه هم به معنای بزرگ بوده است، اما امروزه آن را به اسم باغ فین می شناسند که دلیل آن هم قرار داشتن در کنار روستای فین است. کلمه فین را از فینه گرفته اند یعنی کلاه هایی که مردم این مناطق استفاده می کردند.

تاریخچه باغ فین کاشان

با توجه به نوشته هایی که موجود است می توان گفت در زمان آخرین دوره فصل های پر بارش یا آخرین دوره های یخچالی در نجد کشور ایران دریاچه ای پهناور وجود داشته که این دریا با شروع خشکسالی خشک می شود و امروزه در آن محل تنها یک کویر بزرگ و مرکزی پا برجاست.

در پایان هزاره ششم در سرزمین حاصلخیر و  کنار کوهستان و حاشیه های کویری اولین سکونتگاه در ناحیه سیلک را شناسایی کردند که یکی از دلایلی که مردم در این مکان به مدت طولانی استقرار داشتند چشمه فین بود که در 2 کیلومتری از این ناحیه قرار داشت، به طور کلی می توان گفت علت شکل گیری اولین سکونتگاه ها در این ناحیه داشتن آب زیاد و وجود چشمه دائمی فین بوده است.

باغ فین به زمان حکومت آل بویه باز می گردد که از آن دوران شواهد زیادی وجود ندارد و اثابت کردن آن نیاز به تحقیقات بی شماری دارد بعد از آن باغ فین را به زمان حکومت ایلخانان نسبت دادند یاقوت حمومی که در قرن هشتم میزیسته تردد مردم را در اطراف این باغ تایید کرده بود، اما در اوایل حکومت صفویان و پادشاهی شاه اسماعیل مردم کاشان که از رسمی بودن دین شیعه خوشحال بودند در انتظار دیدار شاه بودند و کوچه و خیابان های شهر را با چراغ تزئین کرده بودند، در نهایت شاه اسماعیل وارد کاشان شد و به باغ فین رفت، در آن جا تاج پادشاهی را بر سر خود گذاشت.

کاشان در زمان حکومت صفویان بسیار پر اهمیت بود چرا که از جمله شهرهایی بود که مرکز شیعیان و علما شیعه به شمار می رفت، همچنین صنایع دستی بی نظیر آن برای پادشاهان بسیار با ارزش بود، بنابراین هنگامی که اصفهان پایتخت ایران شد شهرهای نزدیک به آن ها از لحاظ بازرگانی از رونق خوبی برخوردار بودند، این عوامل باعث شده بود که از لحاظ وسعت دومین شهر ایران باشد به همین علت می توان شاهد اثرهای تاریخی بیشماری در این شهر بود.

در زمان حکومت شاه طهماسب زلزله بزرگی رخ داد که مرکز آن باغ فین کاشان می شد  بنابراین آن جا آسیب های زیادی را متحمل شد. امروزه در نزدیکی باغ فین امروزی بنایی از باغ قدیمی وجود دارد که به باغ کهنه معروف می باشد، بعد از شاه طهماسب دو نفر از خاندان صفوی به پادشاهی رسیدند در تمامی دروان حکومت این دو ضعف هایی به وجود آمد و چند سال کاشان به دست ترکمن ها افتاد به همین علت خرابی های زیادی را به وجود آوردند، بعد از این دو نفر شاه عباس اول  به پادشاهی رسید و دستور داد که تمامی بناهای کاشان را مرمت کنند و باغ فین هم یکی از این اثرهای تاریخی به شمار می رفت که در زمان حکومت شاه عباس مرمت شد، در همین ایام بنای باغ فین امروزی را گذاشتند.

برای این باغ زمینی به حدود 157 متر در سمت شرق و غرب برای نورگیر  و 142 متر شمالی و جنوبی انتخاب نمودند و حصاربندی های آن را انجام دادند. در چهار طرف این حصار بندی برج هایی را ساختند و بین دو باغ قدیم و جدید هم خیابان و میدانی را بنانهادند. همان طور که گفته شد غیاث الدین جمشید طراح این باغ می باشد، شاه عباس برای اینکه سیل و خرابی ها را از این باغ دور کند دستور داد سد محکمی را با استفاده از ساروج و سنگ بسازند که هنوزم قابل مشاهده است.

 بعد از مرگ شاه عباس، شاه صفی به پادشاهی رسید و مانند پدر خود برای آبادانی باغ فین تلاش های بیشماری را انجام داد و طبقه بالای بنای شترگلوی را در زمان حکومت خود بنا نهاد. بناهایی مثل سر در ورودی، کوشک صفوی، حمام ها را در زمان حکومت هفتمین پادشاه صفوی بنا نهادند. شاه سلیمان  در کنار چشمه فین صفحه ای را احداث نمود به همین علت اسم این چشمه به سلیمانیه تغییر پیدا کرد.

همزمان با حمله افغان ها یعنی از زمان پایان حکومت صفویان و اوایل حکومت زندیه  این باغ به دست فراموشی سپرده شد. کریم خان زند بعد از لشکر کشی ها و پایان درگیری ها به عبدالرزاق خان دستور داد که به بازسازی و مرمت باغ بپردازد. در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار به دلیل اینکه دلبستگی زیادی به این باغ داشت بخش های قابل توجه ای را به باغ اضافه نمود و اکثر بناهایی که امروزه مشاهده می کنید در زمان حکومت قاجاریان ساخته شده اند. در این زمان به حسین خان صدراعظم اصفهانی دستور داد که کار تعمیرات و نوسازی را بر روی باغ انجام دهد و آن را به شکل شاهانه بسازد، بنابراین در سال 1189 هجری کار مرمت و بازسازی بنا را به اتمام رساندند.

بعد از این محمد شاه قاجار در هنگامی که به اصفهان سفر می کرد دو هفته در باغ فین کاشان  می‌ماند و برای مرمت و نگهداری باغ دستوراتی را وضع نمود.  بنابراین در سال 1258 هنگام سلطنت محمد شاه، شاه نشین و حوض جوش را بنا نهادند.

بعد از به پایان رسیدن حکومت قاجاریه اکثر بناهای داخل باغ از بین رفتند تا اینکه در زمان حکومت پهلوی به ثبت آثار ملی رسید و مورد توجه قرار گرفت. اولین کاری که در این زمان انجام دادند مرمت و بازسازی استخر باغ بود و بعد از آن هم در سال 1336 بر روی خرابه های آن موزه ای را تاسیس نمودند.

بعد از انقلاب هم دوباره این باغ به دست فراموشی سپرده شده اما در سال 1387 اقداماتی مثل: ساماندهی کف باغ، مرمت در چوبی، درمان پوشش گیاهی، آوار برداری و بام سازی کوشک صفوی، نصب دوربین های مدار بسته و … را انجام دادند. بعد از اقداماتی که صورت گرفت در سال 1389 سنگ فرش و پیاده روهایی را در این باغ تعبیه نمودن که باعث شد در سازمان جهانی یونسکو به ثبت برسد.

نقشه باغ فین کاشان

باغ فین کاشان از لحاظ معماری تمامی استانداردها را در خود جای داده است. چیزی که در این باغ چشم بینندگان را به سوی خود جذب می کند وجود آب و درختان سر به فلک کشیده می باشد که از عناصر زنده این باغ به شمار می روند و در کنار بناهای این باغ توانسته اند فضای بی نظیری را خلق کنند، اما با دخالت پادشاهان از اهمیت آن کاسته شد حفظ تقارن را در این باغ به خوبی به کار برده اند که در آن زمان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است.

حدود 579 درخت سرو و 11 درخت چنار در این باغ وجود دارد که قدمت آن ها به 470 سال پیش باز می گردد و در سال های اخیر با بی توجهی که صورت گرفته باعث خشک شدن بعضی از درخت های این باغ شده اند. دلیل استفاده از آب در این باغ خلق آرامش برای کسانی بوِده که به آب نگاه می کنند، همچنین خنک کردن هوا در فصل های گرم می باشد.

هنگامی که وارد باغ می شوید سردری را مشاهده می کنید که نمای آن را در دو طبقه و با سنگ های مرمر در زمان حکومت صفویان به اجرا در آورده اند و دارای تالاری است که شما را به بیرون  داخل باغ پیوند می دهد. در طبقه اول این ساختمان محلی را برای انتظار کسانی که به باغ می رفتند ساخته اند  و دالان ها و ورودی های باغ بعد از آن قرار گرفته اند. زمانی که قصد دارید راهی کاشان شوید بدون اتلاف وقت می توانید به سایت اینترنتی مستر بلیط مراجعه نمایید و بلیط قطار کاشان را تهیه کنید در نهایت سفری خاطره انگیز را برای خود رقم بزنید.

دو حوض بی نظیر را می توان در این باغ مشاهده نمود که یکی از آن ها حوض جوش می باشد، یکی از حوض هایی که داخل این مجموعه قرار دارد با تزئینات معماری بی نظیر چشم هر گردشگری را به سوی خود جلب می کند. این حوض درون حمام فین قرار گرفته و کاشی هایی که برای این حوض به کار برده اند از نوع زرین فام است و شکل قالی کاشان را برای این حوض به کار برده بودند، که اثری از خاندان آبی طاهر بوده و بر روی لبه کاشی ها طلا به کار برده اند.

این کاشی ها تا زمان حکومت رضا شاه در این حوض قرار داشتند، اما غارتگرانی به این حمام حمله کردند و کاشی های آن را دزدیدند، بعدها افراد زیادی مشغول به مرمت و بازسازی کاشی ها شدند اما هیچ کدام نتوانستند نمای بی نظیر گذشته را به آن ببخشند. درون این حوضچه 160 حفره وجود داشت که هر کدام از آن ها به عنوان گل های قالی به شمار می رفتند، عملکرد آن ها به این نحو بود که زمانی که حفره اول آب را به سمت بیرون می فرستاد حفره دوم کار مکش را انجام می داد یعنی 80 حفره به عنوان فواره و 80 حفره مکنده در آن وجود داشت به همین علت آب از لبه حوض هیچگاه سرریز نمی شد.

حوض دوازده فواره از دیگر حوض های موجود در این باغ است  که در زمان حکومت محمد شاه قاجار  و هم زمان با حوض جوش و اتاق شاه نشین آن را ساخته اند. در این حوض هم می توان فواره هایی را مشاهده نمود که آن هم مربوط به شاهکارهای بی نظیر ساخت باغ ایرانی بوده، بدون اینکه هیچ نیرویی از بیرون بیاید جریان عمودی را برای آب داخل حوض می توان مشاهده کرد.

حمام فین

از معروف ترین قسمت های باغ فین حمام آن می باشد  که به دو حمامی که در این باغ ساخته شده مربوط می شود اسم هیچ کدام از این حمام ها فین نمی باشد تنها به دلیل قرار گرفتن داخل باغ فین به این نام آن ها را می شناسند. علت مشهور بودن این حمام قتل امیرکبیر به دستور ناصرالدین شاه هست.

آب داخل این حمام را به وسیله تون گرم می کردند، تون را که محلی برای درست کردن آتش است در قسمت خزینه قرار داده اند و به صورت حفرهای به پایین ساختمان راه دارد. فضای حمام را به وسیله گربه روهایی که در کف حمام ساخته اند گرم می کنند. حمام کوچک را در زمان حکومت صوفیان ساخته اند و قدمت آن به سال 882 شمسی باز می گردد که قسمت های مختلف آن را به شکل حمام بزرگ طراحی کرده اند. قدمت 7 کاشی که در این حمام وجود دارد به حدود 500 سال پیش باز می گردد.

اتاق شاه نشین

به دستور محمد شاه قاجار در این باغ اتاقی را با عنوان شاه نشین در سال 1218 ساختند، هنگامی که این ساختمان را احداث نمودند اتاق‌هایی را به اسم گوشواره بنا نهادند که برای استفاده خدمتکاران ساخته شد.

خدمتکاران شاه احترام به خصوصی را برای وی قائل بودند به همین علت هیچ وقت از در اصلی وارد شاه نشین نمی شدند همیشه از درها ی فرعی وارد اتاق می شدند، تشریفاتی را که در آن زمان انجام می دادند در جلوی بادگیر اتاق شاه نشین و قسمت های وسط یعنی قبل از حوض به انجام می رساندند. درهای اتاق را به شکل پنج دری ساخته اند و به حالت کشویی باز و بسته می شود.

گل هایی را با استفاده از میخک ساخته اند که به علت تلخ بودن مانع از ورود موریانه به داخل درب می شوند و جلوه‌های بی نظیر را به درب می بخشد. شیشه های رنگی که برای این باغ به کار برده اند باعث ایجاد رقص نور در طول روز و شب می شود. از لحاظ روان شناسی رنگ سبز و آبی آرامش بخش و رنگ قرمز اشتها آور بوده و ترکیب رنگ ها با رنگ زرد باعث به وجود آوردن حشره کش شده است.

کوشک صفوی

از دیگر بناهایی که در زمان حکومت صفویان در این باغ ساخته شده و به سال 986 باز می گردد کوشک صفوی می باشد. این اثر باستانی را به دستور شاه عباس بنا نهاده اند در آن زمان به حاکم وقت کاشان یعنی همت آقا خضر نهاوندی دستور دادند که در مرکز باغ و رو به روی دروازه باغ فین این بنا را بسازند. در گذشته این ساختمان دارای 4 طبقه بوده  که با توجه به زلزله ای که در سال 1156 میلادی رخ داد آسیب های جبران ناپذیری را به آن وارد کرد و در هنگام بازسازی دو طبقه از آن را ساختند.

ساختمان کنونی 14 متر ارتفاع دارد و مصالحی مثل سنگ لاشه و خشت خام برای ساخت آن به کار رفته است. بر روی در ورودی کوشک صفوی نقاشی های کمرنگی قابل مشاهده هستند که اثری از رضا مصور هستند. کار این فرد به قدری بی نظیر بود که شاه عباس از او خواست نقاشی های باغ چهلستون و عالی قاپو را هم انجام دهد.

سقف این عمارت را به صورت دو لایه ساخته اند که هوا در بین آن ها جریان پیدا می کند. سنگ های مرمرین را در پایین دیوارها می توانید مشاهده کنید. وسط ساختمان حوضی را بنا نهاده اند که حفره آن در عمق دو متری زمین از جنس سفال ساخته شده است.

چایخانه

در کنار کوشک قاجار و با گذشتن از شاه نشین ساختمان دیگری به اسم چایخوری وجود دارد که در زمان های قدیم به آن چشمه زنانه می گفته اند. در این قسمت تمامی آب های ورودی به باغ تقسیم می شود و یک سوم از آب اصلی که وارد باغ می شود به آن می ریزد و بعد از این که به سه شاخه تقسیم می شود راه خود را در باغ ادامه خواهد داد.

شترگلوی فتحعلی شاه یا کوشک قاجاری

در زمان حکومت قاجاریان و به دستور فتحعلی شاه در سال 1189 شمسی ساختمان دیگری را به اسم صوفیه فتحعلی شاه و یا شترگلوی فتحعلی شاهی ساختند در این بنا می توان شاهد قسمت های مختلفی بود که عبارت اند از: چهار طاقی و حوضخانه. در سقف این ساختمان می توان نقاشی هایی را مشاهده نمود که همگی اثری از صنیع الملک غفاری هستند اما بعد از مرگ امیرکبیر هیچ گونه حفاظتی از آن صورت نگرفته است.

حیاط خلوت کریم خانی

در زمان حکومت زندیه و پادشاهی کریم خان دستور به ساخت حیاط خلوتی را داد که به دست همت آقا سلیم ارانی بنا نهاده شد. در این قسمت می توان حیاطی را مشاهده نمود که اطراف آن را اتاق های ساده و پنج دری احاطه کرده اند. قدمت این بنا به سال 1141 هجری شمسی بر می گردد.

موزه ملی کاشان

آخرین بنایی که در باغ فین کاشان به چشم می خورد موزه ملی آن می باشد. در سال 1346 و در زمان حکومت پهلویان بنا نهاده شد، این ساختمان را بر روی ویرانه های خلوت نظام الدوله با همت سید محمد تقی مصطفوی ساخته اند. سه بخش باستان شناسی، مردم شناسی و صنایع دستی را می توان در این موزه مشاهده نمود. بیشتر از 400 ظرف سفالی متعلق به زمان قبل از اسلام و بعد از آن می توان در آن دید.

از اشیای دیگری که داخل این موزه وجود دارد می توان سرامیک، پوشاک، کتاب، خط، انواع دست بافت ها و اشیای مفرغی را نام برد که همگی از هزاره هفتم قبل از میلاد تا دوره معاصر را شامل می شوند. در قسمت باستانی این موزه می توان اشیایی را مشاهده نمود که در مناطقی مثل چغازنبیل، تپه سیلک، حسنلو، لرستان و خوردین و … به دست آمده اند.

چشمه سلیمانیه

آب هایی که به سوی حوضچه ها و استخرها می رود از چشمه فین یا سلیمانیه سرچشمه می گیرند که حدود 12 سنگاب را می توان در آن مشاهده نمود و از صخره هایی به اسم کوه دندانه و سنگ های معدن گچ از زمین می جوشند.  قدمت این چشمه به هفت هزار سال قبل باز می گردد و ویژگی هایی را داراست که پیروان دین یهودی آن را معجزه ای از طرف حضرت سیلمان می دانند.

از ویژگی هایی که این چشمه دارد این است که حتی در فصل هایی که میزان بارندگی کم می باشد از میزان آب آن کاسته نمی شود و حجم آن حتی در خشکسالی ها هم ثابت باقی می ماند. دمای آب آن از دیگر ویژگی هایی هست  که چشمه را منحصر به فرد کرده، دمای این آب هیچ وقت بالاتر از 25 درجه نمی رود و روی آن ثابت می ماند حتی در زمستان هم دمای آب هیچ تغییری نمی کند. آب این چشمه زلال است اما به علت وجود املاح معدنی در آب نمی توان برای خوردن از آن استفاده نمود.

شرایط بازدید از باغ فین کاشان

هنگامی که راهی کاشان می شوید بدون شک به فکر بازدید از باغ معروف آن هستید. برای رفتن به این باغ باید هزینه ای را بابت ورود پرداخت کنید و از بناهای نام برده دیدن نمایید. هنگام رفتن به بعضی از این بناها باید مبلغ اندکی را پرداخت نمایید تا بتوانید از دیدن آن ها نهایت لذت را ببرید. در هنگام تعطیلات و ایام محرم و شهادت ها این باغ تعطیل می باشد.

آدرس و راه های دسترسی به باغ فین کاشان

زمانی که با ماشین های شخصی راهی مسافرت می شوید بدون هیچ نگرانی می توانید به تمامی مناطق دیدنی شهر بروید، بنابراین هنگامی که به کاشان سفر می کنید می توانید به دنبال روستای قدیمی فین باشید و خیابان امیرکبیر را بیابید در آن جا می توانید باغ فین را مشاهده کنید. اگر هم از وسایل نقلیه عمومی برای مسافرت استفاده نموده اید جای هیچ نگرانی نیست چرا که  با استفاده از تاکسی ها می توانید خود را به این باغ تاریخی و بی نظیر برسانید.