کاخ چهلستون اصفهان کجاست؟ معرفی + راه‌های دسترسی

کاخ چهلستون اصفهان کجاست؟ در شهر زیبا و باستانی اصفهان کاخ ها و باغ های سلطنتی و با شکوه بسیاری از دوره صفویه بر جای مانده است که از معروف ترین آن ها می توان به کاخ یا باغ موزه چهلستون اشاره نمود.

این باغ از مهم ترین جاذبه های گردشگری اصفهان محسوب می شود که هر ساله گردشگران بسیاری از سراسر نقاط ایران و جهان به بازدید از آن می روند. معماری ها و کاشی کاری هایی که در ساخت این باغ به کار رفته است در نوع خود بی نظیر هستند و می توان گفت این بنا از آثار شاهکار معماری دوره صفوی است.

کاخ چهلستون در طی سالیان عمر خود تا کنون دچار آسیب ها و حوادث گوناگونی شد اما همچنان دارای ظاهری بسیار زیبا و خیره کننده است. اگر می خواهید با کاخ چهلستون اصفهان بیشتر آشنا شوید پس تا پایان با مجله مستر بلیط همراه باشید.

تاریخچه کاخ چهلستون اصفهان

کاخ چهلستون یکی از با شکوه ترین کاخ های اصفهان است که بنای آن آمیخته ای از رنگ، هنر و معماری است. قدمت این کاخ به دوران حکومت صفویه و زمان شاه عباس اول  و شاه عباس دوم باز می گردد.

این بنا در میان باغ سلطنتی بسیار زیبا و سر سبزی واقع شده است و به دلیل ویژگی های منحصر به فردی که دارد در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. این عمارت با شکوه در حال حاضر تحت عنوان موزه چهلستون مشغول به فعالیت است  وعلاقمندان برای بازدید از آن باید بلیط تهیه نمایند.

بنای چهلستون که گنجینه ای از تاریخ و فرهنگ ایران است به عنوان یکی از آثار باستانی اصفهان دارای اهمیت ویژه ای می باشد و بر همین اساس در سال 1310 نام آن را به لیست آثار ملی ایران افزودند.

پس از آن این بنا شهرت جهانی یافت و مورد توجه باستان شناسان، پژوهشگران و معماران بسیاری قرار گرفت و در سال 2011 نیز جز 9 باغ جهانی که نام آن ها در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است قرار گرفت. در ادامه تاریخچه ساخت این کاخ زیبا را در دوره های تاریخی مختلف مورد بررسی قرار می دهیم.

دوره حکومت شاه عباس کبیر

در دوران صفویه اصفهان به عنوان پایتخت کشور انتخاب شد وساختمان ها و بناهای بسیاری در آن بنا گردید. از جمله این بناها که در زمان شاه عباس اول ساخته شد کاخ چهلستون بود. در آن زمان شاه عباس اول از کاخ عالی قاپو برای سلطنت و انجام کارهای رسمی خود استفاده می کرد.

اما به فضایی دیگر جهت استراحت به دور از مشکلات سلطنت و کشور داری نیاز داشت. همین مسئله موجب شد که دستور دهد عمارت کوچکی در داخل بخشی از باغ جهان نما بسازند. این عمارت به شکل کلاه فرنگی بود که اتاق هایی به بلندی 12 متر داشت.

اگر چه قرار بود این عمارت صرفا برای استراحت شاه باشد اما پس از مدتی از آن به منظور برگزاری جشن ها و مهمانی های کوچک و بزرگ سلطنتی و پذیرایی از سران و مقامات داخلی و خارجی به کار می رفت.

به طوری که گروهی از مورخان ذکر کرده اند که شاه عباس اول جشن نوروز بیست و سومین سال سلطنت خود را در عمارت چهلستون برگزار نمود. بنابراین کاخ چهلستون در زمان شاه عباس اول از جایگاه ویژه ای برخوردار بود.

این کاخ به نحوی طراحی شده بود که با استفاده از تونل هایی به کاخ های عالی قاپو و هشت بهشت متصل می شد و باغ چهلستون که این عمارت در میان آن واقع شده بود نیز دارای راه ارتباطی با میدان نقش جهان و باغ های اطراف خیابان چهار باغ بود.

دوره شاه عباس دوم

در این دوره از تاریخ که مصادف با تاجگذاری شاه عباس دوم بود کاربری کاخ تغییر یافت و آن را توسعه بخشیدند. برای این منظور از برترین و معروف ترین معماران، مهندسان و هنرمندان آن زمان که دارای ذوق و مهارت خاصی در کار خود بودند استفاده کردند تا در نهایت بنایی بسیار با شکوه و فوق العاده زیبا دریافت نمایند.

شاه عباس دوم دستور داد برای تمامی قسمت های عمارت از جمله ایوان های درونی و بیرونی از زیباترین آینه کاری ها و تزئینات استفاده شود. همچنین افزایش تعداد اتاق ها، تالارها و … از دیگر اقداماتی بود که بر روی کاخ چهلستون انجام شد.

به عنوان مثال تالار هجده ستون، تالار آینه، ایوان های طرفین سرای پادشاهی و … به همراه کاشی کاری ها و آینه کاری هایی که بر روی سقف ها و دیوار های تالار انجام می شد از جمله این اقدامات بودند.

در واقع می توان گفت این کاخ با تزئینات شیک و بی نظیری که بر روی آن انجام شده است از نخستین بناهای مجلل و سلطنتی محسوب می شد. کاخ چهلستون پس از تغییرات فراوان در سال 1056 در طی مراسم با شکوهی با حضور شاه عباس دوم و سفرای داخلی و خارجی افتتاح گردید. با افتتاح کاخ چهلستون شاه عباس دوم تمامی ملاقات ها و مهمانی های خود را دراین کاخ انجام می داد.

این کاخ در طی حکومت سایر شاهان صفوی نیز از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار بود و از مهم ترین ساختمان های حکومتی و سلطنتی آن زمان محسوب می شد اما متاسفانه در دوازدهمین سال سلطنت شاه سلطان حسین طی حادثه ای دچار آتش سوزی شد.

کاخ چهلستون در دوره حکومت قاجار

نوشته ها و آثار مورخان حاکی از آن است که در دوران قاجار کاخ چهلستون  تغییر چندانی نداشته و به همان حالت قبلی خود بوده است اما در زمان سلطنت ظل السلطان فرزند ناصر الدین شاه آسیب های فراوانی به کاخ وارد شده و حوض مرمرین و جوهای سنگی باغ نیز پر شده و دیگر همانند گذشته دارای مجارای عبور آب نبودند.

متاسفانه در اواخر حکومت قاجار به بناهای صفویه به ویژه کاخ چهلستون و عالی قاپو کمتر توجه می شد و این بناها به شدت مورد تخریب قرار گرفته بودند. همین مسئله موجب شد که تزئینات و نقاشی ها و درهای خاتم کاخ صدمات بسیاری ببینند و از طرفی استفاده از رنگ روغن جهت بازسازی مجدد رنگ و نقش دیوارها موجب شد که نقاشی های بی نظیر کاخ به طور کامل جدا شده و از بین بروند.

بی توجهی به کاخ چهلستون در اواخر قاجاریه به حدی ادامه داشت که شیخ جابر انصاری معتقد است تمامی آینه کاری های بزرگ و با شکوه، تابلوهای گرانقیمت، درهای خاتم و بسیاری دیگر از اشیا قیمتی کاخ به تهران فرستاده شدند.

علاوه بر این فرش های نفیس و دو رو بافت کاخ نیز کاملا تخریب شده و از بین رفتند و در مجموع از آن عمارت با شکوه و سلطنتی خرابه ای بیشتر باقی نماند.

کاخ چهلستون در دوره پهلوی

در دوره پهلوی یک موسسه باستان شناسی ایتالیایی را انتخاب نمودند که کاخ چهلستون را بر اساس عکس هایی که از آن وجود داشت مجددا مورد بازسازی و مرمت قرار دهد و تمامی نقش و نگارها و آینه کارهای کاخ را همانند گذشته ایجاد نماید.

با تعمیرات صورت گرفته و احیا باغ و عمارت چهلستون این بنای با شکوه به موزه تغییر کاربری داد و از آن به منظور در معرض دید قراردادن مهم ترین آثار دوره های مختلف تاریخ استفاده می کردند.

وجه تسمیه کاخ چهلستون

این کاخ سلطنتی در واقع دارای 20 ستون استوار می باشد اما استخر بزرگی که مقابل آن قرار دارد سبب شده که این ستون ها کاملا در آب استخر انعکاس یابند، از این رو محققان بسیاری معتقد هستند این موضوع وجه تسمیه کاخ است.

برخی دیگر نیز جایگاه ویژه عدد 40 در ادب فارسی که نشان دهنده تعدد و کثرت می باشد را دلیل نامگذاری این بنا به چهلستون می دانند. کاخ چهلستون و باغ زیبایی که در آن واقع شده است شاهکار معماری ایرانی است و از قسمت های متعددی تشکیل شده  که تزئینات و آینه کاری های هر بخش آن در نوع خود بی نظیر هستند که در ادامه به طور کامل به شرح آن می پردازیم.

معماری کاخ چهلستون

سبک معماری به کار رفته در این کاخ آمیخته ای از هنر معماری ایرانی، فرنگی و چینی است. این بنا دارای ایوان بزرگی به طول 38 متر، ارتفاع 14 متر و عرض 17 متر می باشد. این ایوان در ضلع شرقی عمارت واقع شده است و همچنین جنس ستون ها هشت ضلعی ایوان از چوب کاج و چنار می باشد. چهار ستون میانی این کاخ بر روی چهار شیر سنگی قرار گرفته و نمایی فوق العاده زیبا به آن بخشیده است.

قسمت های مختلف مجموعه چهلستون

اگر بلیط هوایپما اصفهان، قطار یا اتوبوس را رزرو نموده اید و قصد دارید سفری چند روزه به این شهر باستانی جهت بازدید از بناهای گردشگری آن به ویژه کاخ چهلستون داشته باشید بهتر است پیش از سفر اطلاعات خود را در رابطه با این بناها افزایش دهید تا بازدید از آن ها برایتان لذت بخش تر باشد. مجموعه چهلستون از مهم ترین و اصلی ترین جاذبه های گردشگری اصفهان محسوب می گردد که از بخش های زیر تشکیل شده است.

باغ موزه چهلستون

این باغ قدیمی باشکوه دارای سه ورودی می باشد که ورودی اصلی آن در قسمت شرقی قرار دارد. با ورود از این در به فضای باغ و طی مسافتی کوتاه عمارت اصلی باغ و استخر بسیا زیبا و بزرگی که در روبروی آن قرار دارد را مشاهده خواهید نمود.

این استخر بزرگ در جهت شرقی غربی کشیده شده و در محور اصلی باغ قرار دارد. در اطراف این محور اصلی درختانی کاشته شده اند که کاملا مسیر رسیدن به کاخ چهلستون را مشخص کرده اند. باغ چهلستون در گذشته خیلی وسیع تر از باغ کنونی بود اما متاسفانه  در طی دهه های مختلف به علت تخریب وحوادث گوناگون بخش قابل توجهی از آن از بین رفت.

استخر

یکی از مهم ترین بخش های مجموعه چهلستون علاوه بر کاخ چهلستون استخر بزرگی است که در محوطه باغ قرار دارد. این استخر در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و از دو بخش تشکیل شده است. بخشی از استخر در قسمت جلویی کاخ و بخش دیگر در قسمت پشت کاخ می باشد.

این استخر زیبایی و طراوت خاصی به باغ چهلستون بخشیده است و ابعاد آن به گونه ای است که تصویر کاخ کاملا در آن منعکس می گردد. علاوه بر این تیرگی که در کف استخر وجود دارد سبب شده عمق آب بیشتر از حالت واقعی نمایش داده شود. استخر مقابل عمارت دارای 16 متر عرض و 108 متر طول می باشد.

ساختمان کاخ

کاخ چهلستون دارای ایوان بزرگی است که از دو قسمت تشکیل شده، یک قسمت آن بر روی 18 ستون چوبی قرار گرفته که 4 ستون میانی آن بر روی 4 شیر سنگی قرار دارد. معماری ها و کنده کاری های روی این شیرهای سنگی به نحوی انجام شده است که در نگاه اول  دو شیر شبیه سر یک انسان هستند. از دهان این چهار شیر آب فوران می کند و در نهایت به حوضچه مرمری تالار می ریزد.

تالار آیینه

قسمت دیگر ایوان دارای ارتفاع بیشتری است و بر روی دو ستون واقع شده است و این بخش تشکیل دهنده سر در ورودی ایوان می باشد که به تالار آیینه شهرت دارد. تمامی بخش ها و دیوارهای این ایوان با استفاده از آیینه کاری های فوق العاده زیبا در کنار آیینه های بسیار بزرگ  قدی پوشیده شده است که این تالار آینه ای نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند.

برای سقف تالار نیز از قاب های چوبی که دارای اشکال گوناگونی هستند استفاده شده است که تصویر حوض مرمرین میان ایوان در سقف به خوبی پیدا است. این ایوان از لحاظ قرینه سازی کاملا مشابه ایوان عالی قاپو می باشد.

شاه نشین

قسمت شاه نشین در پشت در تالار آینه قرار گرفته و فضای کوچکی است که نسبت به تالار در سطح بالاتری قرار دارد. در سقف بخش شاه نشین از آینه کاری های بسیار ریزی استفاده شده که نمای زیبایی به این قسمت بخشیده است. شاه نشین دارای ابعاد 7* 5.5 متر می باشد.

تالار اصلی کاخ

تالار اصلی یا همان تالار اشرف زیبا ترین بخش  کاخ چهلستون است که طرح و نقش های بسیار ماهرانه و زیبایی در آن به کار برده اند. در هنگام ورود به این تالار اولین چیزی که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند تابلوهای رنگ روغنی هستند که بر روی دیوار خود نمایی می کنند.

علاوه بر این گنبدهای پوشیده از زر و نقوش بی نظیر نیز به نوبه خود تاثیر گذار و خیره کننده هستند. برای تزئین تالار مرکزی کاخ از نقاشی های بی نظیری که بیانگر مهم ترین وقایع تاریخی  دوره های مختلف هستند استفاده شده است.

به عبارتی می توان وجود طرح های طلایی، لچکی های رنگارنگ، تزئینات فریبنده این بنا را به یکی از شاهکارهای هنری آن زمان تبدیل نموده است. این تالار که امروزه محل موزه چهلستون می باشد در زمان شاهان صفوی از آن برای برگزاری جشن ها و مراسمات با شکوه استفاده می کردند.

ایوان ستون دار جنوبی

برای تزئیین این ایوان از نقاشی های زیبایی که مربوط به اواخر دوره صفویه هستند استفاده شده و نمای خاصی به آن بخشیده است. ایوان ستون دار جنوبی در بخش انتهای کاخ چهلستون واقع شده است.

نقاشی های کاخ چهلستون

در تالار اصلی کاخ چهلستون 6 نقاشی وجود دارد که تعدادی از آن ها در زمان قاجار کشیده شده اند و مضمون این نقاشی ها به جنگ شاه اسماعیل اول با ازبکان و نحوه پذیرایی شاه عباس اول و دوم و شاه طهماسب از همایون هندی و امرای ترکستان اشاره دارد. دو نقاشی دیگر نیز در ورودی تالار و مقابل یکدیگر قرار گرفته اند ماجرای جنگ کرنال در زمان نادرشاه افشار و جنگ چالدران در دوران شاه اسماعیل اول را به تصویر می کشد.

در تالار اصلی اتاق هایی نیز وجود دارد که امروزه نمایشگاه های فصلی در آن برگزار می گردد. در این اتاق ها نیز از نقاشی های زیبایی استفاده شده است که برخی از آن ها به قدری خاص و مدهوش کننده هستند که به عنوان شاهکار نقاشی از آن ها یاد می شود.

همانطور که در بالا اشاره کردیم تمامی بخش های کاخ از جمله دیوار و نقاشی ها در زمان حکمرانی ظل السلطان توسط گچ پوشیده شدند و تلاش های تیم باستان شناس موجب شد که مرمت آن ها به خوبی صورت گرید و نقاشی های زیبا بار دیگر نمایان شوند.

تصاویری که در دو طرف تالار مرکزی عمارت وجود دارد به دست آنژل و لوکار که نقاش های هلندی هستند کشیده شده است. وجود تزئینات طلاکاری شده در سالن پادشاهی و دیگر تالارها و همچنین تابلوهای نقاشی بی نظیر و خیره کننده از جمله زیبایی هایی است که در بازدید از این سالن نظر تماشاچیان را به خود جلب می کند.

در مجموع می توان گفت نقوش ترکیبی  که بر روی دیوارهای کاخ استفاده شده و کاشی کاری ها و قالب بندی های انجام شده بر روی سقف تالار به حدی در کنار هم زیبا و خاص هستند که از کاخ چهلستون به عنوان یکی از برترین نمونه های معماری دوران صفویه یاد می کنند. تبدیل شدن این کاخ به موزه چهلستون موجب شده که امروزه این عمارت پذیرای گردشگران بسیاری در روزهای مختلف سال باشد.

تابلوهای موجود در تالار اصلی

تابلوی اول ( نقاشی مجلس بزم شاه عباس کبیر  و ولی محمد خان)

این تابلو نخستین تابلویی است که در ورود به تالار با آن مواجه خواهید شد و در آن جشن شاه عباس اول  در پذیرایی ولی محمد خان شاه ترکستان به تصویر کشیده شده است. می توان گفت این نقاشی زیباترین نقاشی است که از شاه عباس اول و همراهان او کشیده شده است. در این تصویر علاوه بر شاه عباس سرداران او و حتی نوازندگان موسیقی نیز به زیبایی به تصویر کشیده شده اند.

تابلوی دوم (صحنه جنگ شاه اسماعیل اول با عثمانیان در چالدران)

این تابلو که بعد از دوران صفویه بر روی دیوار کاخ کشیده شده است صحنه ای از جنگ شاه اسماعیل اول با عثمانیان در دشت چالدران را به تصویر می کشد. در این نبرد ایرانی ها شکست بسیار سختی در برابر عثمان ها داشتند. تابلو مورد نظر اثری از نگارگر معروف قرن دوازدهم که فردی به نام محمد صادق است می باشد. این شخص مهارت فوق العاده ای در استفاد از رنگ و روغن و خلق آثار با شکوه داشت.

تابلوی سوم (پذیرایی شاه طهماسب اول از همایون شاه هندوستان)

در این تابلو بخشی از پذیرایی شاه طهماسب اول از همایون شاه هندوستان به تصویر کشیده شده است و دارای ابعاد شش در چهار متر می باشد. در واقع این تابلو به روابط قدیمی و طولانی بین هند و ایران اشاره دارد.

در این نقاشی از رنگ های کاملا طبیعی استفاده شده است و سبک آن مینیاتور می باشد. نقاش این تابلو تمامی جزئیات از جمله نوع لباس ها، کلاه، سازها، زیورآلات و … را به خوبی نمایش داده است.

تابلوی چهارم ( جنگ شاه اسماعیل اول با ازبکان)

در این تابلو صحنه هایی از جنگ طاهر آباد درمرو به تصویر کشیده شده است و در سبک مینیاتور می باشد. رنگ هایی که در نقاشی این تابلو استفاده شده است غالبا دارای رنگ روشن هستند و همه چیز به طبیعی ترین و زیبا ترین حالت ممکن  نمایش داده شده اند.

از صحنه های این تابلو می توان به شاه اسماعیل که بر اسب سفیدی سوار شده و لباس زرد به تن دارد و پادشاه ازبکان که سوار بر اسبی قهوه ای می باشد اشاره نمود. علاوه بر این با تماشای این تابلو می توانید فرار سپاه ازبک و به اسارت گرفتن آن ها توسط ایرانیان را مشاهده کنید.

تابلوی پنجم (نبرد کرنال)

این تابلو نبرد کرنال و صحنه جنگ نادرشاه با محمد شاه گورکانی هندو را نشان می دهد و نگارگر آن فردی به نام آقا صادق است که پس از عصر صفوی آن را بر روی دیوار عمارت نقاشی نموده است.

تابلوی ششم (مهمانی شاه عباس دوم به افتخار ندر محمد خان شاه ترکستان)

تابلوی ششم نیز صحنه هایی از مهمانی شاه عباس دوم به افتخار ندر محمد خان فرمانروای ترکستان را برای باز پس گرفتن مجدد سلطنتش به کمک شاه ایران را به تصویر می کشد.

کاخ موزه چهلستون

این موزه که به نام باغ موزه چهلستون یا کاخ موزه چهلستون مشهور است در آن آثار ارزشمندی از کتب و دست نوشته های قدیمی اصفهان و اشیا گران بها کاخ چهلستون در آن نگهداری می شود.

از جمله آثار موجود در این موزه می توان به نگارگری، ظروف تزئینی، ظروف چینی سفید و آبی، نسخ خطی قرن 4 هجری، درهای خاتم کاری و منبت کاری شده، قالیچه های قدیمی با طرح محرابی و … اشاره نمود.

شرایط بازدید کاخ چهلستون اصفهان                           

این مجموعه همه روزه به غیر از روزهای تعطیل سال و ایام سوگواری پذیرای بازدید کنندگان گرامی می باشد و ساعات کار آن از 9 صبح الی 17 بعد ظهر است. علاقمندان به بازدید از کاخ موزه چهلستون باید هزینه ای بابت بلیط بپزدارند که تعرفه آن برای اتباع ایرانی و غیر ایرانی متفاوت است. کاخ موزه چهلستون یکی از زیبا ترین بناهای تاریخی اصفهان است که به شما پیشنهاد می کنیم در سفر به اصفهان حتما از آن بازدید نمایید.

آدرس و نحوه دسترسی به کاخ چهلستون اصفهان

کاخ چهلستون در میدان امام حسین اصفهان خیابان استانداری واقع شده است و دسترسی به آن به راحتی با استفاده از خودرو شخصی یا وسایل حمل و نقل عمومی امکان پذیر است.

اگر با خرید بلیط اتوبوس اصفهان یا سایروسایل نقلیه عمومی یا شخصی به اصفهان سفر کرده اید و می خواهید به بازدید از این موزه بروید کافی است که تصمیم بگیرید با مترو می خواهید به کاخ بروید یا با اتوبوس و تاکسی.

برای رسیدن به کاخ چهلستون با استفاده از مترو باید در ایستگاه میدان امام حسین خیابان چهار باغ از مترو پیاده شوید و مسافتی را نیز پیاده طی کنید تا به باغ چهلستون در شرق خیابان چهار باغ برسید. برای استفاده از اتوبوس هم کافی است در ایستگاه شهرداری خیابان باغ گلدسته پیاده شوید و مسیری را پیاده طی کنید تا به باغ چهلستون برسید.

همچنین افرادی که می خواهند با استفاده از خودرو شخصی به بازدید از این بنا بروند می توانند خودرو خود را در یکی از پارکینگ هایی که در نزدیک مجموعه احداث شده است پارک نمایید.