تپه حصار کجاست؟ تپه ها از جمله آثار باستانی هستند که در قسمت های مختلفی از کشورمان یافت می شوند. تپه های باستانی محل زندگی گذشتگان بود که بر اثر گذشت زمان تخریب شده اند و تبدیل به تپه هائی شده اند که با کنده کاری در آنها آثاری به دست می آید که می توانند در دل خود تاریخی نهفته داشته باشند.
این تپه ها زمانی محل زندگی افرادی بودند که مطمئنا روش زندگیشان بسیار متفاوت تر از ما بوده است. بنابراین دیدار از آنها و آشنائی با آن ها می تواند جذاب و حیرت انگیز باشد. در این بخش از مجله مستر بلیط به تشریح تپه حصار دامغان که متعلق به دوران پیش از میلاد است می پردازیم.
معرفی تپه حصار
محوطه باستاني تپه حصار دامغان با وسعت بيش از 18 هكتار در منطقه كويری فلات مركزی ايران در فاصله 2 كيلومتری جنوب شرق شهر دامغان و 340 كيلومتری شرق تهران قرار دارد. تپه حصار از تپه های پيش از تاريخ است كه تنها مصالح موجود در محيط براي ساختن بناهاي آن خاك رس بوده و باقی مانده بناها نيز در آوار های آن كه داراي جنس يكساني هستند، مدفون شده اند.
تپه حصار از تپه هاي پيش از تاريخ است كه تنها مصالح موجود در محيط براي ساختن بناهاي آن خاك رس بوده و باقي مانده بناها نيز در آوارهاي خود كه داراي جنس يكساني هستند، مدفون شده اند.
اولين كاوش هاي باستان شناسي در اين منطقه در سالهاي 1931 و 1932 توسط يك هيئت آمريكايي از دانشگاه پنسيلوانيا، تحت سرپرستي اريك اشميت انجام گرفت كه در نهايت دو تپه در اين منطقه حفاري و آثار ارزنده اي متعلق به اولين استقرار دهكده ای در هزاره های دوم تا پنجم ق.م آشكار شد.
در نتیجه این کاوش ها مشخص شده که این تپه باستانی داراي سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی (Bronze age) تا پايان عصر مفرغ (Neolithic) است.
اشمیت تپه های متعدد این محوطه را به نام های، پهنه‌ی شمالی، تپه‌ی اصلی، پهنه‌ی سفال منقوش، تپه سرخ، تپه گنج، تپه‌ی جنوبی، تپه دوقلو و تپه‌ی ساسانی نام گذاری نمود. استقرار در این محوطه از حدود هزاره پنجم تا اوایل هزاره اول ق.م را شامل می شود.
همچنین بقایای یک کاخ ساسانی در حدود دویست متری جنوب غربی تپه‌ی اصلی شناسایی و کاوش شده است.
تاریخچه تپه حصار
بررسی های صورت گرفته در مرحله دوم باستان شناسی در سال 1355 خورشيدی نشان داد كه تپه حصار در هزاره های چهارم تا دوم پيش از ميلاد يكی از مراكز مهم توليدی برای ساخت انواع اقلام صادراتی همانند اشياء سنگی و فلزی در فلات ايران بوده است.
مرحله سوم كاوش ها، در سال 1374 خورشيدی با كشف شماری گل نبشته به خط ميخی بابلی قديم همراه بود. قدمت اين گل نبشته ها به حدود 2 هزا ر سال پيش از ميلاد برمی گردد كه شاهد بسيار خوبی بر وجود مبادلات تجاری و فرهنگی بين تمدن های بين النهرين و فلات ايران بوده است.
آخرين فصل كاوش در تپه حصار توسط هيئتی از پژوهشكده باستان شناسی، در سال 1385 انجام شد. یي اين برنامه ميدایی كه به منظور تعيين عرصه واقعي محوطه انجام شد، شواهد روشنی مبنی بر استقرار كوچكی از عصر آهن در حاشيه های جنوبی و غربی تپه حصار، كارگاه ذوب كانسنگ مس و گورستانی از همين دوره آشكار شد.
بر اساس يافته های اين پژوهش، قديمی ترين لايه های تپه حصار به اواسط هزاره پنجم قبل از ميلاد باز می گردد و استقرار در آن تا حدود سال 1700 پيش از ميلاد به طور پيوسته ادامه داشته و پس از آن هيچ گاه مورد سكونت قرار نگرفته است.
سفر به دامغان با خرید بلیط اتوبوس دامغان از مستر بلیط می تواند متفاوت و جالب باشد.
لایه های مختلف تپه حصار
در اين حفاری سه طبقه اصلی مشخص شد، كه هر طبقه شامل چند لايه باستانی است.
طبقه اول
قديمی ترين و عميق ترين طبقه I)) است که تقريباً مربوط به3500 – 4200 (ق.م) تپه حصار، این طبقه معرف اولين اجتماع مستقر در اين تپه و خود داراي 3 لايه است. آثار معماري كه از اين طبقه به دست آمده عبارت است از خانه هاي كوچكي كه ديواره های آنها از چينه و خشت خام ساخته شده اند.
اين خانه ها بدون هيچ نقشه اصلی ساخته شده و دارای هيچ گونه نظم واحد و مشخصی نيستند. اتاق ها كوچك و فاقد يك نقشه واحد يا شكل خاص هستند كه برای استفاده های مختلف ساخته شده اند.
طبقه دوم
طبقه دوم حصار (II) كه از دو لايه فرعی تشكيل شده است، چندان قطور نيست و تقريباً همان محوطه ای را كه دوران حصار(I) فرا گرفته است، می پوشاند. این دوران معروف به دوره ي سفال تيره‌ی خاكستری است.
آثار اين دوران متأثر از فرهنگ و تمدنی هستند كه در شمال و شمال شرقی فلات ايران شكل گرفته بود. اگرچه لايه ضخيم IIIB رنگ و بوی دوران سفالين منقوش را دارد و ارتباط سياسی و تجاری بيشتری با ايلام و تمدن هايی نظير آكد و آشور در آن به چشم می خورد، ولی به لحاظ هم رنگ بودن و يك شكل بودن سفال ها، هم چنان به چشم لايه‌ی سفال تيره خاكستری به آن نگريسته می شود.
طبقه سوم
قطر آثار باستاني حصار (III) با جديدترين طبقه حدود 4 متر است. اين لايه خود به سه طبقه مربوط به دوره های متفاوت تقسيم مي شود. آثار معماری تپه حصار در طبقه سوم به نحوه كاملاً محسوسی توسعه يافته و بقايای ساختمان بزرگی در اين طبقه مشاهده می گردد.
تدفین اموات
در هر یک از دوره های تاریخی اموات به طرز خاصی دفن شده اند. آثار اموات حصار از قانون جالبی پيروی می كردند. سر (در بيشتر موارد) و بدن به پهلوی راست، روی زمين طوری قرار می گرفته است كه رو به خورشيد باشد. اين قوانين مخصوص دفن اجساد، به شدت در دوره‌ی سفال منقوش رعايت می شده اند.
بدن اموات حصار I، هم چون دوره های بعد، ابتدا با گل اُخرا پوشانده می شد و سپس با لباس و تمام زيور آلات در گور نهاده می شده است. پاهای مرده جمع است و اكثر مردگان بدون تابوت، همراه با پارچه اي ساده كه ميّت را در آن پيچانده اند، به خاك سپرده شده اند.
این موضوع حاکی از آن است که مردم در این دوره از پیروان آیین مهرپرستی بودند و برای ادای احترام به خورشید اموات را رو به خورشید دفن می کردند.
در دوره ها اول و دوم مردگان را در خانه دفن می کردند ولی در دوره سوم مردگان در قبرستان دفن می شدند. ولی مانند دوره های قبل، در زمين صاف تپه و بدون تابوت دفن شده اند.
درباره ساختار قبور در گزارش اشميدت چيزی نوشته نشده، ولی آن چه مسلم است قبرها ساده و بدون چينه اند. البته همانطور كه پيشتر نيز گفته شد، از بقايای پارچه ها مشهود است كه مرده ها را در يك يا چند لباس پيچيده اند. وجود قبور بسيار روی تپه‌ی اصلی نشان می دهد كه بيشتر مردم، اين محل را برای دفن اجساد ترجيح می دادند.
جنازه هايی هم كه اندك نيستند، برعكس به پهلوی چپ دفن شده اند. که بخش فوقاني بدن به پشت و بخش پايين به پهلوی چپ بر زمين قرار گرفته است. بقيه‌ی اموات به پشت يا به شكم دفن شده اند. هم چنين، اكثر اموات به پهلوی چپ دفن می شدند و دست‌ها به طرف دهان ميَت قرار می گرفت.
با توجه به تدفين اموات اين دوران می توان نتيجه گرفت: پرستش ماه و ستارگان نيز گسترش يافته، به طوری كه مرده يا محتضر را در هر ساعتی از شبانه روز دفن می كردند. از اين رو، زاويه‌ی جمجمه، يعنی چهره، رو به خورشيد، ماه يا ستارگانی هم چون زهره و ناهيد قرار می گرفت.
کاخ ساسانی تپه حصار
یک کاخ که از گل و خشک ساخته شده است در 200 متری تپه اصلی این منطقه پیدا شده است. اکنون قسمت زیادی از کاخ باقی نمانده است و تنها بنا های خشتی تکه تکه شده مانده است. از این باقی مانده مشخص شد که این کاخ دارای دو بخش اداری و غیر اداری تشکیل می شده است. علاوه بر این دارای بخش هایی مانند ایوان، تالار ستون‌دار، اطاق‌ها، حیاط، راهروها و … بوده است.
تزئیناتی که در این کاخ به کار رفته بود و پس از سالیان سال یافت شده اند شامل ستون‌ها، پلاک‌ها، پلاک‌های گراز، گوزن نر و ماده، پلاک‌های انسان و مجسمه‌های گچی به شکل سر حیوانات می شوند و در حال حاضر در موزه ملی ایران نگهداری می شوند.
راه های دسترسی به تپه حصار
این تپه در 2 کیلومتری شهر دامغان قرار دارد پس برای بازدید از آن باید به شهر دامغان بروید. اگر دارای خودرو شخصی هستید می توانید با خودرو به این منطقه بروید در صورتی که می خواهید با وسایل حمل و نقل عمومی بروید باید از تاکسی استفاده کنید.
بازدید از تپه حصار
برای بازدید از این مکان نیازی به پرداخت هزینه نیست فقط بهتر است کفش مناسب بپوشید تا گردشی راحت تر داشته باشید.
عالی بود
ممنونیم از همراهی شما