کتیبه تنگی ور؛ معرفی + راه های دسترسی

کتیبه ها سنگ نوشته هایی هستند که می توانند ما را در جهت آشنا کردن با گذشتگان یاری کنند که به آنها سنگ نبشته نیز می گویند. این سنگ نبشته ها شامل موضوعات مختلفی می شدند و در جاهای گوناگونی دیده می شوند. برخی کتیبه ها در سردر ساختمان ها قرار داده می شدند که شامل اطلاعاتی در مورد بنا بودند.

برخی از کتیبه ها هم در صخره های کوه ها حکاکی می شدند که موضوعات مختلفی را در بر می گرفتند اعم از قوانین کشوری یا در مورد جنگ های مهمی که شاهان دوران در آنها پیروز شده بودند. از این نوع کتیبه ها در سراسر ایران به تعداد زیاد می توان پیدا کرد.

یکی از این کتیبه ها که می توان از آن نام برد کتیبه تنگی ور در استان کردستان شهرستان کامیاران است، که از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است. در این قسمت از مجله مستر بلیط به شرح این کتیبه می پردازیم پس اگر به این موضوع علاقمند هستید در ادامه با ما همراه شوید.

معرفی کتیبه تنگی وری

کتیبه تنگی وری در پای کوه «زینانه» از کوه های معروف استان کردستان و در 35 کیلومتری غرب شهرستان «کامیاران»، در دره ای میان سه روستای پالنگان در شمال غربی کتیبه، روستای تنگی ور در نزدیکی کتیبه و قسمت جنوبی، آن که کتیبه نام خود را از آن گرفته، و روستای یوزیدر در قسمت جنوب شرقی کتیبه، قرار دارد.

می توان تصور کرد که این کتیبه در گذشته حداقل در مسیر چهار راه قرار گرفته بود: راهی که از جانب جنوب شرق و با گذشتن از دشتی وسیع، پس از پشت سر گذاشتن کرمانشاه و کامیاران به این کتیبه و به کنار رود سیروان می رسید و اکنون جاده اصلی ارتباطی کامیاران با این منطقه است. راهی دیگر که در واقع ادامه همین راه بود و با گذشتن از پلی که هنوز آثار یکی از پایه های آن در کنار سیروان معروف به پل دختر در فاصله چند صد متری پائین تر از پل جاده کنونی قرار دارد، به دشت شمالی و از آنجا به مریوان می رفت.

راه دیگر، راه شرقی است که در طول رودخانه سیروان به سنندج می رفت و آخرین راه، راه غربی که راهی نسبتا صعب العبور بوده و با پشت سر نهادن کوه شاهو، به کوهپایه های جنوبی این کوه، به منطقه پاوه و جوانرود منتهی می شد. در کنار این کتیبه می توانید یک نقش برجسته با تصویر یک مرد، که احتمالا شاه است، را ببنید.

این کتیبه ظاهرا به دوران تیگلات پیله سر یا سارگون بر می گردد ولی تاریخ آن به طور  دقیق معلوم نیست. سرفراز، اولین باستان شناس این کتیبه، معتقد است نقش برجسته و کتیبه، مربوط به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول قبل از میلاد و مربوط به امپراتوری آشور هستند.

متن کتیبه

این کتیبه دارای 45 تا 50 سطر است که در آن نام سرزمین‌های همچون مصر، عیلام، مانتا، ماد، کلا قبرس، مسکو، هتی، گیوتتیوم، گوتی‌ها و… همچنین نام قبایلی همچون ایتویو، روبویو، هاتلو، لیدودود، همرانو، ابولو، رویوا و رودخانه‌های مهم آن زمان آورده شده است. از نظر مفاهیم و  موضوع می توان متن آن را به 5 بخش اساسی تقسیم کرد:

1) نیایش خدایان متعدد (سطر 1 تا 10).

2) نام و القاب سارگون دوم (سطر 11 و 12).

3) پیروزی های بزرگ پادشاهی سارگون دوم (سطر 13 تا 36).

4) لشکر کشی به سرزمین کرلا (سطر 37 تا 44).

5) انجام پیروزی ها و یابودها، کتیبه ها و احتمالا تقدیس و نفرین (سطر 45).

ساختار کتیبه تنگی وری

نقش برجسته و کتیبه در دامنه کوه زینانه در جائی که به صورت یک طاق نما به ابعاد 1.70 متر طول و عرض 1.5 متر حجاری شده است که طاق نما قوس هلالی دارد. ارتفاع نقش برجسته تا بستر رودخانه 50 متر و از قسمت بالای آن تا طاق نما حدودا 20 متر است. به عبارتی کتیبه و نقش برجسته در داخل طاق نمائی قرار دارد که به نظر می رسد برای جلوگیری از هر گونه دسترسی  و تخریب ایجاد شده بود.

نقش برجسته و کتیبه در موقعیتی قرار دارند که دسترسی به آن به سادگی و بدون وسایل و تجهیزات امکان پذیر نیست. البته قطعا در زمان انجام کار حجاری و ساخت نقش برجسته و کتیبه، کوه شکل و فرم دیگری داشته است که پس از انجام کار صخره کوه را به صورتی خاص و به طور عمودی بریده اند، تا نقش برجسته و کتیبه دچار مشکل نشوند. عمق طاق نما در قسمت بالایی نسبت به شیب کوه 40 و در قسمت پائین در حدود 30 سانتی متر است.

درون طاق نما و در جهت غربی آن نقش برجسته انسانی که احتمالا شخص شاه باشد، به طول 1.50 سانتی متر و پهنای 30 سانتی متر به این ترتیب حجاری شده است. شاه دارای کلاهی تقریبا استوانه ای شکل و شبیه باشلق به اضلاع 20×20 سانتی متر بر سر دارد.

طرح های مشخصی نیز بر روی قسمت بالایی کلاه او وجود دارد، پادشاه دارای ریش انبوه و پرپشتی است، ریش او از 6 ردیف موهای مجعد تشکیل می شود و دارای طول 23 و عرض 12 سانتی متر است. نقش برجسته به صورت نیم رخ حجاری گردیده، ولی ریش آن کاملا از روبرو نشان داده شده و دارای ریش مستطیل شکل شبیه ریش های آشوری  است و موهای او به صورت خاص در پشت سر جمع شده اند.

کتیبه ای به خط میخی در کادری به ابعاد 120 × 130 سانتی متر که بین 45 تا 50 سطر دارد و در فواصل هر سطری خطی موازی کشیده شده، وجود دارد، این کتیبه که موازی دهان نقش برجسته شروع شده قسمتی از موهای پادشاه را نیز در بر گرفته و بدین ترتیب در مقابل صورت تا زیر پای پادشاه و تمامی بدن او را کتیبه پوشانده است و به علت طولانی بودن متن کتیبه، قسمتی از آخرین سطور را در کف سطح طاق نما حکاکی کرده اند.

راه های دسترسی به کتیبه تنگی وری

برای اینکه به دیدن این کتیبه و نقش برجسته بروید باید به روستای تنگی ور سفر کنید. این روستا در فاصله 35 کیلومتری و غرب شهر کامیاران قرار دارد.

شرایط بازدید

اگر تمایل دارید از این سازه دیدن کنید بهتر است در طول روز این کار را انجام دهید تا تمامی قسمت های آن را به طورکامل ببینید. همچنین می توانید زمانی را نیز در طبیعت به گردش بگذرانید.