مسجد نصیرالملک کجاست؟ معرفی + راه‌های دسترسی

مسجد نصیرالملک کجاست؟ در روزگاری که انواع مشغله ها و روزمرگی در زندگی ما وارد شده اند سفر کردن می تواند بسیار موثر واقع شود تا وارد سبک متفاوتی از زندگی شویم. بسیاری از افراد ترجیح می دهند سفر به مرزهای بیرون از کشور داشته باشند ولی ما به شما سفارش می کنیم که در ابتدا از اماکن دیدنی کشور خودمان را که پر از شگفتی های بسیار است بازدید کنید، سپس به کشورهای دیگر سربزنید. یکی از مناطقی که سفر به آن شما را دچار شگفت زدگی فراوان می کند شیراز شهر علم و ادب است.

در این شهر شما می توانید انواع مختلفی از اماکن و بناهای تاریخی را مشاهده کنید و به گردش بپردازید. علاوه بر اماکن تاریخی، این شهر دارای جاذبه های طبیعی بسیار نیز می باشد. در سفر به آنجا در هر بازدید از اینهمه زیبائی دچار تعجب و حیرت می شوید. برای اینکه از سفر خود و تماشای اماکن تاریخی و گردشگری آن لذت بیشتری ببرید بهتر است در مورد آنها اطلاعات کافی داشته باشید و این امر با استفاده از مطالعه مجله مستر بلیط برای شما امکان پذیر می شود.

درباره مسجد نصیرالملک

در این بخش به توضیحات کافی در مورد مسجد نصیر الملک می پردازیم. این مسجد با نامهای مختلفی خوانده می شود. که اکثراً با عنوان «مسجد صورتی» شناخته می شود، از دیگر نام هایی که با آنها خوانده می شود می توان به مسجد رنگها، مسجد رنگین کمان یا مسجد کالئوسوسکوپ اشاره کرد. فضای مسجد به گونه ای است که نور و عبادت در هم تنیده می شود. این مسجد با طلوع آفتاب زنده می شود و رقص رنگ ها در طول روز مانند درویشان در گردباد، به رقص در می آیند. در زمین، دیوارها و قوس‌ها منعکس می شود. گویی یک توپ رنگارنگ به اولین پرتوی خورشید برخورد کرده و به هزاران پروانه در اطراف تبدیل شده است.

نام اصلی این مسجد، مسجد نصیر الملک است. که از معماری داخلی و طراحی برجسته ای برخوردار است. هنگامی که نور خورشید به شیشه رنگی برخورد می کند، تمام ساختمان تبدیل به یک رنگین کمان پر رنگ و لعاب پر رنگ می شود. در فرهنگ عامه، این مسجد را مسجد صورتی نیز می گویند، زیرا کاشی های آن به زیبایی با رنگ گل سرخ تزئین شده است.

تاریخچه مسجد نصیر الملک

با اشاره به کتیبه های تاریخی بنا، ساخت مسجد در سال 1255 آغاز شده و 12 سال به طول انجامید که در سال 1267 پایان پیدا کرد. بنابراین، این مسجد متعلق به دوره قاجار (زمان سلطنت ناصرالدین شاه) است. بنای مسجد در تاریخ 12 بهمن ماه 1335 با شماره 396 در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شده است.

بانی این مسجد میرزا حسن علیخان نصیر الملک فرزند میرزا علی اکبر قوام‌الملک یکی از بزرگان شیراز بوده است. نام معمار آن محمدحسن معمار و طراحان کاشی های آن محمدحسین نقاش شیرازی و محمدرضا کاشی پز شیرازی بودند. این مسجد در محله شیراز گود عربان در جنوب خیابان فعلی لطفعلی خان زند واقع شده است. گود عربان و درب شیخ از جمله محله های قدیمی در بافت اصیل شیراز هستند که در نقشه مربوط به دوره قاجار یک چهارم بزرگتر از محله ای به نام اسحاق بیگ بوده است.

یکی از شگفتی های این مسجد نوع قرار گیری آن می باشد که در دو جهت جنوبی و غربی، مجاور ساختمانهای اطراف است، در حالی که در دو ضلع شرقی و شمالی آن دو گذر وجود دارد. این مجاورت به طور کلی بر شکل زمین مسجد تأثیر گذاشته و به نظر می رسد که در هنگام ساخت آن، این منطقه با وضعیت فعلی خود تفاوت چندانی نداشته است. ظاهراً معمار از تمام زمین های موجود برای ساخت مسجد استفاده کرده است به همین دلیل دارای زوایای مختلفی است. آنچه مسجد را از فضای اطراف آن جدا می کند، دو کوچه باریک در شمال و شرق آن است و همین امر باعث شده است که این بنا به خانه های اطراف آن بسیار نزدیک شود.

این مسجد شامل مسجد، خانه، حمام و آب انبار بود. اما بخش عظیمی از آن شامل فضای داخلی، ورودی خانه، حمام، آب انبار و فضای بین مسجد و خانه با ساخت خیابان لطف علی خان زند کاملاً از بین رفته است.

معماری مسجد

این مسجد در زمینی به مساحت 2980 متر مربع و با زیربنای 2414 مترمربع ساخته شده است و بنای مسجد به گونه ای ساخته شده است که ضلع جنوبی آن به سمت بالا و محور قبله واقع شده است. با نگاهی به شکل هوایی ساختمان، اولین چیزی که مورد توجه قرار می گیرد زمین نامنظم زمین است که به دلیل شکل ساختمانهای مجاور و معابر اطراف مسجد است.

در حقیقت، این بنا دارای دو بخش اصلی است: 1) مسجد و 2) ساختمان امامزاده سید جلال الدین. بنای مسجد به همراه ساختمان امامزاده به گونه ای ساخته شده است که سازه و حجم کلی هر دو ساختمان کاملاً در هم تنیده شده است. کتیبه تاریخی امامزاده نشان می دهد که این بنا قدیمی تر از ساختمان مسجد است و در واقع ساختمان مسجد در کنار آن ساخته شده است یا بهتر است بگوییم به آن اضافه شده است. نحوه اتصال ساختمان مسجد به ساختمان امامزاده، قابل توجه است. این پیوست به گونه ای است که دو ساختمان با وجود رابطه غیرمستقیم آنها کاملاً در هم تنیده شده اند. از ساختار دو ساختمان کاملاً مشخص است که این رابطه نزدیک از ابتدای طرح مسجد مورد توجه قرار گرفته است. رابطه ای که البته باعث شده است که طراحی و ساخت و ساز آن پیچیده تر شود.

صرف نظر از جدایی این دو ساختمان این مکان به دو بخش شمال و جنوبی تقسیم می شود. قسمت شمالی بزرگتر است و دارای هندسه نسبتاً منظم و مستطیل شکل و قسمت جنوبی آن کوچکتر و نامنظم است.  در قسمت شمالی ایوانی وسیع و بلند ایجاد شده است، مسیری برای ورودی بنای امامزاده نیز در شرق ایوان شمالی قرار داده شده است. قطر دیوارهای این بخش بیشتر از بخش جنوبی آن است. ورودی اصلی مسجد نیز در مکانی بین دو بخش شمالی و جنوبی قرار دارد و بطور خودکار آنها را از یکدیگر جدا می کند. این موضوعاتی که در بالا بیان شد در صحن مسجد اصلا مشخص نیست و با دور زدن ورودی مسجد و ورود به حیاط، قسمت های اصلی ساختمان کاملاً قابل تشخیص است و هیچ اثری از عدم تقارن در بخش های داخلی ساختمان دیده نمی شود، همه چیز منظم و متقارن است.

ورودی

درگاه ورودی تنها نمای خارجی تزئین شده بنا است که دارای ترکیبی از کاشی کاری، مقرنس و برش سنگ است که در انتهای غربی ضلع شمالی مسجد واقع شده است.

طاق میانی تورفته آن نمایانگر ایوان مسجد است و فرورفتگی های کوچکتر آن حاکی از شکل محراب است. کاشی کاری دقیق بدنه آن شبیه به کاشی کاری قسمت های دیگر مسجد است. ورودی مسجد به گونه ای است که انسان را آماده برای دیدن مکانی متفاوت می کند. درب ورودی را می توان به سه قسمت تقسیم کرد: قسمت میانی که قسمت اصلی است و دو قسمت متقارن در دو طرف قسمت میانی.

قسمت اصلی (وسط) شامل یک قوس شاخه ای است که حدود 2 متر از آن عبور کرده و درگاه ورودی ساختمان را شامل می شود. در زیر این طاق با مقرنس بسیار پوشانده شده است و بدنه آن (به جز قاب درهای سنگی) کاملاً با کاشی پوشانده شده است. تمام این جزئیات در اطراف درب چوبی فرانسوی با عرض تقریبی 2 متر واقع شده است که در وسط قاب مستطیل شکل برش سنگ قرار گرفته است. در واقع تمام بدنه ورودی ساختمان از کف تا ارتفاع تقریبی 120 سانتی متر با سنگ پوشانده شده است و بنابراین فرسایش در این قسمت به حداقل رسیده است. رنگ صورتی، رنگی قالب در کاشی های ورودی و کل مسجد است، به حدی که در مکالمات اهالی این مسجد به عنوان مسجد صورتی معروف است. نقش گل و پرنده و گلدان در بین این الگوها بسیار دیده می شود.

حیاط

آنچه را ما به عنوان حیاط مسجد ذکر می کنیم یک فضای باز است که هسته مرکزی و قلب چهارچوب ساختمان است. در حقیقت کل ساختمان ها در حیاط بهم می رسند. حیاط اولین قسمتی است که به آن وارد می شویم و از طریق آن می توانیم وارد ساختمان شویم.

شبستان غربی

ساختمان غربی، ساختمان اصلی مسجد نصیرالملک محسوب می شود و طول آن دو برابر عرض آن (تقریباً 13 در 28.5 متر) است و به موازات محور قبله است. فضای ساختمان در عرض، به سه دهانه و در طول به هفت دهانه تقسیم شده است. این مسجد طاق ندارد اما هر یک از این بیست و یک قسمت دارای تزئیناتی در سقف خود است که تصویری کوتاه از طاق داخل ساختمان ایجاد می کند. دیوار شرقی ساختمان در واقع از هفت درب و ستون بین آنها تشکیل شده است، هفت درب چوبی تزئین شده با شیشه های رنگی. ساختمان غربی با کمک همین هفت درب، با حیاط ارتباط پیدا کرده است.

در بین این هفت دهانه، دهانه میانی از نظر تزئینات کاشی های سقفی متمایز از بقیه است. سقف شبستان بر روی 12 ستون سنگی بنا شده است که دارای یک سنگ تراشی پیچیده است که جهت مارپیچ در عرض آنها متفاوت است. این ستون ها سه راهرو را ایجاد کرده اند که در انتهای راهرو میانه محراب واقع شده اند و جهت قبله را به وضوح مشخص کرده اند.

شبستان شرقی

شبستان شرقی مسجد نصیرالملک از شبستان غربی کوچکتر و باریک تر است. نسبت طول به عرض آن 1 به 4 و هفت ستون در یک ردیف در وسط آن ایستاده و سقف را نگه داشته اند. فضای کلی آن شبیه شبستان غربی است. نور فضا از طریق درهای نسبتاً كوچكی كه به حیاط باز می شود و همچنین از طریق پنجره های كوچك كه در ضلع جنوبی و شرقی قرار دارند تأمین می شود. در شرق شبستان یک محفظه آبرسانی وجود دارد که یک چاه با در چوبی است. از آنجا که سطل آب توسط گاو از چاه بیرون کشیده شده می شد به آن سیاه چال گفته می شود. خارج از مسجد، یک درب به طور مستقیم به فضایی باز می شود که چاه در آن قرار دارد و دری نیز از سمت شبستان به سمت آن باز می شود. علاوه بر این، مسیر ورودی امامزاده از قسمت داخلی مسجد در اینجا تعبیه شده است.

ایوانها

مسجد نصیرالملک مسجدی دو ایوانی است که ایوان های آن در حیاط ضلع شمالی و جنوبی واقع شده است. دارا بودن دو ایوان در نقشه، خود انتخابی دقیق و زیركانه بوده است كه با توجه به شكل و جهت و جایگاه ایستگاه شبستان ها انتخاب شده است. ایوان شمالی ایوان بزرگی است که از فضای داخلی قابل توجه و متمایزی برخوردار است اما برعکس، ایوان جنوبی با عمق کم ساخته شده است تا حدی که می توانیم آن را قسمتی از ساختمان و نه ایوان کامل بدانیم.

پنجره ها

تولید شیشه های رنگی در غرب آسیا در حدود قرن هشتم میلادی وجود داشته است، در این زمان این محقق لقب پدر شیمی جبیر بن حیان کتاب خود را به نام (مروارید پنهان) نوشت. در آن، وی 46 دستور العمل برای تولید شیشه های رنگی ارائه داد و تکنیک برش شیشه را به سنگهای قیمتی مصنوعی توصیف کرد. اطلاعات بیشتری در مورد این کیمیاگری تا شیمی یا ظهور شیمی علمی وجود دارد.

هنر این شیشه های رنگی را می توان در سراسر خاورمیانه و آناتولی (آسیای صغیر) مشاهده کرد، به عنوان مثال کاشی های ایزنیک یا سرامیک های Kyatahya در ترکیه. ریچارد کینگینگتون در مقاله خود در “East Meet West in Venice” نوشت: “روند مشابهی برای تولید شیشه در ترکیه رخ داده است.

در این زمان از شیشه های رنگی برای پنجره های مساجد استفاده می شده است، که مسجد نصیر الملک نیز یکی از این مساجد می باشد که شیشه های رنگی آن جلوه ای ویژه به آن بخشیده است. و بیشتر شهرت خود را از همین شیشه های رنگی به دست آورده است.

بازدید از مسجد نصیرالملک

برای بازدید از آن می توانید هر روز هفته و در ساعات 7 الی 17 مراجعه کنید. تنها روزهائی از سال که نمی توانید از این مکان بازدید کنید روزهای اربعین، روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۱ رمضان شهادت امام علی ، ۲۸ صفر رحلت پیامبر ، ۱۴ خرداد رحلت امام خمینی و ۲۵ شوال شهادت امام جعفر صادق می باشد. هزینه ورودی آن برای گردشگران خارجی 200،000 ریال و برای گردشگران داخلی 30،000 ریال می باشد.

راه‌های دسترسی به مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک در خیابان لطفعلی خان زند قرار دارد و برای رسیدن به آن می توانید از هر وسیله نقلیه که مایل باشید استفاده کنید. استفاده از مترو منوط به این قضیه می باشد که مقداری از مسیر را پس از پیاده شدن در ایستگاه مورد نظر با تاکسی بروید.

آدرس: استان فارس، شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، محله گودعربان.