حمام مزداران؛ معرفی+بازدید

حمام مزداران کجاست؟ بشر از روزی که قدم بر عرصه‌ی خاک نهاد احتمالا برای تمیز کردن ناپاکی ها به دنبال چاره ای بوده است. ادیان که نیز در بسیاری از موارد بر صحت احکام عرفی تاکید داشته اند، پاک کنندگی آب، آتش، خورشید و خاک را پذیرفته اند و آن را بر پیروانشان مقرر داشته اند.

طبیعی ترین و سودمند ترین عنصری که بشر پیش روی داشته آب بوده است. با این همه، آنچه از آثار مکتوب پیشینیان باقی مانده است، نشان می دهد که محلی مخصوص به نام گرمابه، بیشتر از زمان سلیمان نبی مطرح نبوده است.

برخی ساخت حمام را به بقراط پزشک یونانی نسبت داده اند و علت آن را مراجعه‌ی بیماری به او می دانند که دچار گرفتگی و پیچیدگی عصب شده بود. به ناچار بقراط او را در گودالی (خزینه مانند) از آب گرم قرار داد تا اندک اندک عصب به حال طبیعی درآمد و بهبود یافت.

ایرانیان از دیرباز با حمام آشنا بوده اند. در شاهنامه که بخشی از آن را می توان تاریخ مکتوب ایران به حساب آورد به کرات از گرمابه نام برده است:

بدو گفت بابک به گرمابه شو                      همی باش تا خلعت آرند نو

به گرمابه شد با تن ارجمند                         ز زنجیر فرسوده و مستمند

با این توضیحاتی که داده شد مشخص می شود که حمام و یا گرمابه در ایران از تاریخی قدیمی برخوردار است. به همین علت در شهرهای مختلف ایران می توانید حمام های قدیمی بسیار را بیابید. فیروزکوه که از شهرهای قدیمی ایران است از این قاعده مستثنی نیست و در سر تا سر آن می توانید حمام های قدیمی زیادی را ببینید. یکی از آنها حمام مزداران است که در این بخش از مجله مستر بلیط به شرح آن می پردازیم.

معرفی حمام مزداران

ساخت حمام مزداران به دوران قاجار برمی گردد و در شهرستان فیروزکوه و در نزدیکی روستای «مزداران» قرار دارد. در نزدیکی و شرق امامزاده یحیی و عبدالله و در کنار جاده روستایی که از «مزداران» به «سیمین» می رسد، آثار و بقایای حمام قدیمی به چشم می خورد که در حال حاضر بلا استفاده و متروکه گشته است.

با بررسی اولیه بنا و با توجه به مصالحی که برای ساخت آن استفاده شده است، مشخص شد که این بنا به اواسط یا اواخر دوره قاجاریه تعلق دارد. این اثر در تاریخ ۸ خرداد ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۳۸۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معماری حمام مزداران

این حمام هر چند کوچک است ولی مانند دیگر حمام های سنتی بخش های مختلفی دارد که هر کدام کاربری مخصوص به خود را داشته اند. بخش های مختلف این حمام شامل رختکن، گرمخانه و خزینه می باشد.

برای ورود به حمام باید به سمت شرقی آن رفته زیرا درب ورود در این قسمت قرار گرفته است. پس از ورود به حمام، اولین قسمتی که می بینید رختکن می باشد که در اطراف آن سکوهائی برای نشستن و آماده شدن برای ورود به حمام قرار دارد، در زیر این سکوها قسمتی را برای قرار دادن کفش ها تعبیه کرده اند. سقف این قسمت به صورت گنبدی و دارای قوس های جناغی بوده و در وسط هر کدام از آنها روزنه هایی ایجاد شده است که هم روشنائی محیط را تامین می کردند و هم به عنوان تهویه مورد  استفاده بودند.

قسمت بعدی که پس از گذشتن از یک راهرو  که دارای کمی پیچ است گرمخانه است. گرمخانه دارای قسمت های مختلف برای افراد در طبقات مختلف اجتماعی بوده، یکی از این قسمت ها شاه نشین بوده دارای سکوئی بلند برا نشستن است. در سمت راست آن خزینه آب گرم و در سمت چپش خزینه آب سرد قرار دارد. سقف این قسمت نیز مانند رختکن به صورت گنبدی و دارای قوس های جناغی بوده و از روزنه هایی در آن برای ایجاد روشنائی استفاده می شده است.

برای ساخت بنا از مصالحی همچون سنگ، سنگ لاشه و ملات و اندود ساروج استفاده شده است. متاسفانه در سال های گذشته برخی افراد به امید یافتن گنج در این حمام شروع به کندن و حفاری های غیر مجاز کرده اند و موجب از بین رفتن  قسمت های زیادی از آن شده اند.

آثار تاریخی نزدیک به حمام مزداران

در روستای مزداران که این حمام در نزدیکی آن قرار دارد، یک خانه تاریخی نیز وجود دارد. از نوع معماری آن که به شکل یک خانه اصیل و اعیانی ایرانی نمایان است می توان دریافت که ساکنان خانه از امتیازات بالائی برخوردار بوده اند.

خانه در جهت شرقی – غربی ساخته شده و ورودی اصلی آن در سمت جنوبی قرار دارد که شامل دروازه چوبی بزرگ با دو کوبه متفاوت مخصوص زنان و مردان است. در پشت دروازه هشتی قرار دارد که با چرخش به سمت چپ، مانع از دیده شدن حیاط توسط رهگذران می شده است.

حیاط این خانه در جهت شرق و غرب بوده و پس از آن ساختمان اصلی شامل اطاق های متعدد، شاه نشین، آشپزخانه، انباری و اندرونی است، که جهت آن همسو با حیاط بوده و در ضلع شمالی آن با ارتفاع 5 پله بالاتر از کف حیاط ساخته شده است.

در ضلع شرقی ساختمان ایوانی با سقف، نرده و ستون های چوبی احداث شده که با چشم انداز بسیار زیبا بر تمامی منطقه زرین دشت، روستای مزداران و روستای آتشان، اشراف و دید کامل دارد.

مصالح به کار رفته در این ساختمان آجر که در سر و بخشی از هشتی به کار رفته، خشت و گل و  درب و پنجره های چوبی که گره چینی و چوب منبت کاری در آنها به کار رفته و اندود گچ و در برخی قسمت های گچبری، است.

بازدید از حمام مزداران

در بازدید از حمام مزداران می توانید به دیدار این خانه نیز بروید و از زیبائی های آن بهره مند شوید. برای بازدید از این مکان بهتر است نکاتی را که در مورد حفظ محیط زیست است را رعایت کنید و خرید از روستائیان هنگام بازدید را  از یاد نبرید.

موقعیت حمام مزدران

همنطور که قبلا هم اشاره شده این اثر تاریخی در نزدیکی روستای مزداران قرار دارد. به بهترین راه برای دسترسی به آن استفاده از خودرو شخصی است.