عمارت خورشید

شهر کلات نادر با توجه به این که در فاصله ۴۵ کیلومتری شمال شرق مشهد و در میان کوه‌های هزار مسجد قرار گرفته است، به سرزمین دژهای نفوذ ناپذیر یا دژ خدای آفرین شهرت دارد. این شهر در دل خود لایه های تمدنی بسیاری از دوران تاریخ پیش از اسلام تا دوران معاصر را جای داده است اما دوره اوج شکوفایی این شهر در زمان نادر شاه افشار بوده است. این شهر به سبب قدمت تاریخی که دارد، بنا ها و آثار تاریخی زیادی را در خود جای داده که یکی از این آثار عمارت خورشید است. اگر مایلید در مورد این بنا بیشتر بدانید ادامه این مطلب را مطالعه کنید.

درباره عمارت خورشید

عمارت خورشید بدون شک یکی از ارزشمندترین آثار باستانی ایران است. این عمارت رمزآلود واقع در شهر کلات، در نزدیکی شهر مشهد، استان خراسان است. معماری عمارت خورشید در کلات نادری سبک تلفیقی از معماری ایرانی و هندی در کنار هم است. باغ های اطراف عمارت به سبک باغ های ایرانی ساخته شده اند و تزئینات بنا به سبک هندی هستند. روایات زیادی درباره دلیل ساخت عمارت خورشید وجود دارد ازجمله اینکه این عمارت به دلیل نفوذ ناپذیری، محل پنهان کردن الماس ها (کوه نور و دریای نور) و جواهرات نادر شاه بوده است. در ادامه برای آشنایی با این عمارت زیبا با مجله مستر بلیط همراه باشید. ساخت عمارت خورشید در سال ۱۱۵۱ ه.ق به دستور نادر شاه آغاز شد و تا لحظه مرگ او یعنی در سال 1160 هجری قمری همچنان ادامه داشته است. اما این عمارت نیز جزء بناهایی است که با مرگ نادر شاه نیمه کاره رها شدند.

معماری عمارت خورشید

عمارت خورشید در گذشته بنایی 3 طبقه بوده و ارتفاع آن در زمان های گذشته به 25 متر می ­رسیده، ولی متاسفانه طبقه‌ی سوم این بنای تاریخی تخریب شده و اکنون ارتفاع آن حدودا 20 متر است. پس از حمله نادر شاه به هندوستان، او هنرمندان زیادی را از آنجا همراه خود به ایران آورد و ماهرترین آن ها را برای آراستن کاخ خورشید به کار گرفت. طبقه زیرین کاخ خورشید نادرشاه مکانی تاریک و مخوف است که کاربری آن دقیقا مشخص نیست. طبق برخی روایات زیرزمین عمارت مکان نگهداری غنائم جنگی بوده و به گفته برخی دیگر از آنجا به عنوان زندان برای مجرمان و اٌسرا استفاده می شده است. در طبقه همکف، ورودی کاخ خورشید بر روی چهار ردیف پلکان هرمی شکل و هشت ضلعی بنا شده است و در هر ضلع یک ورودی به سالن اصلی کاخ وجود دارد. طبقه هم کف متشکل از یک تالار بزرگ در وسط و اتاق هایی در پیرامون آن است. تالار مرکزی با تزییناتی به سبک بناهای صفوی آراسته و طلا کاری شده است. این کاخ مجموعاً دارای ۱۲ اتاق است که داخل هراتاق نیز تزئیناتی با نقاشی و گچ بری دیده می‌شود. تا چند دهه پیش در میان این تزئینات، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز وجود داشت.
به دلیل وجود کتیبه ی سوره نبأ با ذکر تاریخ مرگ نادرشاه در دور تا دور تالار این طبقه، برخی چنین نتیجه گرفته اند که نادر شاه افشار این عمارت را به عنوان آرامگاه خود ساخته است. در حال حاضر آرامگاه نادر شاه افشار در باغ نادری شهر مشهد به همراه تندیسی از نادر که سوار بر اسب است واقع شده است. در طبقه سوم (بالاترین طبقه) عمارت خورشید، 66 نیم ستون سنگی تشکیل استوانه ای بزرگ را داده اند که این طرح جلوه ای بسیار زیبا و منحصر به فرد به این عمارت بخشیده است. در وسط این بنای هشت ضلعی، یک برج دو طبقه به شکل استوانه­ قرار دارد که محل جلوس شاه و خانواده اش بوده‌است. زیبایی این کاخ بیشتر در آرایش نمای خارجی ساختمان از جنس سنگ های کنگره‌دار و همچنین حکاکی های مینیاتوری و بسیار زیبا به سبک هندی بر روی این سنگ ها است. فضای بیرون عمارت خورشید نیز با باغ، حوضچه ها و آب نماهای زیبا مزین شده است. اگر قصد سفر به استان خراسان را دارید، بازدید از شهر کلات را حتما در برنامه خود قرار دهید.

سیستم آبرسانی به عمارت خورشيد

یكي از طرح های عمرانی بسيار جالب در زمان نادر شاه افشار سیستم آبرسانی به عمارت خورشيد است. آب «ژرف رود» در 18كيلومتري شهر كلات، بالاتر از روستاي «حمام قلعه» با آب گوگردي غليظي به نام استيق سو (آب گرم) مخلوط مي شود و همچنین این آب داراي املاح و گچ زيادي است. بنابر این، نادر شاه تصميم می گیرد که براي تامين آب شرب عمارت خورشید از آب شيرين رودخانه «قره سو»، واقع در 5-6 كيلومتري عمارت، استفاده كند اما این کار نیازمند مهندسی و محاسبات بسیار دقیق بوده است. به منظور انتقال آب شيرين رودخانه «قره سو» به عمارت خورشید، با استفاده از توان معماران در زمان نادر شاه افشار، بعد از اين كه مسير انتقال آب مشخص گرديد با رعايت شيب كه تنظيم كننده فشار آب در آب نما هاي اطراف عمارت خورشيد بود، كانالي در مسير انتقال آب حفر گرديد كه در برخي نقاط عمق كانال از سطح زمین تا 5 متر مي رسد. سپس با آماده سازي مسیر با استفاده از لوله های سفالی معروف به «تنبوشه» كه قطر آن ها حدود 40-50 سانتي متر بوده است، عمليات لوله گذاري انجام و در انتها روي لوله ها را با خاك نرم پوشانده اند. به علاوه در قسمت هايي كه احتمال آسيب سيلاب و یا نشت به بنای عمارت وجود داشته است، مسير لوله ها را با سنگ و ساروج عایق بندی کرده اند.

راه های دسترسی به عمارت

اگر می خواهید از این بنا دیدن کنید باید به شهر کلات بروید. سفر به این شهر را می توانید از طریق اتوبوس انجام دهید و بلیط اتوبوس را بهتر است به صورت آنلاین و از مستر بلیط خریداری کنید و از تخففاتی که بر روی برخی از بلیط ها اعمال می شود بهره مند شوید. پس از آن از طریق خودرو های حمل و نقل عمومی خود را به این عمارت برسانید.

بازدید از عمارت خورشید

برای دیدن این بنا باید هزینه ای را به عنوان ورودی پرداخت کنید، که این هزینه برای گردشگران خارجی و داخلی متفاوت است. در ساعات اداری فقط می توانید به تماشای این بنا بروید و در روزهای تعطیل مانند تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۱ رمضان شهادت امام علی، ۲۸ صفر رحلت پیامبر، ۱۴ خرداد رحلت امام خمینی، ۲۵ شوال شهادت امام جعفر صادق بسته است.