اگر بنا باشد تا فرهنگ و هنر یک ملت را به جهان معرفی کرد؛ به طور حتم آثار تاریخی نخستین پیشنهادات خواهند بود. سرزمین ایران با پیشینه ای عجیب و گذر از اتفاقات باور نکردنی بسیار در طول سده ها، نمونه هایی عالی و تماشایی را در این زمینه، در اختیار دارد. از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب، می توان رد و نشانی از این گنجینه های ارزشمند ملی پیدا کرد. شیوه های ساخت و ساز و معماری یکی از مهم ترین شاخصه ها برای شناخت کامل تاریخ هستند. در گذشته های دور بین پادشاهان و امرا، امری مرسوم بود که با همین معیار، آبادانی کشور و مهارت صنعت گران خود را به رخ بکشند. در شهر سوادکوه استان مازندران قلعه ای باستانی به نام قلعه کنگلو وجود دارد که علی رغم سن بالایش، همچنان باشکوه و دیدنی است. در ادامه این بخش از مجله مستر بلیط، بیشتر با آن آشنا خواهید شد.
تاریخچه قلعه کنگلو
اسناد زیادی باقی نمانده تا بتوان به طور مشخص و صریح اعلام کرد که این دژ در چه زمانی و به دستور چه شخصی بنا شده است. با این حال باستان شناسان از سبک معماری آن، دریافته اند که هرچند سال دقیق احداث مشخص نیست؛ اما به طور قطع به دوره امپراطوری ساسانیان تعلق دارد.
قلعه کنگلو در اساطیر
در افسانه های کهن ایرانی نقل گشته که سیاوش فرزند کاووس شاه، کنگ دژ را بر فراز کوه ها ساخت. در برخی مکتوبات حدس زده می شود که این فضا در سیستان و بلوچستان قرار داشته باشد. در مقابل بعضی دیگر از منابع از جمله اوستا با نام کنگهه و چندی از متون کهن پهلوی، تاکید دارند که قلعه کنگلو همان میراث سیاوش است. در یشت ها یا همان نیایش نامه های دین زرتشت، از آن جا به وضوح صحب به میان آمده است. در ادبیات اسطوره ای بیان شده است که در آینده یا نقل به مضمون همان آخرالزمان، زرتشت به همراه گروهی از پارسایان و همچنین پشوتن جاودان، از همین مکان به میان مردم بازمی گردند. شاهنامه فردوسی نیز اشاره ای به قلعه داشته و ذکر نموده که آن طرف مرز سرزمین توران و زیر پا نهادن دریاها، همچین فضایی وجود داشته است. به هر حال حدس زده می شود که این سازه قدیمی، همان کنگ دژ افسانه ای باشکوه باشد؛ که بر بلندای کوه ها به صورت یک عقاب بال برافراشته؛ زیبایی اش را به رخ می کشد.
نقشه و معرفی بخش های مختلف
اگر از دور تصویر کامل قلعه را ببینید درست شبیه به یک پرنده غول پیکر می مانند که بر قله ای با ارتفاع نشسته و بال هایش را حایل نموده است. این ظاهر منحصر به فرد سبب شده است تا لقب عقاب مازندران به آن اعطا گردد. طبیعتا پس از چندین قرن و برف و بوران های بسیار، آسیب های قابل توجهی به سازه وارد شده است و به همین علت نمی توان کاملا دقیق از ساختار درونی اش صحبت کرد. با این حال باستان شناسان گمان دارند که کنگلو، در سه طبقه مجزا ساخته شده بود. نقشه کلی آن، یک مستطیل درمیان دو بخش دایره ای شکل در دو سمت است. یک برج استوانه ای هم به صورت گردن، دقیقا در وسط فضا به چشم می خورد. در واقع باله ها به این مرکز متصل است و ساختمان اصلی، قلعه همین برج محسوب می شود. در بالای دیواره ها و قسمت های کناری، چند دیده بانی وجود داشت. تنها کلماتی که برای توصیف مدل طراحی نمای بیرونی و البته داخلی کنگ دژ شایسته هستند؛ خیره کننده و منحصر به فرد است. هیچ یک از قلعه های دیگر در نقاط مختلف ایران ویژگی های خاص آن را ندارند و همین دلیلی بر بی همتایی اش به شمار می رود. صدمات وارده که شاید اجتناب ناپذیر بوده اند و سن بالایش زیبایی را از صورتش پاک نکرده اند و همچنان با ابهت دیده می شود. ضمن سفر به سوادکوه بازدید از این پیشنهاد فوق العاده مستر بلیط را از دست ندهید. کند و کاو ها در محوطه درونی، نشانه هایی از چند در، طاقچه، طاق، پنجره و … داشته که همگی به ثبت و ضبط سازمان میراث فرهنگی درآمده اند. ورودی قلعه کاملا محصور بود و به شدت از آن محافظت می شد؛ همین طور ورود و خروج به آن چندان آسان به نظر نمی رسد و مسیری سخت داشت.
کاربری قلعه کنگلو
مکشوفاتی که در کنگلو به دست آمدند، ظروف و اشیایی خاص را شامل می شدند که عمدتا در پرستشگاه های میترا ایزدبانوی ایران باستان به کار می رفتند. بنابراین گمانه زنی ها این طور بوده که این فضا در واقع یک نیایشگاه عهد ساسانی است. علاوه بر همه موارد ذکر شده، برخی از مورخان نیز معتقد هستند که آناهیتا یا ناهید (الهه آب)، یکی دیگر از ایزدبانوهای قوم آریایی آن جا پرستش می شد. وجود بخش هایی شبیه به آب انبار این فرض تا حد قابل قبولی تایید می کند. به هر صورت و با صرف نظر از این بحث، کاربری نظامی و شاید هم تفریحگاهی را هم باید تا حدودی متوجه دژ دانست. در 22 تیر ماه سال 1379 دقیقا دو دهه پیش، دژ با عظمت سواد کوه در فهرست آثار ملی جای گرفت. هم اکنون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مالکیت این مکان را به عهده دارد.
جاذبه های همجوار
در راه دسترسی به قلعه کنگلو، با یکی از دیگر آثار ملی ایران برخورد خواهید کرد. غار اسپهبد خورشید با نام دیگر عایشه گرگیلی (زن راهزنی که آن جا ساکن بود)، از جمله بزرگ ترین غارهای طبیعی دنیا است. درون آن فضاهایی شبیه به اتاقک ساخته شده است که قدمت شان به عهد ساسانی بازمی گردد.
آدرس و نحوه دسترسی با وسایل مختلف
اگر با خودروی شخصی مسافرت نمی کنید، تهیه بلیط اتوبوس سوادکوه اولین قدم رسیدن به این منطقه است. از تهران تا این شهر حدودا 3 ساعت زمان نیاز استو اگر مایل باشید تا از دیگر بخش های استان مازندران هم ببینید؛ یک بلیط هواپیما ساری بخرید و سفرتان را ازهمان جا آغاز کنید. برای تماشای قلعه کنگلو به کمی پیاده روی احتیاج خواهید داشت؛ زیرا بر فراز بلندی واقع شده است و باید از مسیری کمی شیب دار بگذرید. در مجموع تا دو ساعت برای بازدید در نظر بگیرید.
آدرس: استان مازندران، شهرستان سوادکوه، حد فاصل 39 کیلومتری شهر پل سفید.
دیدگاهتان را بنویسید