موزه حمام چهارفصل

اگر شما هم از دسته افرادی هستید که در استان مرکزی، شهر اراک را به عنوان مقصدی برای مسافرت خود انتخاب کرده اید باید بگوییم انتخاب بسیار عالی به دلیل وجود جاذبه های تاریخی و گردشگری زیاد آن داشته اید که مجله مستر بلیط قصد دارد شما را با یکی از بهترین جاذبه های آن، موزه حمام چهارفصل آشنا کند، پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید. قدمت این اثر تاریخی به انتهای دوره قاجاریه باز می گردد که کاشی کاری و معماری بی نظیر این حمام بیانگر نهایت هنر معماری بی مانند ایران است. بدون شک از فوق العاده ترین آثار تاریخی ایران، همین موزه حمام چهارفصل است. اگر برای شما هم علت معرفی این اثر تاریخی به عنوان مقصد خوبی برای تعطیلاتتان سوال شده است، باید بگوییم دلایل زیادی از قبیل یادگاری به جا مانده از دوره قاجار، ثبت ملی به عنوان بزرگ ترین حمام تاریخی، نگه داری آثار باستانی ارزشمند در این حمام، کاشی کاری های بی نظیر و زیبا، دارای گنبدی یکپارچه و بدون ستون و تنها حمام ایرانی که بخشی مجزا برای اقلیت های دینی ای مثل یهودیان دارد، سبب شده است که از بی نظیر ترین آثار تاریخی شهر اراک را پیشنهاد کنیم.

معرفی موزه حمام چهارفصل

این بنای تاریخی به خاطر تزئینات معماری اسلامی ای که دارد، از آثار با ارزش کشورمان به شمار می آید. ساختمان اصلی این حمام در دوره حاکمیت احمد شاه قاجار با دستور حاج محمد ابراهیم خوانساری که از بزرگان اراک با نام سلطان آباد در آن زمان حدود 100 سال پیش روبروی قلعه شخصی او ساخته شد. در سال های اخیر با پایان مرمت این بنای تاریخی، حمام چهار فصل با عنوان موزه مردم شناسی این شهر مورد بازدید قرار می گیرد که از بخش های حمام مردانه، خصوصی، زنانه و اقلیت های مذهبی است. حمام چهار فصل اراک که در تاریخ 10 آبان ماه 1355 به ثبت ملی رسیده است، به دلیل وجود تابلوهای کاشی کاری شده با ترسیم منظره هایی زیبا از طبیعت، شکارگاه و دیگر منظره ها در چهار جهت حمام که در بخش سربینه مردانه است، به دلیل به تصویر کشیدن بنای حمام در چهار فصل سال این بنای تاریخی به این نام خوانده می شود. بعد از پایان عملیات بازسازی آن در سال 1373 به عنوان موزه مردم شناسی و باستان شناسی اراک افتاح شد. در سال 1380 نیز برای بار دیگر مورد ترمیم و بازسازی قرار گرفت. همچنین اشیای قدیمی متعلق به دوران قبل اسلام و اسلامی از جمله سکه های متعلق به بازه های زمانی مختلف تاریخ، عقد نامه ها دوره قاجار، کتاب ها و نسخه های خطی، ظروف مسی و قلم زنی، خمره های سفالی، لوازم ریسندگی، لوازم قدیمی حمام و ده ها پیکر که متعلق به مردم شناسی است در حمام موزه چهارفصل نگه داری می شود، همچنین اشیای به دست آمده طی کاوش منطقه باستانی ذلف آباد فراهان و اسکلت 7500 ساله انسانی که در تپه سرسختی شازند کشف شده نیز در این موزه دیده می شود.

تاریخچه موزه حمام چهارفصل

حمام چهارفصل اراک که توسط حاج محمد ابراهیم خوانساری از بزرگان و سرشناسان اراک که سلطان آباد سابق است در مقابل قلعه شخصی او ساخته شد، از بخش های مختلفی همچون دالان ورودی، سربینه زنانه و مردانه، هشتی های ارتباطی، آب انبار، گرم خانه های عمومی و خصوصی، خزینه و دیگر قسمت ها ساخته شده است. درسوابق ساخت این بنا می خوانید که بعد از برقراری آرامش و امنیت نسبی که طی دوره 50 ساله حکومت ناصری به ایران برگشت، وضعیت اقتصادی اراک خوب بود و حاکمان محلی در برخورد با مردم رفتارخوبی به کار می بردند. همه این موارد سبب شد تا حدود 85 خانواده یهود از روستاهای اطراف اراک و سنجان به این شهر مهاجرت کنند. خانواده های یهودی با سکونت و استقرار در بخشی از خیابان محسنی، در همین منطقه محله ای را احداث و به خرید و فروش پارچه اقدام کردند. با وجود بهره مندی از این امکانات شهری برای این خانواده های یهودی اما از مکانی جهت استحمام بی بهره ماندند، چرا که ورود یهودیان به عنوان افرادی از اقلیت های دینی به حمام مسلمانان ممنوع بود. همراهی بزرگان شهر و علما با بزرگان یهود سبب شد حاج آقا خوانساری برای حل مشکل، خود پیشقدم شود. وی با بنا کردن حمامی در مقابل قلعه خود همه مسائل شرعی را برای مردم اراک و اقلیت های دینی رعایت کرد. این حمام در بازه زمانی 38 ماه طی سال های 1292 تا 1294 ساخته شده است و تنها حمامی به شمار می رود، که برای اقلیت های دینی از قسمت های مجزا برخوردار است.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

معماری بی نظیر حمام چهارفصل اراک و مساحت آن حدود 1600 متر مربع به عنوان بزرگ ترین حمام در ایران معروف و همین باعث تبدیل آن به یکی از بهترین دیدنی های شهر اراک شده است که با خرید بلیط هواپیما اراک و سفر به این شهر دیدنی، بازدید از این حمام و موزه آن را به شما پیشنهاد می کنیم. در عمق 7/5 متری از این بنای تاریخی، پی ساختمان از مصالح سنگ سیاه وگل آهک ساخته شده است. دیوار های اصلی این بنا از سطح زمین تا سقف در حدود 50 تا 80 سانتی متر است. در این اثر تاریخی راهروی ورودی وجود دارد که ازطریق آن به بخش های سربینه زنانه و مردانه، خزینه و آب انبار وارد می شوید.

سربینه مردانه

این بخش 4 سکو دارد که هر کدام از این سکوها، از طرفی به گرمخانه و از طرفی دیگر با پله هایی قوس دار به خیابان می رسند. طراحی این قسمت به شکل هشت ضلعی نا منظم، که با تقارن به هشت رواق، صحن و رختکن تقسیم بندی شده، است.

سربینه زنانه

از زیبا ترین قسمت های حمام که دارای گنبدی یکپارچه و فاقد ستون است. شاهکاری فوق العاده و تحسین برانگیز با توجه به امکانات کمی که در آن دوران وجود داشت.

خزینه

سراسر کف خزینه اصلی آب گرم را ورقه مسی پوشانده که در زیر آن گلخن حمام قرار گرفته است. از سوزاندن بوته های ورک با هیزم و گلخن، بر اساس قانون ظروف مرتبط به وسیله تنبوشه های سفالی آب گرم و سرد به تمام نقاط حمام منتشر می شد. به دلیل قرار داشتن مخزن های بزرگی برای ذخیره آب، گلخن و انبارهای سوخت در وسط این اثر تاریخی سبب شده امکان استفاده راحت برای همه گرمابه ها فراهم شود.

آب انبار

تامین آب مورد نیاز برای استحمام در این حمام از آب های جاری قنات فراهم شده است و جهت تامین آب و حفظ حرارت آن، کف این بنا را از کف خیابان در بازه 3 تا 5/3 پایین تر ساخته اند که ایجاد شرایطی برای عدم تغییر دمای مناسب در حمام و ایجاد تعادلی بین هوای برودتی و حرارتی به گونه ای صورت گرفته است که افراد زمان ورود و خروج با تغییر ناگهانی هوا مواجه نشوند. ساخته شدن حوضی به شکل صلیب در کف سربینه با سنگ سیاه جهت انجام پاشویی برای افراد هنگام خروج از حمام گرم صورت گرفت. همه ی بخش های این حمام سقفی با طرح گنبد طاقی دارند که از مخلوط آجر، ملات گچ و آهک ساخته شده است. علاوه بر حمام، این بنای تاریخی شامل موزه ای در قالب بخش های باستان شناسی و مردم شناسی است.

بخش باستان شناسی

این بخش در گرم خانه مردانه و هشتی های ارتباطی قرار گرفته که آثاری از قبیل ظروف سفالی، شیشه ای، آثار مفرغی در هزاره اول قبل از میلاد و سکه های تاریخی در این بخش قابل مشاهده است.

بخش مردم شناسی

بخشی در سربینه های مردانه و زنانه که به خوبی آداب و رسوم مربوط به مراسم مختلف، پوشش های سنتی با لوزام مربوط به استحمام در دوره های گذشته تاریخی به نمایش در آورده است. نگه داری محراب قدیمی مسجد جامع ساوه که قدمتی دیرینه متعلق به دوران سلجوقی دارد نیز در این موزه انجام می شود. از دیگر بخش های این موزه گرمخانه خصوصی، عمومی و هشتی بین گرمخانه است.

شرایط بازدید از موزه حمام چهارفصل

برای بازدید از این موزه همه روزه در بازه ساعتی 9 صبح تا 17 عصربا پرداخت مبلغ 3000 تومان می توانید مراجعه کنید. برای بازدید از این موزه و داشتن سفری آسان با هزینه مناسب به شما خرید بلیط اتوبوس اراک را توصیه می کنیم.

آدرس و نحوه دسترسی با وسایل مختلف

بنای حمام چهار فصل در اراک، ضلع شرقی خیابان دکتر بهشتی، حدفاصل میدان شهدا و هفت تیر است. از طریق محله شهرداری در شمال خیابان دکتر بهشتی و محله حاج محمد ابراهیم در موقعیت جنوبی این خیابان می توانید به حمام دسترسی داشته باشید. علت پیشنهاد این بخش های مختلف، وجود چهار درب ورودی این بنا است به این صورت که دو درب آن از خیابان اصلی شهید بهشتی، یک درب در محله شهرداری و درب دیگر در محله حاج محمد ابراهیم قرار گرفته است.