کاروانسرای سرایان؛ معرفی + راه های دسترسی

ايران زمين به دليل گستردگى و قرار گرفتن در موقعيت تلاقى شاهراه هاى شرق به غرب و شمال به جنوب و حضور اقوام مختلف، از ديرباز در ايجاد اقامتگاه هايى براى كاروان ها پيشتاز و طلايه دار بوده است.

براساس شواهد مستند تاريخى، ايران از پيشگامان احداث راه و جاده، سامانه هاى ارتباطات و خبررسانى، و كاروانسرا و امثال آن بوده است. پيشاهنگى و ديرينگى ايران در بهره مندى از سنت هاى كهن سكونت، ساخت و ساز، رشد، توسعه و تكامل روز افزون و تدريجى معمارى، يادگارهايى زيبا و منحصر به فرد در اين سرزمين به جا گذاشته است.

کاروانسراها از اماکن خدماتی در گذشته به حساب می آیند که آنها را در بین راهها و یا در ورودی شهرها می ساختند و دارای معماری خاصی نیز بودند. كاروانسراهاى ايران كه از مهم ترين دستاوردهاى معمارى اين سرزمين به شمار می روند، در شرايط و وضعيت هاى متفاوت اقليمى، بازرگانى و… سبك ها و ويژگى هاى متنوعى داشته اند.

بیشتر کاروانسراهایی که در جای جای ایران به جای مانده اند مربوط به دوران صفوی هستند. یکی از این کاروانسراها، کارونسرای سرایان در استان خراسان جنوبی است. اگر دوست دارید با این کاروانسرا بیشتر آشنا شوید با مجله مستر بلیط همراه شوید.

معرفی کاروانسرای سرایان

این کاروانسرا در شهر سرایان و میدان کوثر این شهر قرار دارد و از دوران صفویه به یادگار مانده است و با اسم رباط شاه عباسی نیز خوانده می شود. این بنا همراه با چند اثر دیگر همچون آب انبار ، مسجد، حمام و بازار مجموعه ای بی نظیر را در بافت تاریخی شهر سرایان به وجود آورده اند.

در سال 1384 شروع به مرمت این کاروانسرا کردند و در سال 88 کار مرمت آن به اتمام رسید. در همین زمان قسمتی از این سازه را به موزه مردم شناسی اختصاص دادند. این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۷۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معماری کاروانسرا

هسته ى اوليه ى كاروانسرا به اين صورت است كه اطراف يك فضاى باز تعدادى فضاى مستقل كوچك تحت عنوان اتاق يا غرفه جهت استراحت مسافران در نظر گرفته مى شود.

تزئينات به طور كلى در كاروانسراها مرسوم نبوده و آن هم شايد به دليل خارج از شهر بودن آن ها و يا بهره بردارى موقت و شبانه ى هر گروه از كاربران، لزوم آن كم تر احساس شده است، با این وجود كاروانسراهايى كه در نزديكى پايتخت قرار داشته، از تزئينات بيش تری بهره برده اند.

تنوع طرح ها و نقشه هاى كاروانسراهای ايران ايجاب مى كند كه اين كاروانسراها به گروه هاى مختلف تقسيم شوند: كاروانسراهاى كاملا پوشيده‌ى مناطق كوهستانى، كاروانسراهاى كرانه‌ى خليج فارس، كاروانسراهاى حياط دار، كاروانسراهاى مدور، كاروانسراهاى چندضلعى، كاروانسرا يا تالار سقف دار، كاروانسراى چهار ايوانى، كاروانسراهايى با پلان متفرقه.

کاروانسرای سرایان از نوع کاروانسراهای دو ایوانی است و قسمت های مختلفی مانند سردر ورودی، صحن، حجره‌های متعدد، ایوان، انبار، فضای خدمات و اصطبل شتران دارد.

برای ورود به بنا باید به ضلع جنوبی آن مراجعه کرد زیرا ورودی آن در این قسمت قرار دارد. سردر آن طاق جناغی و تزئینات در زیر طاق دارد و از ارتفاع زیادی برخوردار است.

پس از ورود به بنا شاهد محیطی به صورت هشت ضلعی می شوید و که در روبرو به صحن بنا و در دو طرف به اتاقهای فرعی می رسد. صحن بنا، که در مرکز قرار دارد، در اطراف خود دارای حجره های متعددی است که زمانی برای سکونت و استراحت کاروانیان بوده اند.

روبروی ایوان ضلع ورودی که در جنوب قرار دارد، ایوان دیگری در سمت شمالی صحن به چشم می خورد که طاق جناقی و تزئینات کاربندی زیر سقف ایوان دارد، در گوشه صحن در هر چهار طرف راهروهایی تعبیه شده که به قسمت های مختلفی که در پشت ایوان یا حجره ها واقع شده اند، راه دارند.

این فضاها را انبار و فضاهای خدماتی تشکیل می دهند و در گوشه شمال غربی راهرویی وجود دارد که به اصطبل بنا می رسد. قسمت مرکزی صحن نسبت به سطح جلو حجره ها و ایوان ها گودتر است، که این موضوع برای سهولت در بارگیری یا پایین گذاشتن بار اسب ها و شترها بوده است. در ساخت این بنا بیشتر از آجر استفاده کرده اند.

راه های دسترسی به کاروانسرای سرایان

اگر زمانی به این شهر سفر کردید دیدار از این کاروانسرا را فراموش نکنید، همانطور که قبلا اشاره شد این کاروانسرا در میدان کوثر شهر سرایان قرار دارد. برای رفتن به این مکان می توانید از وسایل حمل و نقل شهری مثل اتوبوس و تاکسی هم استفاده کنید زیرا این اثر در درون شهر قرار دارد و دسترسی به آن به راحتی انجام می پذیرد.

شرایط بازدید

دیدن این کاروانسرا با تماشای موزه مردم شناسی این شهر همراه است و برای دیدن این اثر باید در زمان اداری به این مکان مراجعه کنید و برای ورود به آن نیاز دارید بلیط ورودی تهیه کنید.