ملایر یکی از شهرستان های استان همدان به شمار می رود و از قدمت بالایی برخوردار است. زمان احداث این شهرستان به دوران قاجار بر می گردد و توسط شیخ الملوک تاسیس شد. قبل از این دوران شهر ملایر دهستان بود که در دوره های مختلف تاریخی مرکز آن تغییر پیدا می کرد. قدیمی ترین منبع مکتوبی که از ملایر تحت عنوان دهستان نام برده است؛ کتاب نزهه القلوب حمدالله مستوفی قزوینی نام دارد، این کتاب در قرن هشتم ه. ق نوشته شده و ملایر را یکی از نواحی سه گانه نهاوند ذکر کرده است. ملایر در دوره قاجار و همزمان با سلطنت فتحعلی شاه تبدیل به شهر شد. تمرکز اصلی ملایر در اوایل دوره قاجار و قبل از سلطنت فتحعلی شاه و احداث شهر دولت آباد، در قلعه زندیه و قریه چوبین بود، تا اینکه فتحعلی شاه در هنگام ولایتعهدی اش، مریم خانم، دختر شیخعلی خان زند، را به همسری گزید و فتحعلی شاه در سال 1210 ه. ق. از مریم خانم دارای پسری شد و نام او را شیخ علی میرزا و ملقب به شیخ الملوک نهاد. شیخ الملوک پس از اینکه به حکومت این بخش رسید، شهر ملایر را احداث کرد. این شهر به خاطر قدمتی که دارد مملو از آثار تاریخی متعدد است و یکی از این آثار تاریخی ارگ نوشیجان نام دارد.
معرفی ارگ نوشیجان
در این مطلب از مجله مستر بلیط یکی از آثار تاریخی شهرستان ملایر یعنی ارگ نوشیجان را به شما معرفی می کنیم. اگر به این موضوعات علاقمند هستید، می توانید این مطلب را دنبال کنید تا در مورد آن اطلاعات بیشتری کسب کنید. ارگ نوشيجان از جمله آثار خشتی منحصر به فرد بر جا مانده از تمدن های پيش از هخامنشی در ايران محسوب می شود. این تپه با حدود 2800سال قدمت در حدود 60 کیلومتری جنوب همدان و 20 کیلومتری شمال غرب ملایر بر فراز تپه ای طبیعی به ارتفاع تقریبی 37 متر قرار گرفته است. نوشيجان در لغت احتمالاً به معنی جايگاه نوش يا جايگاه انوش بوده و نوش يا انوش ظاهراً نام خانمی بوده، كه بر اين منطقه حكمرانی می كرده است. این تپه در سال 1343 شناسایی و در سال های 1346 تا 1356 بررسی های باستان شناسی در آن صورت گرفت. طی این پژوهش ها مشخص شد که این تپه در دوران مادها، هخامنشيان و اشكانيان دارای رونق بوده و آثاری از آن دوران به دست آمده است. مهم ترین لایه این تپه مربوط به دوران مادها، سال های 750 تا 650 سال قبل از میلاد، می شود. محققان معتقدند كه دژ نوشيجان يكی از قلعه های تدافعی حكومت مركزی ماد بوده كه جهت دفاع از مرزهای غربی در مقابل هجوم اقوام قدرتمندبين النهرين از جمله حكومت آشور ساخته شده است. وجود دو آتشكده در اين مكان نشان دهنده اين مطلب است كه علاوه بر اهداف نظامی، اعمال مذهبی و نيايش نيز در اين مكان صورت می گرفته است. این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۴۶ با شمارهٔ ثبت ۷۶۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ساختار تپه نوشیجان
نوشیجان تپه ای است طبیعی با ساختار سنگ شیستی که نسبت به سطح زمین های پیرامون 37 متر ارتفاع دارد. در رأس تپه فضای محدودی به وسعت 40 100 متر وجود دارد. در این تپه آثار ساختمان های مختلفی پیدا شده است، که مجموعه ارگ نوشیجان در راس تپه و در اصل داخل حصار بیضوی شکلی قرار دارد و شامل بنای معبد مرکزی، که در نقطه مرکزی تپه قرار گرفته و مهم ترین بنای مجموعه است، معبد غربی قدیمی، مجموعه انبارها، تالار ستوندار، فضاهاق طاقدار جنوبی و غربی و بقایای بناهای دیگر می شود.
بخش های مختلف ارگ نوشیجان
آثار معماری متعددی در این تپه پیدا شده است که بخش های گوناگون ارگ نوشیجان را تشکیل می دهند. در ادامه این قسمت ها را به شما معرفی خواهیم کرد.
بنای قديمی جبهه غربی معروف به اولين آتشكده یا معبد اصلی
اين معبد در غربی ترين بخش تپه قرار دارد و احتمالاً اولين نيايشگاه در نوشيجان به شمار می رفته است. معبد اصلی به صورت اتاقی مستطيل شكل است و در بدنه ديوارهای آن طاقچه هايی برای شمعدان و گذاشتن نذورات دیده می شود.
برای سفر به ملایر فقط کافی است که بلیط اتوبوس ملایر را از مستر بلیط به صورت آنلاین خریداری کنید، تا هم مزایا این نوع خرید بهره مند شوید و هم سفری ارزان و مقرون به صرفه را تجربه کنید.
تالار ستون دار موسوم به آپادانا
اين تالار در کنار معبد اصلی جبهه غربی قرار دارد که پلانی به صورت مستطيل شكل دارد، كه با 12 ستون چوبی در سه رديف چهارتايی سقف تالار را نگه می داشته اند. در حال حاضر پایه ستون ها را نمی بینیم ولی در زمان پژوهش می بینیم که افراد را بر ته ستون ها قرار داده و عکس گرفته اند. تالار ستون دار که از ویژگی زندگی ماد و مانّاست، ناشی از دو پدیده مهم تشکیل حکومت مرکزی و مرکز مذهبی است. در نتیجه لازم بوده که رهبران سیاسی و یا مذهبی با تعداد بیشتری از مردم صحبت کنند.
معبد مركزی يا دومين آتشگاه
زيباترين بخش مجموعه تپه نوشيجان معبد چليپا محسوب می شود، كه دارای پلانی نيم چليپایی است. در بدنه معبد طاقچه هايی به چشم می خورد كه به پنجره كور موسوم اند و احتمال دارد شكل اولیه ای از مقرنس در دوره اسلامی باشند. در غرب نيايشگاه سكويي وجود دارد كه آتشدان خشتی همراه با خاكستر در آن وجود دارد و به هنگام اكتشاف پیدا شده است. از آنجایی که این معبد مربوط به زمانی است که زرتشت تازه ظهور پیدا کرده بود، احتمال می دهند که معبد نیمه چلیپایی تقریباً اولین معبد در ارتباط با آتش و یکی از نشانه های این دین احترام به آتش مقدس است. این معبد بدون سقف بوده و آتش نيز در فضای باز قرار داشته است. در اين معبد اثر آتش و آتشدان دیده می شود و اشیائی با اشکال ویژه در آن یافت شد. در حقیقت این محل یک دژ – معبد بوده و احتمالا کسی در آن زندگی نمی کرده، همچنین قسمت جلویی معبد شبیه کفش کن بوده است. صالــح مــورد اســتفاده در بنـا، خشـت با ابعاد 12 × 24 × 40 سانتی متر و ملاط گل است و سطوح داخلـی و بيرونی آنهـا با گل مرغوبی اندود شده است.
اتاق ها و انبارها ارگ نوشیجان
در ضلع شرقی مجموعه‌ی نوشيجان چهار اتاق مستطیل شکل وجود دارد، كه ظاهراً به عنوان انبار مورد استفاده بوده است. ورودی انبار دارای نگهبانی بوده زیرا از اهمیت خاصی داشته است و نباید به دست دشمن می افتاد. انبار یا چند ساختمان مستطیل شکل موازی احتمالاً سقف قوسی داشته اند زیرا در اين قسمت، پا طاق ها قابل مشاهده است. زمانی که این اتاق ها پیدا شد، تعداد زیادی آجر در آنها وجود داشت که دلیل اصلی آن به درستی مشخص نیست. گفته می شود که زمانی كه هخامنشيان بر مادها غلبه می کنند، دستور می دهند تمام معابد اصلی مادها را از بين ببرند. بنابراين طرفداران اين معبد چهار ميليون خشت را در اين ساختمان می چينند و كناره های ساختمان را پر می كنند و رويش را خاك می ريزند تا ديده نشود.
تونل ارگ نوشیجان
در امتداد شرقی غربی وسط حياط (تالار آپادانا) حفره ای كنده شده است كه پس از گذشتن از 18 پله به سنگ می رسد. بنا بر نظریه های اوليه محققان اين مكان راه پله ای تونل مانند بوده و به عنوان گريزگاه به خارج دژ راه پيدا می كرده است. ولی طی نظریه های جدید، این نظریه را مردود دانسته اند و احتمال داده شده که اين مكان، جايی برای ذخيره يا دسترسی به آب برای نيايشگاه اصلی باشد.
حصار و دژ
در اطراف مجموعه نوشيجان حصار خشتی بلندی وجود داشته كه از ساكنان دژ محافظت می كرده است. در بالای این حصار شيارهایی مشاهده می شود كه احتمالاً برای تيراندازی از آنها استفاده می کردند. در حال حاضر تنها بخشی از حصار هنوز پا برجا مانده است.
راه های دسترسی به ارگ نوشیجان
همانطور که قبلا هم توضیح داده شد ارگ نوشیجان در نزدیکی شهرستان ملایر قرار دارد. برای رفتن به این محوطه می توانید به این صورت عمل کنید. از همدان تا پليس راه جوكار حدود 60 کیلومتر فاصله است. پنج کیلومتر بعد از جوكار به یک سه راهی در سمت راست خواهيد رسيد كه تابلوی تپه باستانی نوشيجان در سمت چپ آن قابل دیدن است. از ابتدای سه راهی حدود سه کیلومتر تا تپه فاصله است.
بازدید از ارگ نوشیجان
برای اینکه از ارگ نوشیجان دیدن کنید باید هزینه ای را بپردازید که این مبلغ برای گردشگران خارجی کمی بیشتر از گردشگران داخلی است. در ضمن بهتر است از کفش و لباس مناسب برای این کار استفاده کنید تا بازدیدی بهتر داشته باشید.
دیدگاهتان را بنویسید