کلیسای وانک؛ تاریخچه+نقشه

کلیسای وانک جزء اولین مکان هایی در اصفهان است که هر فرد پس از ورود به این شهر قصد دیدن آن را می کند و از مشهور ترین جاذبه های توریستی اصفهان است. نام یکی از کلیسا های کهن که متعلق به ارامنه در شهر اصفهان بوده است آمنا پرکیچ مقدس بوده که در زبان عربی با نام های دیگری مانند کلیسای وانک مشهور شده است.

وانک در واقع از نام کلیسای “سورپ آمنا پرکیچ” جوغا در نخجوان وام گرفته شده است. در زبان ارمنی وانک به صومعه معنی شده است. جلفا نام منطقه ای قدیمی در اصفهان است که وسعت زیادی دارد و ساکنان آن ارامنه هستند. کلیسای وانک در دوران حکومت شاه عباس دوم و در منطقه جلفا ساخته شد. این بنای تاریخی امروزه از جاذبه های توریستی، گردشگری به شمار می آید و در زیر گروه دیدنی ها و جاذبه های توریسم مذهبی نیز قرار می گیرد. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با این جاذبه تاریخی اصفهان آشنا کنیم.

تاریخچه کلیسا وانک

می گویند شاه عباس زمانی که در راه بازگشت به ایران بوده است، ارامنه ساکن شهرها و روستا هایی که به آن بر می خورد را همراه خود به ایران آورد و همچنین همه مزارع و دام ها و اموال آن ها را از بین برد و آتش زد تا سپاهیان عثمانی که در تعقیب آن ها بودند از سرعت شان کاسته شود. شاه عباس ارامنه را تا جلفای اصفهان همراهی کرده و آن ها در آن منطقه ساکن شدند. پس از اسکان، دست به اقدامات اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، اقتصادی زدند و هر اقدامی که از لازمه های ایجاد یک جامعه انسانی است.

یکی از این اقدامات ساخت اماکن مذهبی بود. آن ها حدودا 13 کلیسا احداث کردند که از نخستین بناهای ساخته شده در آن زمان کلیسای وانک بوده است. هنگام تاسیس کلیسای وانک در قسمت جنوب غربی آن کلیسای دیگری ساختند که حدودا تا 50 سال بعد از ساخت، روحانیون از آن استفاده می کردند. در سال 1655 میلادی به دلایلی چون کوچک بودن فضای کلیسای اولیه، آن را تخریب کردند و شروع به ساخت بنای جدید کلیسا نمودند. نزدیک به یک دهه پروسه ساخت کلیسا ادامه یافت تا سرانجام در سال 1664 میلادی به اتمام رسید.

در سر در ورودی غربی کلیسا کتیبه ای با کاشی لاجوردی و حکاکی خطوط طلایی نصب شده است که روی آن تاریخ شروع و اتمام ساخت آن حک شده است. همچنین روی کتیبه این متن نوشته شده است: ( ساخت کلیسای وانک آمنا پرگیچ در سال 1665 میلادی در زمان پادشاهی شاه عباس دوم و جاثلیقی «فیلیپوس» و پیشوایی خلیفه «داوید» و به یاری مردم خیر جلفا شروع شد و در سال 1664 میلادی به پایان رسید. ثواب عباداتی که در این کلیسا انجام می شود نصیب آن هایی که در قید حیاتند و یا در گذشته اند می شود).

این کلیسا از معماری چشم نوازی برخوردار است. با مجله مستر بلیط همراه شوید تا با معماری و بخش های متنوع کلیسا آشنا شوید.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

معماری

کلیسای وانک با مساحت 8731 متر مربع امروزه از بخش های مختلفی مانند موزه، چاپ خانه، کتاب خانه و ساختمان های اداری تشکیل شده است. 3857 متر مربع آن زیر بنای ساختمان و باقی را فضای سبز و باغ وانک تشکیل می دهد. در دو طرف در ورودی وانک، دو اتاق ساخته اند که برای پذیرایی استفاده می شده است. برج ناقوس در بالای در ورودی در سه طبقه ساخته شده است و در طبقه دوم ساعت بزرگی قرار دارد که وزن به آن به سیصد کیلوگرم می رسد. در چهار طرف برج، چهار صفحه مدور ساعت نصب شده است.

قطر هر صفحه 104 سانتی متر اندازه گیری شده است. این برج و ساعت هدیه «ماردیروس هوردانانیان» برای زنده ماند و آرامش روح برادرش است که در سال 1931 به کلیسا اهدا کرده است. روی در ورودی وانک کتیبه ای از جنس سنگ مرمر نصب شده است که متن زیر روی آن حک گردیده است: « این برج و ساعت آن را ماردیروس گوورگ هوردانانیان در سال 1931 میلادی به یابود برادر مرحومش که در سال 1924 میلادی فوت کرده ساخته و هدیه کرده است.»

برخلاف اکثر کلیسا های قدیمی ارامنه که ساخته شده از سنگ هستند، این بنای کهن با مصالح خشت خام ساخته شد. این کلیسا در دوره صفوی ایجاد شده است و شاید جالب باشد بدانید که گنبد کلیسای وانک برخلاف گنبد کلیسا های کهن ارمنی که مخروطی شکل هستند، شبیه گنبد مساجد ایرانی دوره صفوی بنا شده است. به طور کلی این کلیسا دارای دو گنبد است؛ گنبد کوچک و بزرگ. گنبد کوچک در بالای محل استقرار عامه مردم بنا شده و گنبد بزرگ بر روی قسمت مقدم محراب کلیسا احداث شده است.

در محدوده فوقانی در ورودی، دومین برج ناقوس کلیسا که کوچک تر از قبلی می باشد در محوطه ای مربع شکل قرار گرفته است و هر ضلع آن را 2.75 متر اندازه گرفته اند. نمای کلیسا بیشتر به ساختمان های محلی شباهت دارد. رنگ های روشنی که در نما استفاده شده، رایج در معماری کویری ایرانی بوده که هارمونی زیبایی با رنگ شنی، آبی روشن و سفید دارد.

نقاشی دیوار کلیسا

نقاشی های هنرمندانه و چشم نوازی که در بخش های مختلف کلیسا به چشم می خورد الهام گرفته از انجیل که کتاب مقدس مسیحیان است می باشد. نقاشی و تزئینات شاخص در طاق نماها، طوق گنبد، داخل گنبد، تمامی زوایا و دیوار های کلیسا با رنگ روغن کشیده اند که مضامین کتاب مقدس انجیل را نشان می دهد. تصویر هایی از تولد تا عروج عیسی مسیح، روز رستاخیز، داوری آن روز، بهشت و دوزخ و… آن طور که ذکر شده است هزینه کلیه تزئینات و نقاشی ها و تذهیب ها را فردی به نام “آودیک استپانوس” متقبل شده است. فضای داخلی کلیسای وانک عناصری از آرایه گری ایرانی را نیز در خود جای داده است. نقش گل ها و رنگ های روشن را نمی توان نادیده گرفت. معماری این کلیسا تلفیقی فوق العاده از سبک های معماری است که این موضوع نیز در شهرت جاذبه ای آن نقش دارد.

طلاکاری و تذهیب کلیسای وانک در مقایسه با سایر کلیسا ها زبان زد است. این طور که به نظر می رسد “خواجه اودیک” در منحصر به فردی نقاشی ها و تزئینات نقش مهمی داشته اند. کتیبه ای در بخش دیوار شمالی داخلی کلیسا قرار دارد که متن زیر بر روی آن حک شده است: « در تاریخ پنجم فوریه 1669 میلادی خواجه اودیک که نقاشی های این کلیسا را به یادبود خود و در گذشتگان خانواده اش به یادگار گذاشته رحلت کرد و به مسیح پیوست.»

از بخش های دیگر کلیسا می توان به موزه آن اشاره داشت که قدمتی بالغ بر یکصد سال دارد. در سال های 1905-1906 میلادی، “طاطاووس هونانیان” که فرزند “هاروتون هونانیان” و نویسنده “کتاب تاریخ جلفای اصفهان” تمام تلاش خود را کرد تا در ضلع شمالی حیاط کلیسا اتاق هایی برای نگه داری و نمایش کتاب ها، نسخه های خطی و تاریخی برپا کند.

از آثار معروف و مشهور که در موزه وانک نگه داری می شود تار مویی از یک دختر 18 ساله است که واهرام هاکوپیان در سال 1975 میلادی، با قلمی از جنس الماس جمله ای از تورات را با زبان ارمنی بر روی آن تار مو نوشته است. بازدیدکنندگان قادرند با میکروسکوپی که به همین خاطر در محل تعبیه شده است آن را مشاهده کنند.

بخش های ابتدایی موزه به هنرهای تزئینی، صنعت چاپ و وسایل منزل ارامنه ساکن اصفهان اختصاص یافته است. بخش دوم شامل اتاق خانم ها و دفتر کار آقایان است. همچنین وسایل پخت و پز مربوط به عصرهای صفویه تا پهلوی در این قسمت به نمایش گذاشته شده است. در قسمت دیگری از موزه، کلیسا و مدرسه و آلات موسیقی قدیمی ارمنی ها قرار داده شده است. بخش چهارم نیز تصاویر 30 تن از نام داران محله جلفا در معرض مشاهده عموم قرار گرفته است.

چاپ خانه بخش دیگری از کلیسای وانک را در بر می گیرد. “خاچاطور کساراتسی” بعد از منصوب شدن به مقام خلیفه اعظم ارمنیان جلفای اصفهان، در سال 1630 میلادی سفری به اروپا داشت. از آنجا با صنعت چاپ کتاب آشنا شد و وقتی به جلفا بازگشت بر آن شد تا چاپ خانه ای تاسیس کند. اولین کتاب چاپ شده «زبور داوود» و دومین کتاب با نام «هاراتس وارگ» در چاپ خانه وانک چاپ شد. در سال 1844 یک دستگاه ماشین چاپ با لوازم جانبی آن توسط «مانوگ هوردانانیان» خریداری و به جلفا فرستاده شد. این ماشین چاپ که هم اکنون در موزه کلیسای وانک نگه داری می شود چندین سال بدون استفاده باقی ماند تا در نهایت به همت خلیفه اعظم آن سال چاپ خانه ای دایر و از آن استفاده شد.

کتاب خانه وانک از مهم ترین قسمت ها، به سبب ارزش فرهنگی می باشد. می گویند هنگام کوچ بزرگ، با شاه عباس دوم تنها چیزی که ارمنیان نتوانستند از آن چشم بپوشند کتاب هایشان بود. ارمنی ها با مشقت های فراوان کتاب های بسیاری با خود به اصفهان آوردند. این کتاب ها همیشه ثروتی با ارزش برای آن ها در طول تاریخ بوده است.

در آن سال ها با چاپ خانه مخالفت های زیادی می شد که نتیجه آن حریق چاپ خانه و از بین رفتن آثار موجود در آن بود. قالب ها و باقی آثار و حروف باقی مانده از آتش سوزی اکنون در موزه وانک قرار دارد.

در گذشته کارهای اداری و قضایی ارمنی های جلفا در اماکن اداری انجام می شد. کارهایی مانند تنظیم قباله ازدواج، ثبت فوت، امور قضایی، شکایات و رسیدگی به آن. این امر هم اکنون نیز به قوت خود باقی ست و ارمنی های جلفا برای انجام کار های اداری خود به این اماکن مراجعه می کنند.

شرایط بازدید از کلیسای وانک

کلیسای وانک همه روزه از ساعات 08:00 صبح الی 17:00 غروب پذیرای بازدید کنندگان گرامی است. قیمت بلیط ورودی برای افراد ایرانی 100,000 ریال است و برای افراد غیر ایرانی که توریست هستند 500,000 ریال می باشد. این بنای تاریخی جدا از زیبایی بصری پر از اطلاعات مهم تاریخی و اجتماعی است و حاکی از تحولات مختلف و مهم اصفهان در طول زمان می باشد.

بنابراین پیشنهاد می کنیم حتما هنگام گشت و گذار در اصفهان بازدید از این مکان را در تقویم برنامه های تفریحی خود قرار دهید و خاطرات خوب و به یاد ماندنی را در ذهن خود و همراهان تان ثبت کنید. سعی کنید برای دیدن کلیسای وانک زمان منعطفی را در نظر بگیرید تا با خیالی آسوده از تمامی زوایای این جاذبه دیدنی، دیدن نمایید.

آدرس و نحوه دسترسی با مترو

کلیسای وانک در منطقه جلفای اصفهان واقع شده است و برای رسیدن به آن باید در ابتدا به این محله بروید. ایستگاه متروی سی و سه پل اصفهان حدودا فاصله دو کیلومتری با این کلیسا دارد که دسترسی آسانی را برای بازدید کنندگان فراهم کرده است. برای حمل و نقل با مترو شما باید در ایستگاه سی و سه پل از قطار پیاده شوید و برای رسیدن به کلیسا حدود 15 دقیقه پیاده روی کنید و یا از تاکسی برای رسیدن به آن استفاده کنید. برای رفتن به کلیسا با خودروی شخصی به این نکته توجه داشته باشید که مجموعه کلیسای وانک پارکینگ اختصاصی برای پارک خودروهای شخصی ندارد و باید اتومبیل خود را در نواحی اطراف کلیسا پارک نمایید.

برای رفتن به اصفهان می توانید از طرق گوناگون مانند اتوبوس، قطار، هواپیما اقدام کنید و خیلی راحت به این شهر سفر کنید. اگر قصد دارید سفر لذت بخش و پر خاطره ای داشته باشید توصیه می کنیم حتما از مجموعه کلیسای وانک دیدن کنید. گرچه اصفهان پر از جاذبه های دیدنی است که بازدید از هر کدام ساعت ها وقت می طلبد اما مطمئن باشید ارزش زمانی که می گذارید را دارد. برای رزرو و خرید بلیط می توانید به آژانس های مسافرتی در سطح شهر خود مراجعه کنید یا به صورت آنلاین از آژانس های معتبر خرید کنید.

مستر بلیط یکی از معتبر ترین وب سایت های فعال در این زمینه است که با ارائه انواع خدمات، راحتی بیشتر برای مسافران خود فراهم کرده است. با مراجعه به سایت یا اپلیکیشن مستر بلیط، از خدمات مختلف این شرکت، انواع پرواز های معمولی و چارتری، ساعت حرکت اتوبوس ها و قطار ها آگاهی کسب کنید، بلیط مورد نظر خود را به راحتی انتخاب و رزرو نمایید و از انواع خدمات مختلف آن در طول مسیر برای داشتن یک سفر ایمن و لذت بخش استفاده کنید.