عمارت شمس العماره؛ معرفی+نقشه عمارت

بسیاری از ما سفر و گردشگری را جزء بهترین سرگرمی های دنیا می دانیم سفرهای درون شهری و یا بین شهری چه به تنهایی و یا با خانواده و دوستان همیشه سرشار از خاطرات شیرین و به یادمانی است. سفر راهی برای شناخت مکان های دیدنی و تاریخی و یا آشنایی با آداب و رسوم اقوام مختلف است. انسان ها همچون حلقه های زنجیر در آفرینش به هم متصلند و فرقی نمی کند که از چه نژاد و قوم یا سرزمینی باشند، هر چه باشند با تعامل وتبادل فرهنگ ها می توانند به هم قرابت فرهنگی بیشتری پیدا کنند.

سفر شما را از فشارهای سخت کاری و روحی جدا کرده و موجب می شود با انرژی بیشتری به عرصه ی کار و فعالیت های اجتماعی خود بپردازید علاوه بر این ها کودکان مان با سفر به تجربیات فراوان و بی نظیری دست پیدا می کنند که شاید در هیچ کلاس و یا آکادمی نتوانند آن را فرا بگیرند. آن ها در سفر می آموزند معنای کلماتی همچون صبر، تلاش، هم فکری وهمکاری چیست وقتی سفر می کنید در واقع با اصول برنامه ریزی در شرایط مختلف زندگی آشنا می شوید.

در سفر با حذف مخارج اضافی به راحتی می توانید فرهنگ پس انداز و صرفه جویی در هزینه ها را به فرزندانتان بیاموزید. سفر قدرت ریسک پذیری شما را نیز تقویت می کند چون زمانی که به یک مکان ناشناخته و یا با امکانات کم همچون کویر پا می گذارید در واقع آماده می شوید تا با محدودیت ها مقابله کرده و از حد اقل امکانات بیشترین و بهترین استفاده را بکنید بهانه ی خیلی از ما این است که نمی دانیم به کجاها سفر کنیم ما در مجله مستر بلیط با معرفی جاذبه های گردشکری سراسرکشورمان به شما در انتخاب یک مقصد رویایی کمک می کنیم.

بسیاری از روان شناسان معتقدند که سفر برای زوج های جوان بسیار مفید است زیرا علاوه بر شناخت بیشتر یکدیگر با فرهنگ های متفاوت نیز آشنا می شوند و همین شناخت تفاوت ها موجب می شود که بپذیرند هر انسانی با فرهنگ و نگرش خاصی به دنیا آمده و بزرگ می شود و همین امر بسیاری از اختلافات ناشی از عدم آگاهی نسبت به اصول فرهنگی یکدیگر را کاهش می دهد.

ایران بزرگ و عزیزمان پر از مکان های زیبا و دیدنی است در این میان تهران به عنوان پایتخت، شهریست بزرگ با جمعیت بالغ بر 9 میلیون نفر که در گوشه گوشه ی آن می توان مکان های تاریخی، دیدنی و تفریحی بسیاری را برای سپری کردن روز یا ساعاتی خوش و خاطره انگیز انتخاب نمود.

طی دهه گذشته با کمک شهرداری و سازمان گردشگری در جهت ترویج فرهنگ گردشگری و ایران گردی تور های مختلفی در سطح شهر تهران برگزار می شود که علاوه بر تفریح وسپری کردن روزی شیرین و به یاد ماندنی در کنار عزیزان تان با بسیاری از جاذبه های دیدنی و تاریخی تهران آشنا می  شوید.

مکان هایی که در خشت خشتش داستان ها و اسرار فراوانی نهفته است  امروزه مسافرت رفتن دیگر همچون ادوار گذشته سخت و طاقت فرسا نیست شما هر جای ایران عزیزمان باشید می توانید به راحتی با خرید بلیط هواپیما تهران به این شهر سفر کنید بسیاری از مسافران سفر با هواپیما را ترجیح می دهند زیرا زمان کمتری را در طول مسیر گذرانده و علاوه بر خستگی کمتر به خاطر بعد مسافت زمان بیشتری برای گشت و گذار در شهر دارند از این رو می توان حتی با یک سفر یک روزه هم کلی خاطرات شیرین و دلچسب داشت باشید.

اگر جزء  آن دسته از افرادی هستید که برای سفر به تهران زیبا با مشکل هزینه های خرید بلیط مواجه هستید  با خرید  بلیط اتوبوس تهران  سفری ارزان تر را تجربه کنید آنقدر جاذبه های دیدنی در شهرهای زیبای کشورمان وجود دارد که اگربرای دیدنشان هزینه یا وقت صرف کنید نه تنها پشیمان نمی شوید، بلکه به پای ثابت این مسافرت های کوتاه یا بلند مدت تبدیل می شوید تهران از نمایی دور شاید فقط یک شهر شلوغ و پرهیاهو به نظر برسد اما در واقع  این طور نیست اگر از بناهای تاریخی و فرهنگی ویا بوستان ها و پارک های متنوعش بگذریم بسیاری مکان های طبیعی و دل انگیز را نیز در خود جای داده است مانند روستای امامه و یا آبشار کلوگان که فضایی بسیار سرسبز، زیبا و آرامش بخش دارند.

اکنون با ما همراه شوید تا با یکی از دیدنی ترین و خاطره انگیزترین مکان های تهران بزرگ  یعنی شمس العماره آشنا شویم مکانی که از دیرباز مورد توجه قرار گرفته و همواره جزء ساختمان های اصلی سیاسی و اداری محسوب گردیده و امروزه به عنوان مکانی تاریخی با موزه و نگارخانه هایش مورد علاقه همگان قرار گرفته است.

معرفی عمارت شمس العماره

یکی از بناهای تاریخی و قدیمی تهران بنای زیبای شمس العماره است که روزگاری جزء بلندترین و شکیل ترین بناهای ایران به شمار می رفته است. این بنا در زمان قاجار ساخته شده زمانی که ناصرالدین شاه با سفر به اروپا مسحور ابرساختمان ها، آسمان خراش ها و معماری بناهای کشورهایی همچون انگلستان و فرانسه گردید ناصر الدین شاه دستور ساخت اولین بنای پنج طبقه ایران را در سال 1282 صادر کرد.

شمس العماره در طراحی و ساخت بسیار به کاخ عالی قاپو شباهت دارد. این بنا در ضلع شرقی کاخ گلستان قرار گرفته است. شمس العماره با ارتفاع 35 متری همچون بام تهران بشمار می رفته است محوطه ی کاخ حدود 5/4 هکتار می باشد وهر قسمت از کاخ با معماری متفاوتی ساخته شده و این بخاطر اضافه کردن بخش های مختلف در طول ادوار گوناگون به این بناست.

ناصرالدین شاه برای تماشای کل شهر بر فراز عمارت قرار می گرفته و به نظارت سایر ساختمان ها بازار و کوچه پس کوچه های آن می پرداخته و جالب است بدانید عمارت شمس العماره به عنوان نخستین بنایی که در ساختش از فلزات استفاده می شده و بسیار حائز اهمیت بوده و  مهندسی بنا بر پایه ی استحکام آن در برابر زلزله  طراحی شده است.

معماری شمس العماره بر اساس ترکیبی از معماری سنتی ایران و معماری نیوکلاسیک اروپا شاخته شده است این عمارت دوبرج بلند در دو قسمت شمال و جنوب خود دارد که از دو طرف ساعتی بزرگی را احاطه کرده اند که این ساعت به عنوان هدیه در یکی از سفرهای ناصرالدین شاه از سوی ملکه انگلستان به او تقدیم شد و شخصی به نام میرزا علی اکبرخان مسئول کوک و تعمیر ساعت بود.

در ابتدا از این بنا برای برپایی مراسم تشریفات پذیرایی از میهمانان خاص شاه استفاده می شده است.  سقف و دیوار سالن های عمارت با نقاشی ها و آینه کاری های زیبا و کم نظیری تزیین شده که چشم هر بیننده ایی را خیره می کند و ایوان ها و نور گیرهای فراوانی دارد که درب های آنان به سمت باغ گشوده می شود. در سردر ایوان ها کاشیکاری هایی با طراحی های جالب به چشم می خورد مانند طرحی از گروه ارکستر نظامی بریگاد قزاق و یا کاشی های هفت رنگ.

بریگاد قزاق در واقع تیپ یا لشگری بود که به درخواست ناصرالدین شاه قاجار در طی عقد قراردادی که با روسیه بسته بود تشکیل شد که در ابتدا به دو دسته ی نظامیان و دسته موزیک تقسیم می شد و بعدها نیروهای بیشتری در دسته های پیاده نظام و آتش بار به آنان اضافه شد. طبقات بالاتر عمارت فقط برای اقامت کوتاه مدت میهمان ها استفاده می شده و معمولا در طول سال کم تر به آنجا رفت و آمد می کرده اند که شامل اتاق های نشیمن و راهروهای ارتباطی آنان است.

طبقه اول به شاه نشین معروف است که از تمام طبقات آینه کاری ها و تزیینات زیباتری دارد و طبقه بالا تراز آن برای برگزاری میهمانی ها و تشریفات خاص شاهانه در نظر گرفته شده است. در طبقه آخر دو اتاق وجود دارد، که یکی از این اتاق ها محل ارتباط راه پله ها با هم است و به پشت بام راه دارد و برای رفتن از یک سوی برج به سوی دیگرش از همین قسمت از پشت بام باید گذر کرد. دقیقا در همین طبقه آخر عمارت کلاه فرنگی ساعت معروف بنا در آن تعبیه شده و شامل اتاق های کوچکی است با تزیینات آینه کاری، کاشی و نقاشی که به سبک هفت رنگ طراحی شده است.

در قسمت درهای ورودی طبقه اول تصایر سربازانی با ابزار و یراق نظامی نقاشی شده که نشان دهنده قدرت نظامی آن زمان بوده است. شمس العماره به عنوان یکی از زیباترین کاخ های ایران ثبت میراث فرهنگی کرده اند و در حال حاظر جزء گنجینه ارزشمند آثار تاریخی ایران محسوب می گردد.

تاریخچه

در طی سال های حکومت قاجار، به خصوص ناصرالدین شاه، بسیار به سفرهای فرنگی علاقه مند بوده اند. ناصرالدین شاه پیش از سفرش به اروپا با دیدن تصاویر ساختمان ها و بناهای زیبای اروپایی همواره سودای ساخت بناهایی نظیر آن ها را در ایران در سر می پروراند و سپس در سال 1282 پس از بازگشت از اروپا دستور ساخت عمارتی بزرگ و شاهانه را در تهران به دوستعلی خان نظام الدوله می دهد و نظام الدوله به سرعت خبره ترین معماران و استادان کل کشور را فرا می خواند که پس از دوسال تلاش بی وقفه ساخت عمارت زیبای شمس العماره را درسال 1284 به پایان می رسانند.

این بنا تا قبل از ساخته شدن سردر باغ ملی به عنوان نماد و سمبل شهر تهران شناخته می شده است. هنر معماری در زمان قاجار به واسطه ی تعامل فرهنگی بالایی که شاهان با کشورهای اروپایی داشتند به سرعت پیشرفت می کرد. معماری در ایران بنا بر موقعیت اقلیمی مناطق مختلف آن متفاوت بود مثلا در مناطق گرمسیری عمده ی مصالح کاه گل بود و یا در مناطق کوهستانی از سنگ استفاده می کردند.

برای ساخت عمارت علاوه بر استفاده از فلزات از سنگ و آجر نیز استفاده می کردند و برای مجزا سازی سقف طبقات از شیروانی و برای جلوگیری از ورود آب باران به داخل عمارت خرپا و خر پشته می ساختند.  اساس ساخت سلسله کاخ ها به دوره ی زندیه برمی گردد و در دوره قاجار به گسترش این بناها و ساخت کتیبه با نمایی از پادشاهان قاجار با ساختار گچبری در ایوان های مشرف به حیاط کاخ پرداختند.

این عمارت یک دروازه در آخر باغ  و یک بادگیر دارد که شاه اغلب از این در سوار شده و به گشت و گذار می پرداخت. در دو طرف کوچه درخت های میوه دار، چنار سر به فلک کشیده کاشته شده بود و وسط کوچه محل عبور کالسکه و سوار و جانبین محل عبور پیاده است. نظام الدوله بنای شمس العماره را به خرج خودش ساخت و به نیت از میدان بدر کردن رقیب سیاسیش حاج میرزا حسین خان سپهسالار به ناصرالدین شاه تقدیم کرد. هزینه ساخت و تجهیز وسایل داخل عمارت مانند مبل و صندلی ها و یا سراپرده های اعیانی و همچنین ظروف زینتی و گلدان های چینی با طرح های ایرانی و اروپایی و بسیاری لوازم دیگر چیزی بالغ بر چهل هزار تومان شد که بسیار در نظر شاه مقبول و مورد پسند واقع گردید.

در مورد عمارت شایعات فراوانی نیزوجود دارد مثلا ساعتی که در عمارت نصب شده است صدای بسیار بلندی داشته به طوریکه تمام نواحی اطراف کاخ صدای زنگ را می شنیده اند و چون صدای زنگ مردم را اذیت می کرده با ناراحتی و نفرین مردم، صدای زنگ را کمتر کرده است و یا دو مجسمه ی جغد نر و ماده که در داخل ساعت قرار گرفته اند را مسئول حوادث تاریخی می دانسته اند و گفته اند هرگاه جغد ها ظاهر شوند تغییر در حکومت اتفاق می افتد و جالب اینجاست که ظاهر شدن جغد ها با شهریور 1320 مقارن بوده است.

یکی دیگر از داستان های این عمارت این است که بیان می کردند روزی کلاغ ها به بیرق قاجاری که بر فراز عمارت کلاه فرنگی و بخشی که ساعت قرار داشته هجوم برده اند و بیرق را تکه تکه کرده اند و دو روز بعد محمد علی شاه می گریزد و همین موجب تغییرسلطنت می گردد!

نقشه و معرفی بخش های مختلف عمارت شمس العماره

در واقع عمارت شمس العماره بنایی شاهانه در پنج طبقه و دارای دو برج بلند در شمال و جنوب بنا است که به راحتی از همه جای دارالحکومه می شود آن را رویت کرد. در قسمت شرق بنا، ارگ شاهی و جوار عمارت بادگیر ساخته شده است، بام عمارت به شاه امکان این را می داده که بی واسطه زندگی روزمره ی مردم و حتی مناطق همجوار شهر را مورد نظارت قرار دهد. معماری ساختمان ترکیبی از دو معماری ایرانی و اروپایی می باشد در طبقه اول ایوان ها و تالار شاهی وجود دارد  که با آینه کاری بی نظیرش چشم همگان را خیره می کند در دو طرف شاه نشین اتاق های گوشواره قرار گرفته اند، در طبقه دوم تالار تشریفات و میهمانی های شاهانه قرار گرفته که با نقاشی ها و کاشی کاری های بسیار زیبا تزیین شده است.

در طبقات فوقانی اتاقک های میهمان قرار گرفته که فقط برای میهمانان خاص شاه استفاده می شده و میدان ارگ نیز مشرف بوده که در زمانی که وزرا و مقامان ارشد درباری برای عرض تبریکات سال نو و یا عید فطر به محضر شاه در میدان ارگ جمع می شدند مورد استفاده قرار می گرفته است. در قسمت فوقانی عمارت قسمتی برای زندگی همسران و اهل حرم شاهان در نظر گرفته شده که به خلوت کریمخانی معروف است. بانوان حرم از ایوان کریمخانی می توانستند به نظاره بنشینند.

این بنا در معنای اصطلاحی بنای خورشید نام دارد که به دلیل ارتفاع بلند و آینه کاری بی نظیرش  به این نام  خوانده می شود. شمس العماره  از زیباترین بناهای کاخ گلستان به شمار می رود، داخل بنا با گچبری ها و ازاره، دیواره و سقف با هنرنمایی اساتید بزرگی همچون استاد علی محمد کاشی طراحی و تزیین شده است. کریم پیرنیا از صاحب نظران و اساتید بزرگ در عرصه معماری سبک ساخت عمارت را سبک تهرانی  نامیده است.

در نمای بیرون آن دو برج و ساعتی را که در میان گرفته اند خودنمایی می کنند گفته می شود این نخستین ساعتی بوده که به ایران وارد شده که هدیه ملکه انگلستان به ناصرالدین شاه بوده است.

در طبقه نخست، درب های ایوان شاهی یا شاه نشین به سمت حیاط  باز می شود، حیاط عمارت دارای نمایی زیبا از باغچه ها وحوضچه بزرگی که در وسط آن خودنمایی می کند است، اطراف حوض با درخت های سر به فلک کشیده کاج، افرا و سپیدار به طرز زیبایی آراسته شده که هر بیننده ایی را به وجد می آورد. این قاب زیبا در فصل پاییز با برگ ریزان اطراف حوض، نمایی شاعرانه و شاهانه پدید می آورد. نکته جالب معماری عمارت وجود اتاق هایی در طبقه ی آخر آن است که به راه پله ها احاطه دارد و گویی که در آن زمان پله های اضطراری را در عمارت تعبیه کرده باشند. خارج از عمارت در سمت راست آن دکان ها و خانه های مردم عادی قرار داشته و در سمت چپ، دیوارارگ به بنای تاریخی مدرسه  دارالفنون می رسیم.

این مدرسه به دستور امیرکبیر وزیر لایق و دانای ناصرالدین شاه برای ارتقای سطح دانش فرزندان ایران  ویادگیری علوم و فنون جدید دنیا در سال 1230 بنا شد. امیر کبیر پس از بازگشت از سفر روسیه متوجه شد که سیستم نظام آموزشی آن زمان خالی از ایراد نیست، بنابراین پیشنهاد ساخت مدرسه ایی برای تدریس علوم روز دنیا با استادانی کارکشته را به ناصرالدین شاه داد و شاه نیز با پذیرفتن نظرات امیر کبیر دستور ساخت بنای مدرسه ی دار الفنون را اعلام نمود و دارالفنون در یکشنبه ششم دی ماه سال 1230رسما کار خود را شروع کرد. در کنار مدرسه هم  مغازه هایی که در آن زمان داروخانه های ایرانی و فرنگی و عکاسخانه های عمومی بوده اند به چشم می خورد.

بخش دیدنی دیگر این عمارت موزه ی زیبا و پر خاطره اش است. زمانی که از موزه دیدن می کنید گویی که در روزهای پرهیاهوی کاخ قدم می زنید در این موزه تابلوهایی با عکس هایی از گذشته های دور کاخ و یا نامه ها و مکاتباتی که از سوی شاهان قدیم نگاشته می شده نگه داری می شود. مثلا در برخی از تابلو های موجود در موزه عکس هایی از ناصرالدین شاه دیده می شود که به بازدید از اتاق موزه پرداخته در حالیکه خدمتکاران مشغول گردگیری اتاق به مناسبت پایان اسفند و تحویل سال نو می باشند و یا در نمایی دیگر میدان ارگ را در تصویر نشان می دهد که کالسکه های وزیران ارشد دربار به نوبت در میدان ارگ برای عرض تبریک و تهنیت در حضور شاه قاجار ایستاده اند.

یکی دیگر از عکس های زیبا و خاطره انگیز، دورنمای تکیه دولت و عمارت بادگیر که از بالای شمس العماره از آن عکسبرداری شده است می باشد. همگی این عکس ها گویای روزهای پرهیاهوی عمارت می باشند. برخی از این کاخ موزه ها محل اقامت شاهزادگان و یا همسران پادشاهان قاجار بوده و در زمان پهلوی از آنان به عنوان دفتر کار محمدرضا پهلوی استفاده می شده است. به طور کلی حال هوای بیرونی و درونی این عمارت به قدری قابل وصف و زیباست که پیشنهاد می کنیم پس از گشت و گذار در شمع العماره سری هم به بیرون عمارت زده و در کوچه هایش قدم بزنید و لذتش را ببرید.

شرایط بازدید

از آنجا که عمارت در جوار کاخ زیبای گلستان قرار گرفته برای بازدید از عمارت شمس العماره باید در ساعات بازدید کاخ به این مکان مراجعه کرد. در بهار و تابستان ساعات بازدید از ساعت 30/9 صبح تا 30/18 عصر و در روزهای فصل پاییز و زمستان از 9 صبح تا 17 عصر می باشد بازدید کنندگان عزیزی که از عمارت بازدید می کنند می توانند از زیبایی های بنا عکس برداری کنند به شرطی که از دوربین های بدون فلش استفاده کنند.

علاوه بر جنبه ی گردشگری این عمارت گاهی در زمینه های تفریحی نیز از آن استفاده می شود مانند برپایی نمایشگاه های صنایع دستی که در محوطه بیرونی عمارت برگزار می شود می تواند برای علاقه مندان لذت بخش باشد.

آدرس و نحوه دسترسی با مترو

شمس العماره در منطقه 12 تهران قرار دارد، پس اگر قصد دارید با مترو برای بازدید عمارت سفر کنید می توانید با سوار شدن به خط 1 مترو در ایستگاه پانزده خرداد پیاده شوید، از سمت شرق کمی از مسیر را تا خیابان داور پیاده رویی کنید، از سمت چپ خیابان بعد از دویست متر کاخ زیبای گلستان خودنمایی می کند.  از سویی دیگر اگر در خیابان ناصرخسرو قدم زده باشید حتما ساختمان کاخ گلستان را که به آن مشرف است را دیده اید ساختمانی که با اولین نگاه قدمت تاریخی خود را فریاد می زند و هر بیننده مشتاقی را به سوی خود فرا می خواند.