ارگ راین؛ تاریخچه + راه های دسترسی

تاریخ ایران دارای فراز و نشیب های فراوانی است، و کمتر دورانی وجود دارد که بدون تهاجم پشت سر گذاشته شده باشد. در چنین شرایطی برای دفاع قطعا به یک دژ محکم نیاز است، در این باب می توان گفت ارگ راین یکی از نمونه های تاریخی موجود در این زمینه می باشد که در مقابل دشمنان هیچ گاه شکست نخورده است.

ارگ راین در دوران ساسانیان و در کرمان واقع شده است و در حال حاضر نیز در جنوب شرقی کرمان همچنان با شکوه و پابرجا در مقابل دیدگان و بینندگان خود قد علم کرده است.

همیشه روحی از گذشته در آثار تاریخی وجود دارند و حسی غریب و باستانی را در هنگام بازدید به افراد منتقل می کند، در این حالت شما ارگ باستانی را که در گذشته محل زندگی نسل های متمادی و اتفاقات گوناگونی در آن رخ داده است را در نظر بگیرید.

قدم زدن در کوچه های ارگ راین همانند پا گذاشتن در جای پای اجداد تاریخی ما خواهد بود، در هر گوشه‌ی این بنای تاریخی چشمی از گذشته پنهان شده است. با مجله مستر بلیط همراه باشید تا با تاریخچه ارگ راین آشنا شوید و سفری به این مکان تاریخی داشته باشید.

تاریخچه ارگ راین

ارگ راین در 100 کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان قرار دارد. در قرن اول هجری اولین باری است که از این ارگ در کتب تاریخی یاد شده است. اما طی کاوش های باستانی صورت گرفته مشخص شده است که قدمت این ارگ به دوران حکومت ساسانیان مربوط است.

دلیل این که این ارگ تاریخی به یکی از استراتژی ترین پایگاه های تاریخی تبدیل شده است را می توان موقعیت طبیعی و سیاسی خاص قرار گیری آن دانست. با این که ارگ در حاشیه کویر واقع شده است اما به دلیل این که بر روی دامنه قله مرتفع هزار در ارتفاع 2200 متری احداث شده است دارای آب و هوای بسیار مطبوعی می باشد.

در واقع قلعه راین یکی از نمادهای تاریخ کهن منطقه راین می باشد و جزو قلعه های فراوانی محسوب می شود که در این ناحیه در زمان گذشته احداث شده بود اما بعد از زمان زیادی که گذشته، همچنان پا برجا باقی مانده است. در زمان گذشته و در زمان ساسانیان به این مکان رائین گفته می شد که هم نام یکی از سرداران شجاع و بزرگ اردشیر دوم بوده است.

در لغت می توان گفت که به قنات با شیب ملایم اطلاق می شود. طبق تحقیقاتی که انجام گرفته است نشان دهنده این است که بنای کنونی ارگ حدود 500 سال پیش و بر روی خرابه های قدیمی این قلعه احداث شده، اما چیزی که می توان از آن اطمینان داشت این است که از چندین قرنی که از پیدایش ارگ پیش از اسلام می گذرد در هر دوره که بازسازی در این قلعه به واسطه حکومت وقت آن صورت گرفته است را شاهد بوده ایم.

در کتاب تاریخی که به قرن اول هجری متعلق است از این ارگ تاریخی نام برده شده است، و از آن به عنوان تنها مکانی که در شهر کرمان در زمان حمله سپاهیان اعراب که فردی به نام مجاشع ابن مسعود در سال 31 هجری فرماندهی آن را بر عهده داشته و تسخیر نشده نام برده شده است.

اداره ارگ راین در زمان نادرشاه افشار بر عهده فردی به نام میرزا حسین خان بوده و همچنین این وظیفه در زمان حکومت زندیه به پسر میرزا حسین خان که میرزا علی خان نام داشته سپرده شده است.

یکی از دژهای فرماندهی میرزا حسین خان ارگ راین بوده است، که حتی زمانی که حکومت زندیه سقوط کرد اداره امور قلعه به دست نوادگان این فرمانده افتاد. میرزا حسین خان و پسرش به قدری در میان مردم محبوب بودند که در بسیاری از منابع این ارگ نام این دو ذکر شده است.

حدودا 150 سال پیش ارگ راین مسکونی بوده و تقریبا 5000نفر در این ارگ زندگی می کردند، اما متاسفانه از آن زمان به بعد کم کم فراموش می شود و در گذر زمان تعدادی از ساختمان هایش تخریب و سقف تعدادی از خانه ها فرو می ریزد.

ارگ راین به دلیل این که در مسیر تجاری غرب به شرق قرار گرفته است کاروان های تجاری زیادی در این محل رفت آمد می کنند. این ارگ درست در بین شهرهای جیرفت و کرمان قرار گرفته است که همین امر موجب شده تا مرکز دادوستد کالاها و پارچه گردد که تمام آن ها به سرزمین دور مصر فرستاده می شود.

ارگ راین، مکانی تسخیر ناپذیر

کارگاه های صنایع فلزی که در ارگ راین وجود دارد باعث شهرت آن شده است، در گذشته در این ارگ انواع شمشیر، اسلحه، داس، قندشکن، ساطور، قفل، خنجر، قیچی و تاج های علم های عزاداری تولید می شده است. در راین حرفه فلزکاری و آهنگری دارای قدمت تاریخی است که به اندازه قدمت سکونت در این ناحیه عمر داشته است، اسلحه گرم در دوره های نزدیک تر در این ارگ انجام می شده است.

هنوز در ارگ راین و در درب ورودی این قلعه کارگاه هایی دایر هستند که با شاخ بز یا حیوانات اهلی دیگر چاقوی شاخی معروف راین را تولید می کنند. اگر به تاریخچه این ارگ توجه داشته باشید علت نفوذناپذیری و صلابت دیوارهای بلندش را در کنار جنگاوری مردمانش را مشاهده کنید قطعا تا حدودی به تسخیر نشدنش در طول تاریخ پی خواهید برد.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

ارگ راین در پلانی تقریبا مربعی شکل ساخته شده است، که بیش از بیست و دو هزار متر مربع مساحت بنا و چهل و چهار هزار متر مربع مساحت حریم بنایش می باشد. ارگ راین به طور کلی از خشت ساخته شده است و بعد از ارگ بم دومین بنای خشتی در دنیا محسوب می شود.

ارگ راین دارای مساحت یک چهارم ارگ بم است اما معماری، مصالح و ظاهرشان بسیار شبیه به هم است. حصاری در اطراف قلعه کشیده شده است که دارای ارتفاع 10 متر است و در میان این دیوار چندین برج نگهبانی قرار دارد که کل نواحی اطراف ارگ را زیر نظر داشته اند.

در گذشته در صورت بروز هرگونه حمله ناگهانی این برج ها سریع به داخل قلعه اطلاع رسانی می کردند تا ساکنین داخل قلعه پناه گرفته و خود را برای مقابله آماده کنند، در جبهه شرقی این تنها درب ورودی به داخل قلعه وجود دارد که دارای سردر بسیار باشکوه و بزرگی است. معماری ارگ راین به این صورت است که بسیار به قلعه های مسکونی شهرهای ایران شباهت دارد.

ارگ دارای سه بخش؛ اعیان نشین، خان نشین، عوام نشین می باشد. اکثر ساختمان های که در این ارگ وجود داشت دو یا سه طبقه بود. محله های عوام نشین و اعیان نشین از دیگر بخش های ارگ به وسیله برج و بارو یا پله جدا شده اند. در مسیری که دسترسی به قسمت خان نشین وجود داشت ابتدا محله عوام نشین قرار داشته و محله اعیان نشین نیز در کنار بخش خان نشین قرار داشته.

حتی در نوع مصالح به کار رفته و معماری در محله های اعیان نشین و عوام نشین تفاوت هایی وجود دارد. به این ترتیب می توان گفت در بخش های مختلف ارگ راین طبقات اجتماعی مختلف با مشاغل مختلف زندگی می کردند که از نظر مالی و جایگاه اجتماعی دارای تفاوت بودند، برخی بخش های دیگر قلعه شامل؛ محله تجار، محله پیشه وران، محله کشاورزان و محله نزدیکان موبدان و حکومتی هستند.

در واقع ارگ به قلعه ای گفته می شود که درون یک قلعه بزرگ قرار گرفته است و امور اداری شهر در آن جا انجام می شود. در ارگ راین بهترین جایگاه و معماری بین تمام قسمت ها متعلق به خان نشین بوده است. بعد از ورود به قلعه و با گذر از کوچه های شرقی-غربی آن به کوشکی هشت ضلعی خواهید رسید. در انتهای این گذرگاه ها چهار ساختمان زیبا به چشم می خورد، که احتمالا متعلق به بخش اعیان نشین قصر هستند.

اطراف این خانه ها دارای حصارهایی است و معماری به کار رفته در آن به دوره قاجار بسیار شباهت دارد که نشان از این دارد که در این زمان احداث شده اند. چهار برج نگهبانی که دارای ارتفاع 11 متر است در اطراف کوشک قرار دارد تا بیشتر از سایر نقاط از آن جا محافظت شود.

برج های نگهبانی شانزده گانه ارگ راین تمام مناطق اطراف را به طور کامل زیر نظر داشته اند. هر کدام از این برج ها جبهه ای از ارگ را محافظت می کنند و در ضلعی از قلعه واقع شده اند.

می توان گفت علاوه بر این که برج ها حصار بیرونی قلعه را زیر نظر داشتند برجی در جنوب شرقی حصار خان نشین که مشرف به انبار قلعه و میدان دادوستد بود و همچنین برج دیگری بر روی شمال شرقی حصار که مشرف به محله های عوام نشین بود و همچنین برج دیگری روی دروازه ورودی کوشک قرار داشته که ماموران امنیتی هر گونه ورود و خروج آن را به طور کامل مورد بررسی قرار می دادند.

داشتن برج مادر در مرکز قلعه یکی از ویژگی های بسیار جالب ارگ راین است که وظیفه آن ارتباط با تمام برج ها و جمع آوری اطلاعات آن ها است تا این داده ها را به طور کامل در اختیار قلعه قرار دهد.

نگاهی به بنای ارگ

قلعه حکومتی دارای راهرویی سر پوشیده است که به واسطه چهارسویی به چهار بخش مشابه راه دارد. از منزل حاکم به پشت بام راه پله ای وجود داشته و از آن جا راه خروجی وجود دارد که یکی از ویژگی های این منزل محسوب می شود.

بخش خان نشین به وسیله دالانی به دو حیاط متصل شده که این دو مکان یکی برای انجام کارهای اداری و دیگری محل سکونت خان بوده است که می توان این منطقه را به کاخی درون ارگ شبیه دانست. ساختمان های اعیانی محل سکونت بزرگتر هر محله و مباشر بوده است.

انبارهایی که در قلعه وجود داشتند کاربری های زیادی داشتند که با گذشت زمان تبدیل به مسجد شده اند. از آتشکده موقتی که در ارگ وجود داشت تنها در زمان برگزاری مراسم و جشن استفاده می شده است، آتشی که به واسطه لوله به بالا انتقال می یافت مثل جامی نورانی بود که قابل دیدن بود.

ارگ دارای یک آتشکده دائمی نیز بوده که تا زمان امام جعفر صادق روشن بوده است. در این زمان به دلیل احترام به اسلام آتشکده خاموش می شود و بعدها به زورخانه تغییر کاربری می دهد.

برج های نگهبانی و حصارهای بلند و کنگره دار ارگ راین بسیار زیبا و با شکوه است که چشم هر بازدید کننده ای را خیره می کند، می توان گفت این ارگ تاریخی در بین گردشگران خارجی بسیار محبوب است که دلیل این محبوبیت معماری زیبای آن است.

شرایط بازدید

ارگ راین در بالای تپه ای قرار دارد، که هنگام نزدیکی به شهر زیبایی خاصی دارد. قلعه 4500متری هزار در اطراف این ناحیه واقع شده است و همچنین آبشار راین که از ارتفاعات این کوه مرتفع سرچشمه می گیرد را می توان یکی از جاذبه های زیبا و طبیعی راین دانست.

مستر بلیط پیشنهاد می کند با سفر به این منطقه از باغ های فراوان میوه، معادن سنگ مرمر سبز و صورتی و دهانه های آتشفشانی زیبا که از دیدنی های این ناحیه هستند لذت ببرید.

برای بازدید از ارگ راین می توانید از ساعت 9 صبح تا 18 بعدظهر به این مکان بروید و برای ورود به داخل قلعه از افراد هزینه ای بابت ورود دریافت می شود بهترین زمان برای بازدید از این بنا فصل بهار و پاییز و شهریور ماه می باشد.

راه های دسترسی به ارگ راین

برای دسترسی به ارگ راین باید بعد از عبور از جاده کرمان به سمت جیرفت حرکت کنید، و در ادامه مسیر در سمت راست جاده به شهر راین خواهید رسید، در ادامه با عبور کردن از جاده مستقیم و هموار به راین می رسید، تقریبا فاصله بین راین و کرمان 108 کیلومتر است و یک ساعت زمان برای رسیدن به این منطقه نیاز است.

برای بازدید از قلعه و کوچه های تودرتوی آن که در هر گوشه منظره و نقوشی قابل دیدن است حدودا یک تا دوساعت زمان لازم دارید. در سفر به شهر کرمان حتما بازدید از ارگ راین را در برنامه خودتان قرار دهید برای سفر می توانید بلیط اتوبوس کرمان را تهیه کنید یا با وسایل نقلیه شخصی و در صورت امکان بلیط هواپیما کرمان را تهیه کرده و به این شهر سفر کنید.