مسجد جامع اشترجان؛ تاریخچه + راه های دسترسی

آیا تاکنون از مسجد جامع اشترجان بازدید کرده اید؟ در استان اصفهان و شهرستان های آن به عنوان یکی از شهرهای باستانی ایران جاذبه های گردشگری و بناهای تاریخی متعددی وجود دارد که بسیار ارزشمند هستند.

به همین دلیل هر ساله گردشگران بسیاری برای بازدید از این جاذبه ها به اصفهان سفر می کنند. یکی از معروف ترین بناهای تاریخی فلاورجان اصفهان مسجد جامع اشترجان است که قدمت آن به دوره ایلخانی باز می گردد. اگر می خواهید با مسجد جامع اشترجان بیشتر آشنا شوید تا پایان با مجله مستر بلیط همراه باشید.

تاریخچه مسجد جامع اشترجان

مسجد جامع اشترجان  بر اساس کتیبه های تاریخی که در آن یافت شده به دستور خواجه فخرالدین محمد بن محمود بن علی اشترجانی در سال 715 احداث شده است و جز شاهکارهای معماری دوره ایلخانی محسوب می شود.

این مسجد در اواخر حکومت محمد خدا بنده ساخته شد و اطلاعات درج شده بر روی کتیبه ها نشان می دهد که بانی آن خواجه محمد اشترجانی است که از او به عنوان «الصاحب الاعظم ملک الوزرا فی العالم» نام برده اند.

خواجه محمد یکی از مستوفیان صاحب نام امیران ایلخانی بوده است که موفق شده مدتی حاکم لنجان شود. هرچند که او جز وزرای حکومت نبود اما در تمامی کتیبه ها با چنین صفت هایی از او یاد کرده اند و این موضوع نشان می دهد که در زمان ایلخانی لفظ وزرا فقط برای وزیران استفاده نمی شده بلکه برای سایر دولت مردان نیز به کار می رفته است.

این مسجد در طی دوران های حکومتی مختلف چندین مرتبه مورد مرمت و باز سازی قرار گرفته است و هر بار تغییراتی در آن ایجاد شده و بخش هایی به آن افزوده گردیده است.

به طوری که در سال 1333 شمسی که مسجد مجددا تعمیر شد کتیبه ای آجری در آن کشف کردند که قدمت آن به زمان سلجوقیان باز می گردد. ویژگی های منحصر به فرد این مسجد موجب شد که نام آن در سال 1315 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردد.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

مسجد جامع اشترجان  دارای مساحتی برابر با 1/500 متر مربع است و در ساخت آن از مصالح مختلفی مانند خشت و آجر استفاده کرده اند. این مسجد دو ورودی اصلی دارد که یکی از آن ها در شمال مسجد و دیگری در بخش شرقی آن واقع شده اند.

در قسمت شمال، شرق و غرب صحن مرکزی مسجد 3 شبستان و دو ایوان وجود دارد که نمای بسیار زیبایی دارند. سر در ورودی اصلی مسجد دارای ارتفاعی بیش از 12 متر است. دو مناره در دو طرف ایوانی که سر در مسجد بر روی آن واقع شده وجود دارد که امروزه تنها بخش هایی از این مناره ها باقی مانده است.

در تزئین سردر مسجد از مصالحی مثل آجر و کاشی های زیبا به صورت نقوش و طرح هایی خاص استفاده کرده اند. ایوان بنا دارای طاق نماهای متعددی است که بر روی آن ها طرح های هندسی با استفاده از کاشی های آبی، فیروزه ای، لاجوردی و ..به چشم می خورد که بسیار زیبا هستند.

در قسمت طاق اصلی ایوان و تمامی سطوح مسطح این سر در تزئینات خاص و کتیبه های آجری به خط ثلث و کوفی در کنار آجرهای بی لعاب و کاشی های لاجوردی و فیروزه ای وجود دارد که نشان دهنده سبک معماری و هنر بی نظیر استادان آن زمان است.

امروزه در سر در اصلی مسجد شاهد 19 کتیبه مهم هستیم که از جمله آن ها می توان به کتیبه تاریخی اشاره نمود که نام بانی مسجد بر روی آن به خط ثلث حکاکی شده است.

در دو کتیبه دیگری که در این طاق وجود دارند به دو جمله «عمل بنا احمد ابن محمد البنا المعروف حداد» و «عمل حاجی محمد قطاع تبریزی» اشاره شده که نشان می دهد کار تزئینات و ساختمان سازی مسجد توسط این افراد انجام شده است.

در تزئین و کاشی کاری مسجد اشترجان از آجرهای لعابدار استفاده شده که در دوره سلجوقیان نیز استفاده از این آجرها رواج داشته اما در دوره ایلخانی استفاده از این کاشی ها به اوج خود رسیده است. در این مسجد علاوه بر کاشی های لاجوردی و فیروزه ای از کاشی زعفرانی نیز برای نخستین بار استفاده شده و نمایی بی نظیر به آن بخشیده است.

در داخل مسجد و بخش شمالی آن پلکانی وجود دارد که به شبستان زمستانی واقع در این قسمت منتهی می شود. این شبستان دارای 3 چشمه طاق است ولی شبستان های شرقی و غربی دارای دو چشمه طاق هستند.

تمامی این طاق ها بر پیل پایه های 4 ضلعی بنا شده اند.  طاق نماهای کور نیز تمامی سطوح دیوارهای داخلی مسجد در محور چشمه طاق ها پوشش داده اند که موجب شده بیننده احساس کند که چشمه طاق ها در آن سوی دیوارها همچنان ادامه دارند.

ایوان شمالی مسجد دارای دو ورودی است که به شبستان های مسجد راه دارند. در داخل سوی طاق این ایوان کتیبه ای گچی وجود دارد که آیه 56 از سوره احزاب به خط ثلث بر روی آن حکاکی شده است. علاوه بر این درقسمت بالای دیوار شمالی ایوان بقایایی از کتیبه دیگر به چشم می خورد.

ایوان اصلی مسجد در صحن جنوبی آن واقع شده است که دارای 2 ورودی در ضلع شرقی و غربی و 3 ورودی در ضلع جنوبی ایوان است. تمامی این ورودی ها از یک سمت به شبستان و از سمت دیگربه گنبد خانه مقصوره راه دارند.

در حال حاضر بقایای چند کلمه به خط ثلث از کتیبه ای درون سوی طاق ایوان به چشم می خورد که بر روی کاشی فیروزه ای رنگ واقع شده و به احتمال زیاد در این قسمت کتیبه ای دیگر نیز وجود داشته که امروزه تنها زمینه گچی آن به جای مانده است. در سطوح جرزهای این ایوان در قاب باریکی به خط کوفی آیات 1 تا 9 سوره یس، آیه 23 و 59 سوره حشر و اسما الحسنی حکاکی شده اند.

مقصوره این مسجد به شکل مربع ساخته شده و دیوارهای خشتی گنبدخانه آن به رنگ نخودی مایل به خاکستری است. مقصوره از طریق ورودی های سه گانه مسجد دارای راه ارتباطی به ایوان جنوبی و شبستان های اطراف آن است. در حال حاضر ورودی های جانبی که در شرق و غرب مقصوره قرار دارند مسدود شده اند و رفت و آمد به آن از طریق ورودی های اصلی صورت می گیرد.

در ساخت گنبد خانه مسجد از سبک معماری دیرینه اسلامی که در ساخت مساجد و مقبره های دیگر در دوره های مختلف به کار رفته الهام گرفته اند. ترکیب مصالح و سبک معماری و تزئیناتی که در ساخت مسجد اشترجان به کار رفته  آن را به یکی از مهم ترین نمونه های معماری دوره ایلخانی تبدیل کرده است.

این مسجد به طور کلی دارای 47 کتیبه با مضامین مذهبی، تاریخی، قرآنی به خط های مختلف و بسیار ارزشمند است. به شما پیشنهاد می کنیم که اگر بلیط اتوبوس فلاورجان تهیه کردید و قصد سفر به این منطقه را داشتید حتما از این بنای تاریخی بازدید نمایید.

شرایط بازدید

مسجد جامع اشترجان در حال حاضر به عنوان مصلی نماز جمعه شهر ایمان شهر مورد استفاده قرار گرفته و مراسمات مذهبی متعددی در طول سال در آن بر گزار می گردد. بازدید از این مسجد همه روزه به صورت رایگان امکان پذیر است.

راه های دسترسی به مسجد جامع اشترجان

مسجد جامع اشترجان در اصفهان، فلاورجان، ایمان شهر واقع شده است و برای دسترسی به آن می توانید از تاکسی های درون شهری، خودروهای شخصی و خطوط اتوبوس درون شهری استفاده نمایید.