مدرسه خان؛ تاریخچه + راه های دسترسی

شیراز شهری است با جاذبه های تاریخی و طبیعی بسیار زیاد و همچنین به دلیل طبیعت زیبا و آب و هوای مطبوعی که دارد همیشه مورد توجه حکومت ها و پادشاهان بوده است. شیراز را می توان گنجینه ای ارزشمند از بناها در دوران های مختلف دانست.

مدرسه خان در طی گذشت زمان و حوادث طبیعی آسیب شدیدی دیده است و در دوران های مختلف مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است، این بنای قدیمی در سال ۱۲۳۹ ه.ق بر اثر یک زلزله شدید دچار آسیب شد اما بعد از آن به دست یک تجار شیرازی که حاجی لطفعلی شیرازی نام داشت مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت.

بعد از آن در سال ۱۲۶۹ ه.ق دوباره در اثر زلزله طبقه دوم این اثر مورد تخریب واقع شد و چهار سال بعد این بنای تاریخی به دست فردی به نام حاجی میرزا علی اکبر قوام الملک مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در سال های ۱۳۳۷-۱۳۳۹ ه.ق این ساختمان باز هم دچار آسیب و تخریب شد اما با توجه به تلاش های صورت گرفته اداره باستان شناسی کاشی کاری های قسمت های شمالی و جنوبی و غربی مورد بازسازی و تعمیر قرار گرفت.

علاوه بر این درخت های نارنج موجود در این مدرسه مربوط به همین دوران است. ناگفته نماند که این مدرسه در دوران جنگ تحمیلی نیز آسیب های جدی دید اما مورد مرمت قرار گرفت. در ادامه با مجله مستر بلیط همراه باشید تا مدرسه خان را بیشتر بشناسید.

تاریخچه مدرسه خان

مدرسه خان را می توان یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند علوم دینی دانست که همزمان با حکومت شاه عباس صفوی بنا شد، این بنای تاریخی در ابتدا به دستور الله وردی خان گرجی و در محله ای به نام اسحاق بیگ شیراز بنا شد هدف از ساخت این مدرسه محلی بود برای فراگیری علوم معقول، الله وردی خان فردی بود آزاد اندیش از همین رو این مکان را نه تنها به عنوان یک مدرسه بلکه به عنوان یک دانشگاه تمام عیار که در آن علوم متنوعی مانند؛ ادب، فقه، نجوم، هندسه، زمین شناسی، گیاه شناسی، شیمی و حکمت تدریس می شد بنا کرد.

الله وردی خان بر ابن باور بود که برای رشد تمدن و فرهنگ یک جامعه باید به بزرگان علم آن جامعه بها داد تا بتوانند در این عرصه به فعالیت بپردازند به همین علت ایده ساخت مدرسه را در ذهن خود داشت تا بتواند محلی را برای پروراندن علم و تربیت دانشمندان و علما بسازد، بنابراین این مدرسه با هزینه شخصی خان احداث شد، او تصمیم داشت بعد از اتمام ساخت این مدرسه باشکوه، یکی از دانشمندان ایرانی که ملاصدرا نام داشت را برای تدریس علوم مختلف به این مدرسن دعوت نماید.

تنها با ساخت قسمت های ضروری مدرسه توانست از ملاصدرا که تا آن زمان دوران تبعیدش را در کهک قم می گذراند دعوت کند تا ملاصدرا برای انجام تدریس عازم شهر جهرم در شیراز شود، ملاصدرا انقدر مورد قبول الله وردی خان بود که در زمینه تدریس علوم مختلف به او اختیار کامل داده شده بود تا بتواند دروس تدریسی خود را انتخاب و تدریس نماید.

ناگفته نماند که الله وردی خان اتمام این مجموعه باشکوه را ندیده است و بعد از فوت او  پسرش که امام قلی خان نام داشت کار ساخت این بنا را به اتمام رسانده است، یکی ویژگی های خاص و شرط لازم برای تحصیل طلاب در این مدرسه آموختن علوم عقلی در هنگامی بود که تدریس این علوم منع شده بود، بنابر گفته ها در دو طرف مدرسه خان برج های باشکوه و زیبا قرار داشته است.

به علت این که بر ارگ حکومتی کریم خان زند مشرف بوده مورد تخریب قرار گرفته عده ای دیگر بر این عقیده هستند که تخریب این دو برج مربوط به جریان جنگ کریم خان زند با محمدحسین قاجار بوده است، اکنون تنها بخشی از پایین این برج ها برجای مانده تا یادگاری از معرق کاری هنرمندانه استادان خود در آن زمان باشند.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

زمین این مدرسه و دانشگاه دارای وسعت ۵۰۰۰ متر مربع و زیر بنایی حدودا ۷۷۰۰ متر است. این بنای زیبا در دو طبقه به عنوان یکی از زیباترین و بزرگ ترین مدرسه زمان خود مشغول به پرورش طلاب بود. راه اصلی ورود به مدرسه خان دالان اصلی است.

در این قسمت شما می توانید شاهد هشتی باشید که زیبایی و شکوه فوق العاده به دست استادانی کاشی کاری شده است، در قسمت بالای هشتی می توانید به طبقه دوم راه یابید و دقیقا در قسمت بالای هشتی ورودی  مکانی است که در آن ملاصدرا به تدریس می پرداخته و از همین جهت مشهور به تالار ملاصدرا است.

در این طبقه شما می توانید از تالار کتابخانه نیز دیدن کنید، در دو طرف هشتی های این عمارت دو دالان وجود دارد که به حیاط مدرسه می رسند، برای رفتن به طبقه دوم در این دالان ها پله هایی تعبیه شده است که دسترسی به طبقه دوم را آسان می سازد، بعد از این که از درب اصلی وارد مجموعه با شکوه خان شدید به حیاطی بزرگ با ابعاد تقریبا ۵۱×۴۵ متر می رسید.

داخل این حیاط حوضی هشت ضلعی قرار دارد که با باغچه های گل کاری شده روحی تازه را به این مدرسه و اطرافش می بخشد. نکته جالب دیگر این که این مدرسه به طوری ساخته شده است که برای محصلان خوابگاهی داشته است.

به این شکل که هر طلاب برای خود حجره ای مشخص داشته تا در مدت زمان تحصیل در آن اقامت داشته باشد، در ابتدای ساخت این مدرسه ۱۰۰ حجره داشته که اکنون متاسفانه فقط ۷۰ تا از حجره های آن برجای مانده اند، در قسمت پشتی این حجره ها دالان هایی قرار دارد که در حقیقت مانند راه ارتباطی بین حجره است.

هنر کاشی کاری در سرتاسر این مدرسه باشکوه خودنمایی می کند، که در آن با زیبایی فوق العاده  نقش های از گل و بوته، درختان، پرندگان بر روی آن نقش بسته اند، علاوه بر این آیات قران نیز به شکل کاشی کاری در تمام نقاط این مدرسه جلوه ویژه ای به آن بخشیده است، یکی از بهترین و زیباترین قسمت های این مدرسه طاقی است که در پشت هشتی مدرسه قرار دارد در این قسمت از مدرسه شما می توانید نوع بی نظیر کاشی کاری را مشاهده کنید.

آشنایی با بنیان گذار مدرسه خان

نکنه جالب درباره الله وردی خان که خوب است بدانید این که او یک فردی بود که در ابتدا اسیر جنگی بوده و در زمان حکومت شاه طهماسب به ایران تبعید شد. او در دربار شاهان صفوی نقش یک غلام را ایفا می کرد اما مدتی بعد به دنبال مسلمان شدنش ارتقای مقام یافته و به حاکمیت شهر شیراز و به مقام سپهسالار رسید و در راستای تمدن، فرهنگ و آبادانی شهر شیراز خدمات و کارهای ارزنده بسیار زیادی انجام داده است.

الله وردی خان کارهای ارزنده و مهم دیگری را نیز انجام داده است که از جمله آن کارها می توان به؛ احداث مسجدی زیبا و باشکوه، ساخت بازار لار و پل الله وردی خان که امروزه در اصفهان معروف به سی و سه پل است، اشاره کرد. نکته جالب دیگر این که هنگام سفر از سمت اصفهان به شیراز، کارواسراهای بسیار زیبا و پل های عظیم را خواهید دید که تمامی آن ها به دستور الله وردی خان بنا شده اند.

شرایط بازدید

برای این که به بازدید این بنای زیبا بروید ابتدا باید اقدام به تهیه بلیط سفر خود کنید، علاوه بر این مستر بلیط مدت زمان پیشنهادی برای مشاهده و بازدید از مدرسه خان را ۱ تا ۱ونیم ساعت مناسب می داند و به شما پیشنهاد می کند.

همان طور که می دانید در هر فصلی از سال می توانید به جهرم سفر کنید چرا که دارای آب و هوا و طبیعت بسیار خوبی است و در ایران یکی از مقاصد مهم گردشگری به حساب می آید. اما ماه های مناسب اردیبهشت و اوایل آبان می باشد چرا که فصول مناسب برای عرق گیری و بهارنارنج است و در سراسر شهر شیراز توریست های زیادی را می توانید مشاهده کنید.

راه های دسترسی به مدرسه خان

برای دسترسی به مدرسه خان می توانید از خیابان لطف العلی خان زند که واقع در نزدیکی مسجد شاهچراغ است بروید و به راحتی این مدرسه را مشاهده کنید، علاقمندان می توانند بلیط اتوبوس جهرم را تهیه کرده و به این بنای تاریخی سر بزنند.