کاروان سرای ارومیه یکی از قدیمی ترین بناهای این شهر است که قدمت آن به زمان قاجاریه باز می گردد. به دلیل قرار گیری ارومیه در جاده فرعی راه ابریشم این کاروان سرا از اهمیت ویژه ای برخوردار بود.
کاروان هایی که از این مسیر عبور می کردند به منظور استراحت و رفع خستگی ساعاتی را در این مکان می گذراندند. ویژگی های منحصر به فرد و سبک معماری بی نظیر این بنا موجب شد که در سال 1380 به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت گردد.
اگر می خواهید با تاریخچه و بخش های مختلف کاروان سرای ارومیه بیشتر آشنا شوید تا پایان با مجله مستر بلیط همراه باشید.
تاریخچه کاروان سرای ارومیه
شباهت فراوان کاروان سرای ارومیه به سایر بناهای ساخته شده در دوره قاجاریه سبب شده که احتمال دهند این بنا نیز مربوط به عصر قاجاریه باشد. کاروانسرای ارومیه که به کاروانسرای شرکت نفت شهرت داشت در نزدیکی میدان ولیعصر این شهر واقع شده است.
گروهی از مورخان معتقد هستند که قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی باز می گردد. اما اثر یا کتیبه ای وجود ندارد که تاریخ دقیق ساخت کاروانسرا بر روی آن درج شده باشد و تنها بر اساس شواهد موجود چنین پیش بینی هایی انجام شده است.
کاروانسرای ارومیه در گذشته در نزدیکی شهر و در فاصله کمی از یکی از هفت دروازه ارومیه قرار داشت اما توسعه شهر نشینی و گسترش ساخت و سازها موجب شده که امروزه در بخشی از شهر ارومیه و در داخل شهر قرار داشته باشد.
به مرور زمان این کاروانسرا مورد بی توجهی قرار گرفت به طوری که در سال 1350 به بنایی متروکه تبدیل گردید و به شدت تخریب شد. مدتی پس از این ماجرا مالک کاروانسرا حجره های آن را جهت تعمیر گاه اتومبیل به اجاره داد که موجب شد بیش از پیش تحت آسیب های جدی قرار بگیرد. در زمانی که کاروانسرا به عنوان تعمیرگاه اتومبیل مورد استفاده قرار می گرفت تغییرات و تعمیرات غیر اصولی فراوانی در آن انجام شد.
از جمله آن می توان به تغییر کاربری حجره ها، تعویض تعدادی از درها و پنجره ها، ایجاد درهای جدید در داخل دیوارها، استفاده از سنگ و بلوک جهت مسدود سازی ورودی برخی از حجره ها، قیر گونی پشت بام حجره، آسفالت کف حیاط کاروانسرا و .. اشاره نمود.
اگر چه بعدها مسئولین سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی به فکر بازسازی بنا و مرمت آن مطابق نقشه اصلی شدند اما متاسفانه این بنا همچنان دارای وضعیت نامناسبی است و نیاز است به عنوان یک اثر ملی بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
نقشه و معرفی بخش های مختلف
کاروان سرای ارومیه دارای نقشه ای مستطیل شکل به مساحت 4161 متر است. این بنا از سمت شرق، غرب و جنوب در مجاورت بناهای دیگری قرار داشت. ضلع شمالی کاروانسرا نیز به بلوار شهدا که در گذشته مسیر مواصلاتی ارومیه – سلماس محسوب می شد منتهی می گردید.
قسمت ورودی کاروانسرا در ضلع شمالی آن قرار داشت و دارای سر در بلندی بود که دو اتاق جهت کنترل ورود و خروج و نگهبانی و.. در دو طرف آن واقع شده بود. در محوطه حیاط کاروانسرا نیز حجره های متعددی در اضلاع شرقی، جنوبی و غربی احداث شده بودند.
تمامی این حجره ها از طریق درهایی که در داخل دیوارها تعبیه شده اند به یکدیگر راه دارند. در قسمت جنوبی کارونسرا دو اتاق مربع شکل بزرگ وجود دارد که برای سکونت اشخاص و مهمان های مهم مورد استفاده قرار می گرفت.
حجره هایی که در کاروانسرا احداث شده بود دارای سقف های هلالی ساخته شده از آجر هستند. در برخی از طاق ها نیز نورگیرهای کوچکی جهت تامین نور مورد نیاز حجره ها تعبیه شده بود. در نمای ورودی حجره ها نیز پنجره هایی قرار داشت که زیبایی خاصی به آن ها بخشیده بود.
بر خلاف بسیاری از کاروانسراها که دارای حوضچه های آب در داخل محوطه حیاط خود هستند در کاروانسرای ارومیه حوضچه آب در داخل حیاط وجود نداشت و تامین آب آشامیدنی مورد نیاز کاروانسرا از طریق نهر آبی که از ضلع شرقی آن عبور می کرد تامین می شد.
بخش عمده مصالحی که در ساخت کاروانسرا مورد استفاده قرار گرفته بود آجر و پس از آن سنگ و گچ بودند. برای قسمت پی بنا تا ارتفاع 40 متری از سنگ استفاده شده و سایر قسمت های داخلی و خارجی بنا پوشیده شده از آجر می باشد.
در قسمت ورودی حجره ها و برروی طاق ها و ورودی کاروانسرا از هره چینی آجری جهت زیبایی بخشیدن به بنا استفاده کرده اند و نمایی متفاوت و جذاب به کاروانسرا بخشیده اند که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. وجود چنین ویژگی های منحصر به فردی موجب شده که کاروانسرا ارومیه به یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری ارومیه تبدیل شود.
شرایط بازدید از کاروان سرای ارومیه
بازدید از کاروان سرای ارومیه به عنوان یکی از بناهای تاریخی این شهر می تواند بسیار لذت بخش و هیجان انگیز باشد. برای تماشای این اثر تاریخی به زمانی حدود یک ساعت نیاز خواهید داشت. گردشگران داخلی و خارجی که می خواهند به بازدید از کاروانسرای ارومیه بروند هیچگونه هزینه ای نباید بپردازند و تماشای این اثر هنری کاملا رایگان می باشد.
کاروانسرا ارومیه اگر چه در طی سالیان عمر خود بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است اما با این وجود همچنان زیبایی و بافت قدیمی خود را حفظ نموده و می تواند کاملا بیانگر سبک معماری دوران قاجاریه باشد.
آدرس و نحوه دسترسی با وسایل مختلف
کاروان سرای ارومیه در میدان ارومیه ابتدای بلوار شهدا این شهر واقع شده است. از این رو دسترسی به آن به راحتی امکان پذیر است و مسافرانی که با تهیه بلیط اتوبوس ارومیه یا هواپیما آن به این شهر سفر می کنند می توانند به بازدید از این بنای تاریخی بروند.
برای تماشای کاروانسرای ارومیه می توان از خودرو شخصی و یا وسایل حمل و نقل عمومی مانند تاکسی های درون شهری و اتوبوس استفاده نمود.
دیدگاهتان را بنویسید