مسجد جامع قم

در طول تاریخ همواره از مساجد به عنوان بناهایی یاد شده که نه تنها محلی برای عبادت، بلکه مکانی ویژه برای گردهمایی های اجتماعی، سیاسی و آموزشی بوده و نقشی مهم در فرهنگ اسلامی ایفا کرده اند. در سرزمین ما اماکن مذهبی بی شماری وجود دارند که آجر به آجر آنها، روایتگر فرهنگ و تاریخ باشکوه ایران اسلامی بوده است. یکی از این بناهای ارزشمند، مسجد جامع قم نام دارد که همچون نگینی در مرکز شهرستان قم واقع شده است و تنها دو کیلومتر با حرم حضرت معصومه (ع) فاصله دارد. در صورتی که تمایل دارید از این جاذبه تاریخی مهم دیدن فرمایید، با مجله مستر بلیط همراه باشید تا به اطلاعات بیشتری در مورد آن دست پیدا کنید.

درباره مسجد جامع قم

مسجد جامع قم که با عنوان مسجد جامع عتیق نیز شناخته می شود، دارای مساحتی حدود 6 هزار متر مربع و احداث آن در دوره های زمانی متفاوتی صورت گرفته است. این بنا دارای بخش های متعددی از جمله سر در ورودی، چندین شبستان، گنبدخانه، ایوان و صحنی بزرگ با حوضی زیبا در مرکز آن است. در وسط این بنا، قبلا آب انباری وجود داشته اما بعدها مسدود شده است و دیگر اثری از آن به چشم نمی خورد. ناگفته نماند که به نظر می رسد گنبدخانه، از قدمت بیشتری برخوردار بوده است و پیش از سایر قسمت های این اثر تاریخی ساخته شده باشد. دو ایوان این مسجد، با کاشی کاری ها و مقرنس کاری های ارزشمندی زینت یافته است. سازندگان برای این بنا دو درب ورودی ایجاد کرده اند که ورودی اصلی در در بخش غربی قرار گرفته و دیگری به شبستان های شمال ساختمان متصل است و به کوچه ای فرعی باز می شود. ورودی اصلی در مقابل مدرسه جهانگیرخان واقع شده است و سردر گچی باشکوهی با طاق مقرنس دارد که مزین به کتیبه ای از جنس کاشی خشتی با زمینه ای لاجوردی و آیاتی از قرآن با خط ثلث بر آن نگاشته شده است. یکی از ویژگی های منحصر به فرد و شگفت انگیز مسجد جامع قم، شاخصی بسیار ساده است که به کمک آن می توان وقت نماز ظهر را تعیین کرد. این ساز و کار که در قسمت شمال مسجد قرار دارد، از سنگی تشکیل شده که روی آن خطی به صورت مورب حکاکی شده است. هنگامی که نور خورشید به وسط این شاخص می تابد، نشان دهنده ظهر شرعی است.

تاریخچه مسجد جامع قم

درباره قدمت این بنای تاریخی اختلاف نظر وجود دارد اما باستان شناسان و مورخان بسیاری با استناد به مدارک و نوشته های قدیمی، احداث آن را متعلق به قرن ششم هجری قمری و منسوب به دوره حکومت سلجوقیان می دانند. با این وجود عده ای دیگر نیز عقیده دارند این مسجد در قرن سوم هجری ساخته شده و بانی آن شخصی به نام ابوالصدیم حسین بن علی بن آدم اشعری بوده است.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

همان طور که قبلا نیز اشاره کردیم، احداث عمارات این مجموعه ارزشمند در چندین دوره تاریخی مختلف انجام شده و در هر دوره، بخش های تازه ای به آن افزوده شده است. یکی از باشکوه ترین قسمت های این مسجد تاریخی، ایوان جنوبی است که از قرن هشتم به جا مانده و در دوران صفویه و قاجار، تعمیراتی روی آن صورت گرفته است. این ایوان دهانه ای به ارتفاع 18 متر و طول و عرض 14 و 7 متر دارد و با مقرنس کاری باشکوهی پوشیده شده که در دو طرف آن دو کوه مطبق و معلق احداث شده است. در واقع می توان چنین گفت که دارای دو گنبد با پنج طبقه است که هر طبقه اش شامل پنج قطار و پنج حوضچه بزرگ و کوچک است. در میان دو گنبد آویزان، سه حوض بزرگ وارونه با سطح قوسی وجود دارد که با ترنج هایی از کاشی معرق در وسط قابی از کاشی های سفالی آراسته شده و جلوه باشکوهی به این بنای عظیم بخشیده است. در ساخت این مسجد حتی قطعه ای آهن به کار نرفته است و جای شگفتی دارد که با چه وسیله ای و چطور این مصالح ساخت و ساز سنگین را به سقف بنا آویخته اند که حتی پس از گذشت قرن ها بدون هیچ آسیبی هنوز استوار و پابرجا مانده است. کاشی های به کار رفته در نمای این بنا، خشتی منقش هفت رنگ است که رنگ های سبز، زرد، طلایی، قهوه ای، بادمجانی، لاجوری و آبی روشن را شامل می شود و به زمان فتحعلی شاه قاجار تعلق دارد. صحن و ایوان جنوبی این بنای مذهبی از سه طرف با شبستان هایی زیبا محصور شده است.

شبستان جبهه غربی این مسجد دارای 6 چشمه در دو ردیف و ستون های مضلع آجری است و ضخامت دیوارهایش به یک متر می رسد که فضایی آرام به عبادت کنندگان عرضه می کند. شبستان شرقی که قدمتش به دوران فتحعلی شاه قاجار باز می گردد، دارای نُه ردیف چشمه ای و هجده ستون شش ضلعی و نُه ستون چهار ضلعی است. در مقابل، شبستان غربی به زمان ناصرالدین شاه تعلق دارد و دارای نُه درگاه در سه ردیف و حدود 5 متر از نمونه شرقی بلندتر است. از شبستان غربی اکنون به عنوان کتابخانه مسجد استفاده می شود. در برابر ایوان جنوبی، ایوان شمالی واقع گردیده که از دوران فتحعلی شاه قاجار به جا مانده است. کمربند این بنای تاریخی، با کاشی های خشتی مزین شده که آیاتی از سوره منافقون با خط ثلث سفید بر روی آن نقش بسته است. در این مسجد محراب های متعددی وجود دارد. محراب شاه نشین در صحن اصلی است و به دوره سلجوقی تعلق دارد. در شبستان های عصر صفوی نیز دو محراب دیگر وجود دارند. یک نمونه هم در تاریک خانه مسجد به چشم می خورد. محراب ها در شبستان غربی ساده و بی آلایش است. در شبستان های عصر قاجار هم سه محراب دیده می شود که یکی در زیر زمین مسجد واقع شده است و دوتای دیگر در شبستان های شرقی و غربی جای دارند، که یکی از آنها خصوصیتی جالب توجه دارد. این محراب پایین تر از جایگاه نمازگزاران قرار گرفته تا فروتنی و خشوع امام جماعت را به نمایش بگذارد و همچنین کسانی که در حیاط مسجد به نماز ایستاده اند، با امام جماعت در یک سطح قرار بگیرند. اگر قصد دارید سفری ایمن و کم هزینه را تجربه کنید، خرید اینترنتی بلیط اتوبوس قم از سایت مستر بلیط را به شما پیشنهاد می کنیم.

شرایط بازدید مسجد جامع قم

این جاذبه تاریخی و مذهبی در تمامی روزهای هفته پذیرای علاقه مندان است؛ شما می توانید به صورت رایگان از آن بازدید به عمل آورید و به چشم هایتان لذت تماشای معماری هنرمندانه و اعجاب انگیز این بنای دیدنی را هدیه دهید.

آدرس: شهرستان قم، آیت الله طالقانی، طالقانی 73، دروازه ری 56، بین عباسعلی شریفی و حسین فرزانگان.