اردستان یکی از شهرستان های قدیمی استان اصفهان است که در شمال این استان قرار دارد. تاریخ ساخت این شهر به درستی مشخص نیست ولی به احتمال زیاد مربوط به دوران قبل از اسلام است. برخی این شهر را به دستان پسر سام، یا اردوان، پادشاه اشکانی، نسبت می دهند يا آن را متشكل از ارد (مقدس، پاك و روشن) و ستان (جای و مكان) با وجود آتشكده مهر اردشير دانسته اند. ناحيه اردستان در حاشيه كوير مركزی است، و قسمت های شمالی آن جلگه ای كويری و قسمت های جنوبی آن كوهستانی است، و آب و هوای آن را به طور کلی، به دو ناحيه سردسير (كوهستانی) و گرمسير (ريگستانی) تقسيم می شود. از این شهر در کتاب های گوناگون که از گذشته باقی مانده، نام برده شده است. به طور مثال ابن خردادبه اردستان را يكی از رستاق های هفده گانه اصفهان بر مي شمارد، كه هر رستاق دارای 365 ده قديمی به جز آبادی های جديد بوده است. با توجه به مطالبی که بیان شد می توان نتیجه گرفت که این شهر دارای آثار تاریخی متعددی است که در بین دیگر آثار تاریخی ایران از اهمیت بالایی برخوردارند که این شهر را به مقصدی مناسب برای تاریخ دوستان تبدیل می کند. یکی از این آثار تاریخی مسجد جامع اردستان است.
همه چیز درباره مسجد جامع اردستان
مساجد که در همه دوران تاریخ اسلامی از اهمیت بالا برخوردار بودند و از لحاظ معماری دارای طراحی خاص و ویژه ای بودند که مخصوص به آنها بود. به همین خاطر امروزه این امکان با حفظ کاربری گذشته خود، به آثار تاریخی نیز بدل شده اند و از لحاظ معماری نیز ارزش بالایی دارند. مسجد جامع اردستان از جمله مساجدی است که اهمیت و ارزش بالایی دارد و مورد توجه همگان قرار گرفته است و سالانه افراد زیادی به دیدن آن می روند. این مسجد که در شهر اردستان قرار دارد، در دوران سلجوقی ساخته شده است و آن را اولین مسجد چهار ایوانی دو طبقه در ایران می دانند. مسجد جامع اردستان در مركز محله محال و در مجموعه ای قرار دارد، كه علاوه بر مسجد شامل مدرسه حاج حسين نورالدين،حمام پايين مسجد جامع، حسينيه، آب انبار، كاروانسرا و بازارچه می شود. با توجه به اهمیت تاریخی و معماری بنا، در سال 1311 در لیست آثار ملی ایران ثبت شد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مسجد جامع اردستان ادامه این مطلب در مجله مستر بلیط را دنبال کنید.
کاوش های مسجد جامع
نخستين بررسی انجام شده درباره مسجد اردستان توسط آندره گدار انجام شد. طبق نظر وی، اين بنا از بناهای عصر سلجوقی (از زمان ملكشاه) است و در اصل در محل بنای قديمی تری كه ويران شده يا به همين مناسبت آن را خراب كرده اند ساخته شده است. وی ضمن طراحی نقشه بنا، آثار باقی مانده از بنای قديمی تر را در چند ستون، جرز و سرطاق های رواق ورودی (جنوب غربی) شناسایی کرد و آنها را متعلق به قرن چهارم هجری دانست. همچنين او اين بنا را، از نوع مساجد ايرانی كه به صورت كوشك گنبدی يا چهار طاقی ای كه از سه طرف باز و جدا از ديگر بناها بوده است معرفی می كند. اريك شرودر نيز در مبحث دوره‌ی نخستين معماری اسلامی ايران به بررسی مسجد جامع اردستان و دوره های مختلف ساختمانی آن پرداخته و در تبيين خود از تفاوت های مصالح شناختی و نيز سبك شناسی گچبری دوره نخستين معماری مسجد استفاده نموده است. دکتر شیرازی نیز به بررسی این مسجد پرداخت و در ادامه تحقیقات گدار به نتایج جالبی رسید. در بررسی دكتر شيرازی مشخص شد كه مسجد اوليه دارای يك صحن مركزی به اندازه صحن فعلی و چهار شبستان ستون دار، در چهار سمت آن بوده است. شبستان های شمالی و جنوبی هر يك پنج دهانه با سه چشمه عمق و سه رديف ستون بوده اند و دهانه‌ی ميانی شبستان ها عرض بيشتری داشته است و شبستان های شرقی و غربی هر يك شامل دو رديف ستون بوده اند.
تاریخچه مسجد جامع اردستان
مسجد در دوره های مختلفی ساخته شده است که شامل سه دوره مختلف می شود. مسجد اوليه دارای قدمتی بين اواخر قرن دوم هجری تا حداكثر نيمه اول قرن چهارم هجری و احتمالاً بر روی محدودع بناهای ساسانی بنا گرديده است، که حدس زده می شود این بنا آتشکده ای بوده است. دومين مرحله تحول ساختمان مسجد در دوره سلجوقی و در نيمه قرن ششم با تخريب مقصوره كوچك و احداث ساختمان گنبد و پس از آن با احداث ايوان جنوبی بر روی شبستان جنوبی صورت گرفت. اين تغييرات در نتيجه تحولات سياسی- اجتماعی اين دوران در اصفهان بوده، كه دامنه‌ی آن به اردستان و زواره نيز كشيده شده است. مرحله‌ی سوم شامل تغيير در نقشه‌ی مسجد و از بین رفتن شبستان های شرقی و غربی بود، و آخرين مرحله، ساخت ايوان های شمالی، شرقی و غربی است كه يا پوشش صفوی دارند يا دست كم در اوايل دوره صفویه مرمت شده اند. كتيبه‌ی ايوان شمالی با تاريخ 946 . ه ق به نام حيدر علی معمار اردستانی نشان دهند اين مسئله است.
معماری مسجد جامع
همانطور که در بخش های قبلی اشاره شد، این بنا اولین مسجدی است که به صورت چهار ایوانی و دو طبقه بنا شده است. در مورد معماری این بنا می توان گفت که به تقلید از مسجد جامع شهر اصفهان ساخته شده است. پلان این بنا به صورت شانزده ضلعی منتظمی است که گنبد بر روی آن قرار دارد و در وسط هر ضلع آن رأس طاق های تيزه دار شانزده گانه ای را شاهديم كه پايه هايشان بر هشت ضلعی بالای منطقه انتقال قرار گرفته است و نيمی از اين طاق ها، كه در گوشه های هشت ضلعی قرار دارند، به صورت معقر و نيمی ديگر فقط طاق نما هستند. بر روی وجوه هشت ضلعی گنبد طاق نماهای بزرگی دیده می شود، كه سه كنج ها را در بردارند و نوك آنها بر داخل طاق نماهای رديف بالا وارد شده اند. در هر گوشه مربع گنبد چهار طاقچه باريك تيزهدار با ستونچه های نبشی دنباله سه كنج ها را به سمت پايين تشكيل می دهند. از نکات جالب توجه این بنا تزئینات زیبا و حیرت آور آن به شمار می رود، که جذابیت مسجد را دو چندان کرده است.
راه های دسترسی به مسجد جامع
در بخش های قبلی در مورد این بنا توضیحاتی ارائه دادیم و گفتیم که مسجد در شهر اردستان قرار دارد. دسترسی به این ملزم به سفر به شهر اردستان است که با خرید بلیط اتوبوس این کار عملی می شود. خریدتان را هم می توانید از مستر بلیط به صورت آنلاین خریداری کنید. داخل شهر هم برای رسیدن به این اثر باید به محله محال اردستان بروید، که کلیه خودرو های حمل و نقل عمومی موجود در شهر ای کار را برای شما انجام می دهند.
بازدید از مسجد جامع اردستان
برای تماشای معماری این بنا نیاز به پرداخت هزیه نیست و می توانید در مدت زمان یک تا دو ساعت این دیدار را به اتمام برسانید.
دیدگاهتان را بنویسید