حوض انبار میان ده؛ معرفی + راه های دسترسی

در فلات ایران آب امری حیاتی است، به همین دلیل در کنار تمام جاده های ایران آب انبارهای بی شماری دیده می شود که معماری برخی از آنها بسیار جالب توجه است.

بنا بر نظر ماکسیم سیرو، باستان شناس و استاد سابق دانشگاه تهران، کمتر اتفاق می افتاده که آب این آب انبارها نا سالم باشد، دلیل این امر دو چیز است: یکی ماهی هایی که در آب انبار می انداختند و تخم آفات را می خورده اند و دیگری در نتیجه تجزیه مواد اورگانیک در اثر وجود بعضی از میکرو اورگانیسم ها. که مورد دوم به وسیله بادگیرهائی که روی آب انبار ها ساخته می شده است، انجام می گرفت.

آب انبارها عموما به دو دسته تقسیم می شوند: نوع اول استوانه ای شکل و در زمین کنده می شده اند. این نوع آب انبارها به صورت کوچک با گنجایش 20 تا 30 متر مکعب آب یا بزرگ با گنجایش 84 تا 88 متر مکعب ساخته می شده اند. آب انبارهای نوع دوم را به صورت تالارهای ستون دار و به شکل هشت گوش می ساختند.

نمونه این آب انبارها حدود 1370 متر مکعب گنجایش داشته است. از آنجایی که مجله مستر بلیط تلاش در شناساندن آثار تاریخی کمتر شناخته شده دارد در این بخش به سراغ حوض انبار میان ده در بشرویه رفته است، پس تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

معرفی حوض انبار میان ده

آب انبار ميان ده، كه طبق کتیبه موجود بر روی بنا سال ساخت آن 976 قمري است، در کانون مركزی محلّه میان ده قرار گرفته است. معصوم علیشاه نیز از این حوض انبار نام می‌برد و تاریخ آن را همان که بر لوحه حوض انبار است، بیان می‌کند: «حوض انبار دیگر که به قریب مدرسه و مسجد است، تاریخ بنایش نهصد و هفتاد و نه است.

تاریخ و نام بانی بر لوحه سنگی منقوش و منصوب است». یکی از نکات جالب توجه در مورد این حوض انبار ساختار آن است که با گذشت این همه سال هنوز تغییری در آن پیدا نشده است. آب این حوض انبار از طریق قنات رقه تامین می شد و در زمان قاجار از پشت آن دسترسی جدیدی را به وجود آوردند.

معماری حوض انبار

آب انبار ها معمولا از سه قسمت تشکیل می شدند، اولین قسمت خزینه یا تنوره است که به صورت چهار گوش و دایره ساخته می شد و بر فراز آن گنبدی قرار می گرفته و دارای سوراخی بوده است. عمق برخی از خزینه ها حدود 9 تا 8 متر بوده و در زیر زمین ساخته می شده است و برای خنکی و عدم هرز روی آب از کف آن، به جای شفته، آن را با سرب گداخته می کردند.

قسمت دوم بادگیر آب انبار است که از بالای ساختمان آب انبار به خزینه و گاه تا سطح آب می رسد. برخی از بادگیرهای آب انبارها چهارگوش و بعضی هشت گوش بوده اند و با تیغه های عمودی که به آن اصطلاحا «پره» می گفته اند، مجهز شده اند، تا باد خنک به سطح آب برسد و هوای گرم به بیرون هدایت شود. در برخی از نقاط ایران آب انبارها از چهار طرف بادگیر دارند. قسمت سوم گورو (پاشیر) بوده که دارای پلکانی با شیب تند، تشنگان را به شیر آب می رسانده است. پله ها معمولا دو تا سه متر پهنا و 50 سانتی متر بلندی داشته است.

حوض انبار میان ده شامل یک سردر با طاق جناغی و منبع ذخیره آب است. سردر آن به صورت ایوان مرتفع ساخته شده که در جهت وزش باد غالب شهر بوده و در قسمت انتهایی، تزئینات آجرکاری با نقش لوزی های به هم چسبیده قابل دیدن هستند. در حال حاضر راه پله اثر به طور کامل تخریب شده که ورود به منبع را غیر ممکن شده است.

منبع ذخیره آب به صورت هشت ضلعی بوده که دیواره های آن با آجر و ساروج ساخته شده اند. گنبد آن نیز به صورت مدور ایجاد گردیده که در ساقه گنبد دارای دریچه هایی با فواصل معین جهت تهویه هوا و نورگیری است که هر ضلع در مجموع هفت دریچه دارد، همچنین بر فراز آب انبار، بادگيري مرتفع قرار دارد و اين ویژگی باعث متمایز شدن این حوض انبار از دیگر آب انبار ها شده است.

در ابتدای ساخت آن استفاده از اين آب انبار با شيوه بركه اي و به وسيله سطل و طناب امکان پذیر بوده كه در دوره قاجار با ايجاد پله و پاشير، یک دسترسي تازه از پشت آن ایجاد شده است و به راحتی وب ا استفاده از پله های می توانستند خود را به مخزن برسانند.

راه های دسترسی به حوض انبار میان ده

همانطور که در قسمت های  قبل گفته شد این بنا در وسط شهر بشرویه قرار دارد به همین خاطر به اسانی و با کمک وسایل حمل و نقل عمومی می توانید به این دسترسی داشته باشید، هر چند که استفاده از خودرو شخصی نیز  تواند گزینه ای دیگر باشد.

شرایط بازدید

بازدید از این اثر تاریخی به صورت رایگان برای عموم امکان پذیر است که برای دیدن این بنا نکته ای مثبت تلقی می شود، پس اگر به بشرویه سفر داشتید حتما بازدید از این سازه را نیز در برنامه های خود بگنجانید زیرا دیدن آن خالی از لطف نیست.