بافت تاریخی یزد کجاست؟ معرفی + راه‌های دسترسی

بافت تاریخی یزد کجاست؟ یزد، اولین شهر خشتی جهان که آوازه و شهرتش در کل دنیا پیچیده است، سالانه گردشگران بسیاری را به خود جذب می کند. به جرأت و بدون اغراق می توانیم بگوییم 90 درصد مسافرانی که با بلیط قطار یزد به این شهر تاریخی سفر می کنند، تنها و تنها به دلیل وجود آثار گران بها و ارزشمندی است که به لحاظ معماری و بافت تاریخی اهمیت دارند.

هنگامی که وارد یزد می شوید از همان ابتدا تفاوتش را شهر خودتان و هر شهر دیگری احساس می کنید. در یزد خانه های لوکس و برج های آسمان خراش کمتری دیده می شود و به جای آن دیوارهای کاهگلی که عطر خاک نم خورده را می دهند وجود دارد.

در یزد به جای ساختمان هایی که در چندین و چند طبقه ساخته می شوند و جلوی زیبایی آسمان آبی را می گیرند، کوچه پس کوچه هایی زیبا با دیواره های کاهگلی تنومند و خانه های کاهگلی وجود دارد. در این شهر هر آنچه که مدرن به نظر می رسد جای خود را به بادگیرها و ساباط ها و طاق های سنتی داده است.

شهر یزد، رتبه دومین شهر تاریخی دنیا را از آن خود کرده است و در بین بیابان لوت و دشت کویر قرار دارد که با این وجود کاملا مشخص است که آب و هوایی بسیار خشک دارد.

وجود بافت کهن و تاریخی یزد سبب شده تا ما به این موضوع بیشتر فکر کنیم که گذشتگان مان تا چه اندازه دست دوستی با طبیعت داشته اند، حتی اکنون که با وجود انسان های بی رحم و مخرب هنوز هم بافت تاریخی این شهر تکان نخوره است!

جالب است بدانید که بافت تاریخی یزد دارای 77 محله با قدمتی به طول 2500 سال می باشد که تمامی آن ها در سازمان ملی میراث جهانی یعنی یونسکو به ثبت رسیده است. در ادامه با مجله مستر بلیط  همراه باشید تا شما را بیشتر با این شهر تاریخی و بافت قدمتی اش آشنا کنیم.

وسیع ترین بافت مسکونی دست نخورده در جهان!

بافت تاریخی یزد را به عنوان یکی از بافت های دست نخورده مسکونی در جهان و تاریخ بشر می دانند. این بافت بسیار وسیع بوده و بیش از 700 هکتار را در خود جای داده است. کوچه پس کوچه های کاهگلی، خانه ها و عمارت ها و مساجد و اماکن قدیمی و ساباط ها و بادگیرها و سایر بناهایی که از جنس خشت ساخته شده اند، جزئی از این بافت تاریخی می باشند.

این بافت تاریخی در یک موقعیت جغرافیایی بسیار عالی قرار دارد به طوریکه از هر سمت به یکی از مهم ترین خیابان های یزد منتهی و متصل می گردد. برای مثال هنگامی که می خواهید از شمال به آنا بروید، می توانید خیابان دولت آباد را انتخاب کنید و زمانی که می خواهید از ضلع جنوبی شهر به بافت تاریخی برسید باید از خیابان کاشانی بروید.

این بافت از قسمت شرقی به محله تاریخی فهادان و از قسمت غربی هم به خیابان معروف مطهری متصل می شود. در بافت تاریخی یزد بیش از 1700 اثر وجود دارد که در ادامه با برخی از آن ها آشنا خواهید شد.

بافت تاریخی یزد دارای چه ویژگی هایی است؟

بافت تاریخی یزد دارای ویژگی های بسیار منحصر به فردی می باشد، به گونه ای که تا به امروز دوام آورده و همچنان استوار و محکم است. یکی از اصلی ترین ویژگی های آن این است که تمامی بناهای تاریخی این شهر به صورت کاملا فشرده و متراکم ساخته شده اند.

سبک معماری یزدی ها بسیار جالب است. در یزد تمامی کوچه ها به صورت نا منظم ساخته شده اند و از طرف دیگر تمامی عمارت ها و خانه ها نیز در دل یکدیگر و به صورت متصل و بدون هیچ فاصله ای قرار دارند. از دیگر ویژگی های اصلی بافت تاریخی یزد کوچه های باریک و بلند آن است که با دیواره هایی از جنس خشت احاطه گردیده است.

جالب است بدانید که معماران یزدی برای اینکه کوچه های شان را تا این حد تنگ و باریک ساخته اند، دلایل جالبی داشتند که علت آن بر اساس تحقیقات باستان شناسی مشخص شده است. آن ها به دلیل اینکه مردم  در حین عبور و مرور در خیابان ها و کوچه ها گرفتار وزش های سنگین باد نشوند، کوچه های شان را تا این حد باریک ساخته اند.

به همین دلیل برخی از کوچه ها هم کاملا مسقف هستند و علت ساخت ساباط ها هم به همین دلیل است. همانطور که می دانید یزد شهری با آب و هوای خشک و آفتابی سوزان است به همین دلیل بناها و معمارها برای جلوگیری از آفتاب های سوزاننده بیشتر سقف کوچه هایی که در بافت تاریخی این شهر قرار دارد را به صورت مسقف ساخته اند.

علت خاص متفاوت بودن بافت و معماری تاریخی یزد چیست؟

همانطور که می دانید یزد شهری کویری با آب و هوایی خشک است و از طرف دیگر وجود چنین آب و هوایی سبب شده است تا مردم این شهر در آن زمان امکانات زیادی برای گذراندن زندگی نداشته باشند! به طور کلی مردم هر منطقه بر اساس شرایط اقلیمی دارای سبک زندگی مختلفی هستند.

به دلیل کویری بودن این منطقه مردم زندگی سختی داشتند و باید به گونه ای زندگی می کردند تا گرمی و خشکی هوا کمتر برای شان آزار دهنده باشد. مردم یزد در این شرایط سخت بسیار سخت کوش بودند و قناعت می کردند به همین دلیل هم یزد با نام معروف شهر ” قنات، و قنوت و قناعت” می شناسند!

حال که با نحوه سخت زندگی مردم در گذشته این شهر آشنا شدید، قطعا به جواب سوال تان هم دست یافتید! مردم یزد در نوع معماری و ساخت خانه های شان بسیار خلاق بوده اند که در ادامه با خلاقیت های منحصر به فرد شان بیشتر آشنا خواهید شد.

معرفی برخی از مهم ترین قسمت هایی که در بافت تاریخی یزد وجود دارند.

بادگیرها در بافت تاریخی یزد

یکی از شاخص ترین و مهم ترین بخش های معماری در بافت تاریخی یزد، بادگیرها و مناره ها هستند. در واقع این بادگیرها در گذشته اهمیت زیادی داشته اند و به همین دلیل همیشه به عنوان یک نشان یا نماد از این شهر تاریخی یاد می شوند.

این بادگیرها با سبک معماری خاصی در قالب چهار سویه و یک سویه ساخته شده اند. شاید فکر می کنید که بادگیرها هم همچون مناره ها و یا گنبدها تنها جنبه زیبایی به ساختمان می بخشند در صورتی که اینگونه نیست!

یعنی با بیانی دیگر باید بگوییم که بادگیرها علاوه بر زیبایی و ابهت بخشیدن به هر ساختمان، دارای ویژگی های منحصر به فردی می باشند. جالب است بدانید که در گذشته برای خنک نگهداشتن و همچنین نگهداری طولانی مدت مواد غذایی، از بادگیرها استفاده می کردند. در واقع بادگیر در گذشته تا حدودی نقش یخچال های امروزی را در هر خانه داشته است و از آن مهم تر باعث خنک سازی آب انبارها و سرداب ها می شده است.

از همه مهم تر اینکه بادگیرها نقش بسزایی در خنک سازی هوای هر خانه در فصول گرم سال داشته اند با تمام این تفاسیر می توان گفت که بادگیرها علاوه بر یخچال، مانند کولر ها و سیستم های تصفیه هوا هم عمل می کردند! معماری بادگیرها به گونه ای ساخته شده است که در همان ارتفاع زیاد، هنگامی که باد با هر سرعتی می وزد، سرعت را گرفته و باد را به داخل انتقال می دهد.

دریچه بادگیرها به گونه ای ساخته شده اند که قدرت انتقال باد را فراهم می سازند و از طرف دیگر هم هوای گرم را به بیرون از ساختمان می کشند. اگر می خواهید یکی از منحصر به فردترین بادیگرهای یزد را در بافت تاریخی آن از نزدیک مشاهده کنید ما جاذبه زیر را به شما پیشنهاد می کنیم:

بادگیرهای باغ دولت آباد یزد

بادگیرهای باغ دولت آباد جزء یکی از بلندترین بادگیرهای خشتی در کل جهان هستند. این بادگیرها به صورت منشوری ساخته شده اند و ارتفاعی بالغ بر 33 متر 80 سانتی متر دارند. اگر قصد بازدید از باغ دولت آباد و دیدن این بادیگرهای قدمتی را دارید، پیشنهاد می کنیم که حتما در شب به آن جا سر بزنید. برای تامین برق و روشنایی باغ در شب از فانوس هایی متعدد که در آن ها چراغ قرار داده شده استفاده کرده اند که نمایی بی نظیر به باغ بخشیده است.

آب انبارها در بافت تاریخی 

یکی دیگر از منحصر به فردترین پدیده های خاص در بافت قدیمی یزد که در گذشته از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده است، آب انبارها هستند. ایرانی ها اولین کسانی بودند که به فکر ساخت آب انبار افتادند و از این رو می توان به ذهن قدرتمند و خلاق آن ها پی برد. اما آب انبار در هر شهری وجود دارد ولی آب انبار های شهر یزد بسیار متفاوت تر است.

این تفاوت از این جهت است که یزد شهری بسیار گرم و سوزاننده و خشک می باشد پس نقش آب انبار در بافت تاریخی آن بسیار اهمیت داشته است. معمولا در یزد آب انبارها را به صورت خشتی می ساختند البته این منابع ذخیره آب در هر شهری به صورت متفاوتی ساخته می شود.

ساباط ها در بافت تاریخی یزد

ساباط معانی بسیاری در زبان فارسی دارد که مهم ترین آن ها به معنی ( سایه بان یا ایوان) می باشد. اما در یزد به معنی کوچه هایی مسقف و سر پوشیده گفته می شود که بیشترین کوچه های به اصطلاح ساباط را می توانید در بخش بافت تاریخی مشاهده نمایید.

در گذشته معماران برای اینکه مردم را از شر آفتاب سوزاننده و غیر قابل تحمل نجات دهند، اکثر کوچه ها را سرپوشیده می ساختند. ساخت کوچه های مسقف هم فکر خلاقانه ایرانی هاست که برای اولین بار در شهرهای کویری ساخته شد تا مردم از آفتاب و گرمای هوا در امان بمانند و به راحتی در کوچه پس کوچه ها تردد کنند.

بیشترین ساباط ها را می توانید در یزد مشاهده کنید چراکه یزد آب و هوایی بسیار خشک و تابستان هایی به شدت گرم دارد و از همین رو مردم یزد به فکر ساخت کوچه هایی مسقف افتادند. در یزد نوع معماری و ساخت و شکل ساباط ها به 2 مدل تقسیم می شود.

در مدل اول سقف کوچه ها را از تیر و چوب ساخته اند و یا از حصیرهای چوبی استفاده کرده اند. در مدل دوم هم از مصالحی همچون آجر استفاده شده که به صورت نمای رومی یا به صورت ساده آن ها را ساخته اند. در مدل آجری، وزن آجر و مصالح در دو طرف ستون ها تقسیم شده و فشار زیادی به دیواره ها نمی آید.

جالب است بدانید که سازه های خشتی ساباط با نوع معماری بی نظیرشان موجب گردش هوا در کوچه های نیمه سقف دار می شدند. به طوریکه هنگامی که وارد این ساباط ها می شوید هوای درون آن در مقایسه با هوای بیرون، زمین تا آسمان فرق می کند و بسیار خنک تر است! این موضوع در زمستان ها به صورت برعکس عمل کرده و هنگامی که بیرون از ساباط ها هوا سرد است، درون شان هوایی نسبتا گرم تر دارد.

اما ویژگی ساباط ها تنها به اینجا ختم نمی شود! ساباط ها با نوع ساختارشان به معماری خانه هایی که در اطراف شان ساخته شده بود هم کمک می کردند. به این صورت که باعث می شدند فشار زیادی به خانه ها و سازه ها نیاید و این یکپارچگی باعث مستحکم تر شدن خانه ها می شد.

جالب است بدانید که پشت بام اکثر خانه ها به ساباط ها متصل بوده است و همین موجب به وجود آمدن یک اتاق شده و مورد استفاده مشترک همسایگان قرار می گرفته است! اگر سری به ساباط ها بزنید قطعا به کوچه هایی خواهید رسید که سر پوشیده بوده و بن بست هستند و یک در دارند.

به این درها که در کوچه های بن بست قرار می گیرد، ” در بند” گفته می شود. در گذشته دربند برای امنیت بیشتر ساکنین کوچه های بن بستی که ساباط بودند ساخته می شده است.

جالب است بدانید که در چنین کوچه هایی همسایه ها رابطه صمیمانه تری با همدیگر دارند و احساس می کنند که  همگی اهل یک خانواده بزرگ و یک خانه بزرگ هستند.

کوچه هایی معروف به کوچه آشتی کنان!

لابد نام کوچه های آشتی کنان زیاد به گوش های تان خورده است اما شاید تا به امروز آن ها را از نزدیک ندیده باشید! در یزد کوچه هایی با همین نام وجود دارد که کمی متمایز تر از سایر کوچه های خشتی و ساباط ها هستند!

این کوچه ها دیواره هایی بسیار بلند و محکم دارند که به صورت یک شبکه به یکدیکر متصل شده و تو در تو می باشند. در کوچه های آشتی کنان خانه هایی وجود دارند که در شان از جنس چوب بوده و دارای دق الباب هایی بسیار جذاب می باشند.

حالا اگر برای تان سوال پیش آمده است که چرا نام چنین کوچه هایی را آشتی کنان گذاشته اند باید بگوییم که این کوچه بسیار تنگ و باریک هستند. مثلا اگر شما با یکی از همسایه های تان قهر باشید و در حین گذر از کوچه متوجه شوید که همسایه تان از روبروی شما می آید مجبورید برای گذر دقیقا از کنار هم رد شده و با بهم برخورد داشته باشید و همین برخورد موجب آشتی تان گردد!

برخی از کوچه های آشتی کنان یزد به قدری تنگ و باریک است که در هنگام گذر باید بدن تان را به صورت یک طرفه گرفته تا بتوانید از قسمتی های آن گذر کنید و همین موقعیت سبب می شود تا رهگذران خوشحال و خندان شوند.

معرفی جاذبه های گردشگری محبوب در بافت تاریخی یزد

میدان وقت الساعت یزد

یکی از جذاب ترین جاذبه های یزد که در بافت تاریخی این شهر قرار دارد، میدان وقت الساعت است که به علت قدمت و ارزش بالایی که دارد در سال 1387 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت جهانی رسید!

این برج تاریخی در دوره حکومتی قاجارها صورت گرفت که با معماری منحصر به فرد مزین گشته است. طاق ها و کاشی کاری های و قوس هایی که در قسمت های مختلف به این برج داده شده، بر زیبایی و ابهت آن افزوده است.

خانه لاری ها یزد

لاری ها قومی بودند که از استان فارس به یزد آمدند. بر اساس تاریخ های به جای مانده و مکتوب این اقوام در حدود 300 الی 270 سال پیش به یزد مهاجرت کردند و در آن جا خانه های بسیاری با سبک و سیاق معماری یزدی ساختند.

یکی از آثار و یادگاری های به جای مانده از این قوم، خانه ای با نام ” خانه لاری ها” است که در بافت قدیمی یزد قرار گرفته است. درست است که معماری یزد به دلیل کمبود امکاناتی که مردم آن زمان داشتند معروف شده است.

اما خانه های قدمتی و ارزشمندی همچون عمارت لاری ها که بسیار با شکوه ساخته شده است دلیل بر این نیست که جزء معماری های خاص یزد نباشد! تمکن مالی لاری ها بسیار خوب بود و علت باشکوه بودن خانه های شان هم همین است!

برای رزرو هتل در یزد به صورت آنلاین می توانید از مستر بلیط کمک بگیرید و در کمترین زمان این کار را انجام دهید.

آب انبار شش بادگیر جهان یزد

یکی از مشخصه های مهم یزد که به اندازه بادیگرها و کوچه های مسقفش مورد اهمیت قرار داشته و اکنون هم به عنوان یکی از محبوب ترین قسمت های بافت تاریخی یزد می باشد، آب انبارها هستند.

همانطور که گفتیم یزد در زمینه تامین آب به دلیل خشک و کویری بودن مناطقش همیشه دچار مشکل بود و از همین رو مردمش به فکر ساخت آب انبارهای متعدد برای تامین آب بیشتر پرداختند!

آب انبار شش بادگیر یزد یکی از معروف ترین آب انبارهای دنیاست که دارای 6 بادگیر می باشد. این آب انبار قدمتی 180 تا 200 ساله دارد و به دست قاجارها ساخته شده است. بنای آب انبار به صورت 8 وجهی طراحی شده است و علت آن هم گرمی هوا بوده تا جهت باد باعث خنکی آب و ساختمان گردد.

حجم این آن انبار بالغ بر 2 هزار متر مکعب می باشد و جزء یکی از بزرگترین آب انبارهای یزد از میان 75 آب انبار موجود اش است. این بنا دارای 2 درب خروجی می باشد که در گذشته یکی از آن ها مخصوص مسلمانان بوده و دیگری مخصوص زرتشتیان بوده است.

از این رو می توان به فرهنگ و درک بالای مردم یزد در گذشته پی برد که در کنار هر کسی با هر آئینی زندگی کرده و به همدیگر احترام می گذاشته اند.

آتشکده ورهرام یزد

به دنبال قدیمی ترین اماکن تاریخی در بافت قدیمی یزد می گردید؟ ما به شما پیشنهاد می کنیم که سری به آتشکده ورهرام یزد بزنید که قدمتی 1500 ساله دارد! این آتشکده با نام های دیگری همچون ” آتشکده بهرام” هم شهرت دارد و محلی برای عبادت و نیایش زرتشتیان است.

جالب است بدانید که آتشی در این اتشگاه وجود دارد که با گذشت 1500 سال هنوز هم خاموش نشده است! و شما برای دیدن آن می توانید به پشت شیشه های مخصوص بروید. معماری این آتشکده بسیار جذاب و دیدنی است.

راه های دسترسی به بافت تاریخی یزد

برای رفتن به بافت تاریخی یزد می توانید از وسایل نقلیه مختلف مثل اتوبوس و تاکسی های دورن شهری استفاده کنید و به راحتی خود را به این منطقه از شهر برسانید. برای سفر به یزد هم بلیط هواپیمای یزد را خریداری و سفر خود به این شهر را آغاز کنید.

اگر تجربه سفر به این شهر را دارید بهتر است در بخش کامنت ها با ما در میان بگذارید.