مسجد جامع دزک؛ تاریخچه + راه های دسترسی

مسجد جامع دزک که واقع شده در چابهار است و به دوره قاجاریه بر می گردد. در سیستان و بلوچستان مانند مسجد هنوز دیده نشده است و این مسجد جزوه شاخص ترین بناهای سراوان به شمار می رود. تنها مسجد جامع سراوان تا پیش از سال 1307 مسجد دزک بوده است که از مناطق مختلف سراوان جهت خواندن نماز جمعه به آنجا می آمده اند.

جالب است بدانید که این مسجد مطابق با روایت های تاریخی به وسیله فردی به نام شرویس بنا شده است. مسجد دزک ساخته شده به سبک خراسانی بوده و نقشه آن به مانند  مسجد های جامع فهرج و تاریخانه دامغان می باشد که در ایران و قرن های اولیه بنا شده اند. یعنی نقشه آن به صورتی بوده است که حیاط ساختمان از رواق های سرپوشیده احاطه یافته است که شبستان های زمستانی و تابستانی دو چله خانه، کتابخانه و حجره آن را تشکیل می دادند.

بنای مسجد جامع دزک را به شخصی به نام بابا حاجی دزکی و هم چنین فرزند ایشان شیخ اویس نسبت می دهند که از اهالی روستای هیتوک بوده اند که در چند کیلومتری این شهر واقع شده است. در دوره اسلامی که ساکنان این منطقه در دوره عباسیان به اسلام روی آوردند به فضاهای عبادی سیاسی نماز جمعه و جماعت نیاز بوده است و همین موضوع باعث شد مسلمانان آغاز به ساختن اولین مسجد ها در ایران اسلامی کنند.

آن ها به ساخت مسجد در مهم ترین وادی ها و شهرها  اقدام کردند و به دلیل اینکه شهر دزک از لحاظ سیاسی، نظامی، کشاورزی و اقتصادی از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و هم چنین دارای آباد ترین منطقه بلوچستان بوده است به مسجد جامع مفتخر می شود. علاوه بر این ها این شهر دارای پیشرفت هایی در زمینه آهنگری، صنایع نساجی، زعامت سیاسی و تجارت بوده است.

توجه داشته باشید مسجد دزک از جمله جاذبه های بی نظیر و ارزشمند این منطقه به شمار می رود و در سال 1318 نام این مسجد در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در این مقاله همراه باشید تا شما را با این مسجد جامع تاریخی آشنا کنیم و بعد از کسب اطلاعات می توانید بلیط هواپیما تهیه کرده و سفری آسوده را تجربه کنید.

تاریخچه مسجد جامع دزک

هنوز مشخص نشده است این مسجد در چه زمانی ساخته شده است. البته گمان می شود که مسجد جامع دزک متعلق به دوران صفویه باشد. تاریخ ساخت مسجد در هیچ منبع مکتوب شده‌ ای عنوان نشده است. به خاطر آنکه درباره آن هیچ تحقیق علمی صورت نگرفته است پایگاه های علمی هم دیگر قدمت این مسجد را مشخص نکرده‌ اند.

اما اگر به نوع معماری مسجد توجه کنیم که دارای سبک معماری خراسانی است، گمان می شود که به قرون اولیه اسلام تعلق دارد. مساجد در سه قرن اولیه حکومت اسلامی به گونه‌ای بسیار ساده و از معماری ساسانی پیروی می کرده است.  باید گفت که خراسان را زادگاه نمونه‌ های اولیه معماری اسلامی ایران عنوان می کنند و به همین دلیل است که سبک معماری دوران عباسیان، طاهریان و امویان، خراسانی نام گرفته است.

معرفی بخش های مختلف آن

مسجد دزک بنا شده با زیربنای ۹۰۰ متر مربع و به صورت مستطیل با ابعاد ۲۵ در ۳۵ متر می باشد. عرض دیوارهای آن یک و نیم متر در ارتفاع ۶ تا ۸ متر به روی ستون هایی دارای قطر یک و نیم متر و در منطقه ای مرتفع بنا شده است که از مرکز شهر سراوان 3 کیلومتر فاصله دارد و تشکیل یافته از شبستان تابستانی که واقع شده در غرب و شبستان زمستانی در شرق می باشد و یک چله خانه در قسمت زیرین حجره دوم ساخته شده است. جهت آشنایی بیشتر از معرفی بخش های این مسجد می توانید از مجله مستربلیط کمک بگیرید.

در چوبی مسجد

 برای ساخت این بنا از خشت خام استفاده شده و برای پوشش سقف آن از ساقه و تنه درخت خرما بهره گرفته شده است. تا چند دهه قبل از درب چوبی که توسط درخت گز ساخته شده است جهت ورود و خروج از مسجد مورد استفاده قرار می گرفته است. آن آخرین در چوبی مسجد بوده که مطابق با کنده کاری روی در به وسیله نجاری در سال 1318 هجری قمری به نام دین محمد ایجاد شده است و امروزه در بخش انتهای ایوان جنوبی مسجد قرار دارد.

محراب

در مساجد صدر اسلام برای ایجاد محراب قسمت مشخصی را ایجاد نمی کردند به همین خاطر در این مسجد هم محرابی که از قسمت بیرون هم مشخص باشد موجود نیست.  اما در جهت قبله و در نزدیکی منبر محراب بسیار کوچکی در داخل دیوار کنده کاری شده موجود می باشد.

چله خانه

در قسمت جنوب شرقی مسجد و در پشت حجره اول، حجره دوم مسجد واقع شده است. دارای مسیر پلکانی به سمت پایین بوده که به زیر زمینی به عمق چهار متر می رسد در آنجا اتاقی به ابعاد طول ۲ متر و ارتفاع 1.8 و عرض 1.5 متر می باشد. این اتاق که در زیر زمین قرار دارد که چله خانه گفته می شود، در آنجا به عبادت و ریاضت نفس می پرداختند و به مدت زمان 40 روز در آنجا عبادت می کردند که در طی این مدت از آن بیرون نیامده جز برای نماز و رفع ضروریات، وهم چنین با خواب کوتاه و غذایی بسیار کم این زمان را می گذراندند.

تغییرات اساسی در مسجد

تخریب ستون های شرقی و ایوان ها

 به دلیل اینکه دیوار ناحیه جنوب شرقی نزدیک در ترک برداشته بود و برای برگزاری نماز در فصل زمستان جایی کافی وجود نداشت، بخش شرقی و جنوب شرقی این مسجد را از بین برده و مسجد زمستانی را ایجاد می کنند و هم چنین به منظور تعویض شبستان زمستانی چند متر دیگر به طول مسجد افزودند. به این دلایل در ساخت مسجد از معماری اصلی آن پیروی نکردند، شامل هزینه زیاد و زمان‌ بر بودن معماری قبلی، گذشتن و رواج نداشتن عصر معماری قبلی، عدم دید صحیح به سمت منبر به خاطر ضخامت بسیار ستون ها.

نصب درهای آلومینیومی

در اواخر عصر پهلوی دوم جهت جلوگیری از باد و سرما و همینطور جلوگیری از لانه ساختن پرنده ها که باعث کثیف شدن صحن مسجد می شدند، در ایوان های شبستان تابستانی درب های بزرگ آلومینیومی نصب کردند.

شرایط بازدید از مسجد جامع دزک

بازدید ازاین مسجد نیازمند شرایط خاصی نبوده و در هر فصل و روزی از سال بازدید از آن امکان پذیر می باشد و گردشگران قادرند بلیط هواپیما چابهار را تهیه کرده و از آن دیدن کنند.

راه های دسترسی

مسجد جامع دزک در قلعه دزک واقع شده و در 3 کیلومتری شرقی سراوان و در استان پهناور سیستان و بلوچستان قرار دارد. جهت دسترسی به آن می توانید از تاکسی های برون شهری و خودروهای شخصی خود بهره بگیرید. اگر تمایل دارید از این مسجد تاریخی دیدن کنید بهتر است بلیط خود را از سایت های معتبر نظیر مستر بلیط تهیه کرده و سفری به یادماندنی را تجربه کنید.