محوطه بندیان؛ معرفی + راه های دسترسی

محوطه های باستانی یکی از با ارزش ترین اسناد تاریخی هستند که اطلاعات بسیار زیادی درباره گذشتگان به ما منتقل می کنند. با مطالعه بر روی این آثار می توان متوجه شده که شیوه زندگی مردمان پیش از ما چگونه بوده است و از رسم و آئین های آنها اطلاع پیدا کرد. در سراسر ایران می توان آثار این چنینی را یافت که نشان از قدمت این سرزمین ها دارد و برای ما مشخص می کند که این مناطق در چه دوره هائی از تاریخ دارای افراد ساکن در آن بوده است.

درگز شهرستانی در استان خراسان رضوی است که دارای قدمتی بالا و در آن آثاری پیدا شده است که این نکته را تائید می کند. یکی از این آثار محوطه بندیان است که قدمتی بالای 1000 سال دارد و اشیا و بقایای ساختمانی در آن دیده شده که بسیار جالب توجه هستند. در این بخش از مجله مستر بلیط به تحلیل این اثر تاریخی می پردازیم پس از اگر دوست دارید در مورد این منطقه اطلاعاتی کسب کنید این مطلب را مطالعه کنید.

معرفی محوطه باستانی بندیان

محوطه باستانی بندیان در دو کیلومتری شمال غربی شهرستان درگز و در کنار رودخانه ی «درونگر» قرار دارد. حاصل کاوش های انجام شده در این منطقه، آثار ارزنده ای است که نه تنها از لحاظ معماری دوره ساسانی دارای اهمیت ویژه ای، بلکه از جهت سیاسی و مذهبی این دوره نیز دارای اهمیت است.

از آن جایی که بندیان در مسیر جاده‌ی ابریشم قرار داشته است تاثیرات متقابل تمدن های مختلف را می توان در آثار آن مشاهده کرد. بر اساس کتیبه هایی که بر بدنه دیوارهای گچی تالار حک شده، در گز فعلی دستگردی است که با مرو یک واحد سیاسی را تشکیل می داده و مقر یکی از دژبانی های دوران ساسانی بوده است.

پادشاهان ساسانی در طول حکومت خود با دو دشمن قدرتمند سر و کار داشتند. در غرب با قدرت رومیان رو به رو بودند که برای گسترش سرزمین می جنگیدند و در شمال شرقی گرفتار حمله  وتهاجم هیتالی ها، که ظاهرا به دلایل اقتصادی بوده است.

حفظ مرزهای شمال شرقی برای پادشاهان ساسانی از اهمیت خاصی برخودار بود به همین خاطر، اغلب شاهزادگان نامزد پادشاهی را به عنوان پادشاه محلی به این سمت می فرستادند. تهاجمات هیتالی ها را می توان در بقایای آثار به جا مانده در بندیان مشاهده کرد.

در این مکان بقایایی از یک نیایشگاه یافت شده است که به ظاهر در مجموعه ای از بناهای حکومتی قرار داشته است. بر اساس مدارک موجود این نیایشگاه در زمان بهرام پنجم بعد از جنگ با پادشاه هیتالی ها و کشتن او ساخته شد و در زمان پیروز شاه ساسانی که به دست هیتالی ها کشته شد، شمال خراسان مورد قتل و غارت قرار گرفت، تخریب شده است. بعد از چند سال دوباره بر روی خرابه های آن آثاری از دوره ساسانی به وجود آمده است.

بقایای یافت شده در محوطه بندیان

پس از کاوش هایی که در این منطقه صورت گرفت بقایای یک نیایشگاه مربوط به دوران ساسانی در این مکان پیدا شد که در ادامه به تشریح قسمت های مختلف آن می پردازیم.

تالار نیایشگاه

این نیایشگاه عبارت از تالاری است به ابعاد 105 × 8.5 متر که سقف آن روی چهار ستون گچی زیبا قرار دارد. در سمت شمال غربی تالار فضایی به ابعاد 280 × 170 متر از تالار عقب نشسته است که به مناسبت اهمیت این مکان آن را مهراب نام گذاری کرده اند. در داخل این مهراب علاوه بر گچ بری های زیبا، پنج کتیبه به خط پهلوی ساسانی بر روی دیوار گچی نقش شده است. مضمون کتیبه ها، حکم انتصاب شخصی به نام «یزداد» از طرف یک مقام عالی رتبه، به نام «وید شاهپور» به دژبانی مرو و دستگرد است.

دور تا دور تالار دارای گچ بری های بسیار مهمی است که از حیث تاریخی و هنری واجد ارزش های فراوانی هستند. این گچ بری ها در مورد موضوع های مختلفی است که صحنه ی شکار، صحنه جنگ پادشاه ساسانی با پادشاه هیتالی، صحنه ی پیروزی همین پادشاه و یک صحنه ی مذهبی شامل تصویری از آناهیتا، الهه ی فراوانی و آب های روان و صحنه های معرفی شخصیت های مهم دوره ساسانی، صحنه ی ضیافت را از این میان می توان نام برد.

اتاق نذورات

در کنار مهراب، اتاق هدایا و نذرها قرار دارد، از داخل این اتاق تعدادی اثر مهر بر روی گلوله های رسی که حکم لاک و مهرهای امروزی را دارند، به دست آمده است. این گلوله های گلی دارای اثر مهره هایی با نقش های اساتیری، حقیقی و نیز برخی دارای خط پهلوی است. این اتاق در غرب تالار ستون دار قرار دارد. دیوار های این اتاق حدود یک متر تخمین زده شده است و شواهدی دال بر وجود پنجره در آن وجود ندارد.

راهرو

در انتهای تالار دری به عرض 1.25 متر به راهروئی ارتباط پیدا می کند، سپس محوطه ی آتشکده ای که ابعاد 4 × 4 متر است، مرتبط می شود. تنها ویژگی این راهرو وجود سکوهایی در سر تا سر آن است که ارتفاع این سکوها را 55 سانتی متر حدس می زنند.

آتشکده

در غرب تالار ستون دار و راهرو آتشکده کوچکی قرار دارد. بنا به اظهارت کاوشگران این آتشکده یک بنای چهارطاقی بوده است. دور تا دور آتشکده چندین سکو ساخته شده که باحتمالی محل قرار دادن چوب های خشک و مواد خوشبو کننده و هوم و ابزار و ادوات مربوط به آتشکده بوده است.

اتاق استودان

در سمت شمال آتشکده اتاق به نسبت بزرگی وجود دارد که در سه طرف آن استودان های (استخوان دان) گچی به طول 1.5 تا 65. متر و عرض 7. متر ساخته شده اند. هر یک از این استودان ها دارای دریچه ای بوده اند که احتمالا با دری چوبی بسته می شدند.

این اتاق به وسیله درگاهی که در سمت جنوب آن تعبیه شده از طریق آتشکده ای به خارج راه داشته است. بر روی استودان ها ساده ترین و در عین حال زیباترین نقش های اساتیری با خط های ساده هک شده است. نقش هایی مانند اسب، گاو، گریفون، مار، عقرب و نیز صحنه ی شکار را که به صورت مینیاتوری در اندازه ی کوچک نقش شده است را می توان نام برد.

برشنوم گاه

در سمت شرق آتشکده، اتاق یا برج مدوری وجود دارد که با توجه به شواهد موجود باید «برشنوم گاه» یا محل پاکیزگی معتقدانی باشد که به وسیله‌ی موبدان تطهیر می شدند. به احتمال زیاد به خاطر  نوع کاربری آن، این مکان فاقد سقف بوده است.

راه های دسترسی به محوطه بندیان

برای این که بتوانید از این محوطه دیدن کنید باید به شهر درگز، مرکز شهرستان، بروید. نزدیکی این مکان به شهر باعث شده است تردد در آن به آسانی انجام گیرد و شما می توانید با هر وسیله نقلیه ای خود را به این مکان برسانید.

شرایط بازدید

این محوطه امروزه تبدیل به موزه شده است و شما می توانید در ساعات اداری برای دیدن آن اقدام کنید. تنها زمانی که به تماشای آن می روید باید هزینه ای را بابت بلیط ورودی پرداخت کنید.