بقعه پیربکران؛ تاریخچه + راه های دسترسی

آیا تاکنون از بقعه پیربکران بازدید کرده اید؟ چنانچه قصد سفر به اصفهان را دارید و می خواهید از بناهای باستانی آن دیدن نمایید، پیشنهاد می کنیم که سری هم به شهرستان‌ فلاورجان بزنید زیرا چندین اثر تاریخی از جمله بقعه پیربکران در آن وجود دارد که دیدن آنها خالی از لطف نخواهد بود.

بقعه پیربکران در نوع خود بی نظیر است زیرا از نظر نقش و نگار، منزلت هنری، نحوه طراحی استفاده شده در گچ ‌بری ‌ها و کاشی ‌کاری‌ های مقصوره و همچنین ادغام چندین نوع خط، منحصر به فرد است و از لحاظ تاریخی نشان می دهد که در بین سال های 703 تا 712  احداث شده است.

این سازه یک ایوان اعجاب انگیز دارد که از جهت نوع معماری می توان آن را با معماری عصر ساسانیان مشابه دانست. گفته می شود که طاق ایوان این آرامگاه شباهت زیادی به طاق کسری دارد ولی در آنها وجه تمایزهایی نیز دیده می شود، مثلا اینکه طاق پیربکران، نوک دار بوده در صورتی که طاق کسری هلالی می باشد.

بقعه مورد نظر از 3 طبقه تشکیل شده و بلندای آن به 20 متر می رسد. در ساخت آن از مصالح خشت، آجر و سنگ کمک گرفته اند، به طوری که طبقه اول و دوم را از سنگ و طبقه آخر را با آجر بنا نهاده اند. چنانچه تصمیم دارید از بقعه پیربکران بازدید نمایید، توصیه می کنیم با مجله مستر بلیط همراه باشید تا اطلاعات کامل تری در خصوص آن بدست آورید.

تاریخچه بقعه پیربکران

بقعه پیربکران، آرامگاه محمد ‌‌‌بن‌ بکران یکی از سالکان و بزرگ مردان صوفیه‌ در قرن هشتم و زمان حکمرانی ایلخانیان می باشد. این آرامگاه در شهر «پیربکران» در شهرستان فلاورجان که در 30 کیلومتری ضلع جنوب‌ غربی استان اصفهان واقع شده، قرار دارد.

بقعه پیربکران به دلیل اهمیت تاریخی که داشته در نیمه دی ماه سال 1310 با شماره ۱۰۱ در لیست آثار ملی کشور به ثبت رسید. با توجه به طراحی صورت گرفته در آن در می یابیم که معماری آن از سبک آذری الگو گرفته است. محمد ‌بکران یکی از بزرگان، صوفیان و آموزگاران اهل تشیع بود که در نیمه های دوم قرن هفتم می زیست.

او در نخستین سال های حکومت الجایتو یا همان سلطان محمد خدابنده، از دنیا رفت و همچنین در همان جایی که مشغول تعلیم و یاد دادن بود، دفن گردید. درست است که به این مکان «بقعه» گفته می شود اما در حقیقت پلان آن با دیگر مقبره های هم عصر خود تفاوت هایی دارد.

در واقع اینجا یک محل برای آموزش و ترویج الهیات و صوفی‌ گری به وسیله این مرد بزرگ بود. پیروانش تصمیم گرفتند که به منظور قدردانی از زحمات این عارف برجسته، وی را در همان  مکانی که درس می داد به خاک بسپارند و در نهایت مقبره او را بنا نمایند.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

آرامگاه پیربکران یکی از مهمترین آثار به جای مانده از دوره ایلخانیان در فلاورجان اصفهان است که متشکل از چهار بخش اصلی رواق، ایوان، مقبره و اتاق کوچکی به نام چله ‌خانه (جایی که محمد ‌‌‌بن‌ بکران در آن اسکان داشته)، است. این بنا در یک منطقه  L مانند قرار دارد و در طی چند مرحله ساخته شده است.

رواق ها و ایوان ها

برای اینکه به داخل مقبره راه یابید، باید از درگاه عبور کرده و به ایوان وارد شوید. سقف درگاه به وسیله کاشی های زیبا تزیین شده که البته به یک بازسازی حسابی نیاز دارد.

همین که پا به بارگاه این آرامگاه بگذارید، روی دیوارهای ضلع شمالی، شرقی و غربی، گونه های مختلف خط قدیمی از جمله خط کوفی، ثلث، نسخ و نقوشی از شاخ ‌و برگ، گل ‌و گیاه و نقش گل و بته گچ‌ بری را می بینید که چشم را نوازش می دهد و به گفته تاریخ شناسان بی نظیر است.

خود بارگاه به صورت مستطیلی احداث شده و دارای دو ایوان کوچک دیگر می باشد که روی دیوارهای ضلع شرقی و غربی آن سنگ نبشته هایی قرار دارد. محراب یکی از این ایوان های کوچک با استفاده از کاشی، زیبا سازی شده و ایوان بعدی همان محل آموزش صوفی بزرگ است.

جالب اینکه در جوار ایوان دوم، یک تخته ‌سنگ وجود دارد که روی آن تعدادی فرورفتگی‌ عجیب دیده می شود که برخی از مردم آنها رد پای دُل دُل، اسب امیرالمومنین (علیه‌السلام)، برخی دیگر آن را رد پای اسب حضرت رسول (ص) و برخی دیگر آن را رد پای اسب الیاس نبی می دانند. از آنجا که این تخته سنگ برای مردم از جایگاه بالایی برخوردار بوده، جای آن را تغییر نداده و دیوار شرقی را روی آن ساخته اند.

بارگاه این آرامگاه از چهار طرف، غیر از قسمت فوقانی ضلع جنوبی، بسته شده است. در قسمت جنوبی محوطه، یک محراب ارزشمند به بلندای 10 متر دیده می شود که با تزیینات مختلف و طرح های هندسی و گیاهی خودستایی می کند.

دور تا دور قاب محراب به آیات اولیه سوره انسان و سنگ نبشته هایی با خط کوفی که آیت ‌الکرسی را به نمایش می گذارد، مزین شده و این تنها قسمت کوچکی از هنرنمایی گچ بران این بقعه را نشان می دهد.

باید بگوییم که بخش هایی از تزیینات محراب به دلیل عدم توجه افرادی که در ایام مختلف در این مکان مراسمات مذهبی بر پا کرده اند، تخریب شده است. این محراب، مهمترین قسمت تزیین شده در این سازه بوده و البته برجسته ترین محراب با نقوش گچ بری شده متعلق به ادوار اسلام نیز بشمار می آید.

به طور کلی متخصصین آثار تاریخی، این آرامگاه را از نظر تزیینات نادر می دانند. یک کتیبه مهم به نام اسما ‌الحسنی در این مکان وجود دارد که صفات زیبای خداوند و صلوات کبیره را به نمایش می گذارد.

اتاقک آرامگاه

زیباسازی های آرامگاه پیربکران تنها مخصوص قسمت صحن نیست. در ضلع شمالی صحن نیز یک اتاق مسقف کوچک وجود دارد که در آن دو مقبره واقع شده، یکی از آنها متعلق به پیربکران بوده اما نامی برای دومی اختصاص نیافته است.

در مورد صاحب قبر نظریات مختلفی گفته می شود مثلا برخی آن را منتسب به شاگرد عارف و برخی به فرد نقاش یا گچ‌ بر سازه که محمد نقاش نام داشته، می دانند. برخی دیگر با توجه اندازه کوچک و بی نام بودنش، آن را متعلق به همسر محمد بن بکران دانسته اند.

گویا این اتاق در گذشته قسمتی از صحن اصلی بوده که در حال حاضر به وسیله بک دیوار مشبک از صحن تفکیک شده است. روی سنگ مقبره از جنس مرمر پیربکران، با استفاده از هنر حجاری آیات زیبای قرآنی از جمله آیت ‌الکرسی و صلوات کبیره، زمان رحلت عارف و اسم هنرمند حجار (استاد سراج) دیده می شود.

بکار گیری این هنر، زیبایی خاصی به مقبره بخشیده است. در واقع اینجا تنها محلی برای دفن نیست بلکه محلی برای نمایش هنر حجاری، کتیبه ‌نگاری‌، کاشی‌ کاری‌ و گچ‌ بری ‌های فوق العاده است. بر سطح دیوارها نیز یادگارهایی با خط عبری نوشته شده که در طی بازسازی های صورت گرفته قسمتی از آنها پاک شده است .

اتاق اصلی در بقعه پیربکران

در قسمت شمالی بقعه یک اتاق کوچک وجود دارد که از خشت ساخته شده و سقف آن مخروطی شکل است و به آن چله ‌خانه می گویند. این اتاق مربع مانند یک مدخل کوتاه تقریبا 70 سانتیمتری دارد و برای وارد شدن به آن باید خم شوید و در میانه قسمت جنوبی اتاق واقع شده و با محل دفن پیربکران در ارتباط است. همین که وارد اتاق شوید یک مکان بی آلایش را می بینید که دیوارهای آن را گچ ‌اندود کرده اند و رنگ آنها نیز قرمز، زرد و آبی می باشد.

سایر طبقات بقعه پیربکران

در ضلع شمال ‌شرقی ایوان یک راه پله دیده می شود که طبقات را به هم متصل می کند. دیگر طبقات به وسیله کارشناسان در حال بازسازی هستند. بعد از طبقه آرامگاه، طبقه دوم است که بی نصیب از تزیینات ویژه و گچ بری ها نیست

. متاسفانه برخی از کاشی های این بنا به بهانه متبرک بودن توسط بازدیدکنندگان کنده شده و جای خالی آنها خود نمایی می کند.

شرایط بازدید

برای رفتن به بقعه پیربکران در شهرستان فلاورجان، استان اصفهان وسایل نقلیه مختلفی در دسترس است. می توانید با مراجعه به یکی از وب سایت های قابل اعتماد مثل مستر بلیط، بلیط مقصد خود را قبل از شروع سفر رزرو و خریداری نمایید.

چنانچه بلیط را به صورت آنلاین سفارش دهید، مزایایی همچون تخفیف شامل حالتان می شود، حتی ممکن است که با تورهای تفریحی نیز مواجه شوید. توصیه می کنیم بازدید از این شهر را به فصل بهار یا پاییز موکول نمایید که در این ایام آب و هوایی مطبوع و دلچسب دارد.

بازدید از بقعه پیربکران در فلاورجان بدون هزینه امکان پذیر است و شما برای یک بازدید حسابی از این مکان به یک ساعت زمان نیاز دارید. انتخاب نوع وسیله نقلیه در سفر به خود شما بستگی دارد، اگر برای رسیدن به مقصد عجله دارید و می خواهید در کوتاه ترین زمان ممکن خود را به آنجا برسانید، یک بلیط هواپیما خریداری نمایید و در صورتی که قصد دارید در هزینه ها صرفه جویی کنید و یا از مسیر سفر لذت ببرید، بلیط اتوبوس فلاورجان را به شما پیشنهاد می کنیم.

راه های دسترسی به بقعه پیربکران

برای اینکه به دیدن بقعه پیربکران بروید، می توانید از وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس و تاکسی استفاده کنید.