قلعه بیاضه؛ تاریخچه+راه های دسترسی

یزد به عنوان یکی از شهرهای کویری ایران جاذبه های تاریخی فروانی را در خود جای داده است، قلعه های باستانی که امروزه در این شهر مشاهده می کنید یادگارهایی از تاریخ کشور ایران می باشند که مسائل و نکات زیادی را درباره دوره ای که قلعه یا دژ در آن قرار گرفته بازگو می کند.

در قسمت های مختلفی از کشور می توانید قلعه هایی را مشاهده کنید با خواندن مطالبی در مورد آن ها می توانید به گذشته کسانی که در آن زندگی کرده اند دست یابید. قلعه یا ارگ بیاضه یکی از آثار قدیم است که در روستای بیاضه واقع شده و بیشینه آن نظر محققان را به خود جلب کرده است.

علت ساخت این قلعه در روستای بیاضه این است که در گذشته این منطقه پر از راهزنان و اشرار بوده و زندگی و مال مردم روستایی و عشایری را به غارت می برده اند به همین علت تصمیم گرفتند که  قلعه ای را احداث نماند. چهار برج بلندی که در اطراف قلعه مشاهده می شود برای دیدبانی از آن استفاده می کردند. چندین سال قبل از این که این دژ را بسازند چند نفر مسئول نگهبانی بودند و هنگامی که راهزنان را می دیدند توسط دود مردم آن منطقه را آگاه می کردند، مردم هم با دیدن این دود به اتاقک های کوچکی که ساخته بودند پناه می بردند.

تاریخچه قلعه بیاضه

باستان شناسان و تاریخ نگاران اثرهای باستانی در مورد تاریخ و بیشینه این قلعه بر این عقیده هستند که قدمت قلعه به زمان پیش از اسلام باز می گردد به همین علت است که قلعه بیاضه در بین مردم و باستان شناسان از اهمیت خاصی برخوردار است. طبق تحقیقات و بررسی هایی که محققان انجام داده اند می توان فهمید اسم روستای بیاضه و قلعه آن در کتاب های تاریخی به وضوح بیان شده و این منابع هم دارای اعتبار تاریخی می باشند.

کتاب هایی مثل صورت الارض از ابن حوقل، کتاب معروف احسن التقاسیم، کتاب ناصر خسرو قبادیانی به روشنی گویای این موضوع هستند. طبق تحقیقاتی که انجام داده اند در کتاب های تاریخی دیگری که آن را با جنگ نامه امامزاده ابومحمد می شناسند اسم قلعه بیاضه به وضوح مورد استفاده قرار گرفته است. این امامزاده را می توانید در روستای بیاضه ببینید.

با توجه به این نکته که ابن حوقول و قدسی در قرن چهارم هجری می زیسته اند در قدمت این بنا هم شکی باقی نمی ماند، این قله را به سبک معماری دوره ساسانیان ساخته اند و برای مدتی طولانی کاربری دفاعی داشته و همچنین محل سکونت جمعیتی از مردم بوده است. با توجه به نوشته هایی که موجود هستند می توان گفت قلعه باستانی بیاضه یا همان کویر مصر در زمان حکومت اسماعیلیان یکی از پایگاه های بنیان گذار دولت اسماعیلیه در ایران بود که معروف به حسن صباح می باشد.

 اسماعیلیان قلعه های بیشماری را برای مستقر نمودن نیروهای نظامی خود قرار داده بودند که قلعه بیاضه جز همین قلعه ها به شمار می رود، بنابراین به راحتی می توان در سفرنامه ناصر خسرو این موضوع را مشاهده نمود، طبق نوشته هایی که در این سفرنامه آمده، ناصر خسرو هنگام گذشتن از راه نائین به طبس در روستای بیاضه اقامت داشته و از آن با نام قلعه ای کهن یاد کرده است.

در دوره معاصر جهانگردان اروپایی برای بازدید از اثرهای تاریخی کشور مطالعه هایی را داشته اند و سپس به ایران سفر کرده اند، در نوشته های این جهانگردان در مورد مناطقی که مورد بازدید قرار داده اند مطالبی را عنوان نموده اند که قلعه تاریخی بیاضه هم در این نوشته ها نام برده شده است، این جهانگردان سون هدین و مک گرگور می باشند.

در دوره های بعد با توجه به آن چه که در مورد تاریخ این قلعه نوشته اند یعنی در سال های 1328 تا 1327 هجری قمری حسین کاشی و لشگریانش به مناطق کویری هجوم بردند که باعث شد همگی قلعه های این مناطق سقوط کنند. این فرد به قلعه بیاضه هم لشکرکشی کرد و آن را به توپ بست اما نتوانست آن را تصرف کند.

پسر نایب حسین بر لشکری کشی خود پا فشاری نمود و در فکر تصرف نمودن قلعه بود، بنابراین نیروهای خود را در اطراف این قلعه گماشت و برای تسخیر این قلعه نامه ای را به عنوان تهدید برای ساکنان آن فرستاد تا تسلیم شوند و قلعه را در اختیار نایب حسین قرار دهند اما افرادی که در این قلعه سکونت داشتند به علت موقعیت دفاعی خاص و استحکامات قلعه تسلیم نشدند و جواب نامه را با دوبیت شعر برای فرد نام برده فرستادند.

اگر برای تعطیلات خود تصمیم گرفته اید که شهر تاریخی یزد سفر کنید می توانید از طریق سایت مستر بلیط به راحتی و در کمترین زمان ممکن بلیط هواپیما یزد را خریداری نمایید و سفر پر از جذابیتی را آغاز نمایید.

نقشه قلعه بیاضه

از لحاظ معماری در مورد قلعه بیاضه باید بگوییم که کویر مصر نمونه ای از دژهای مناطق کویری به شمار می رود. این یادگار چند هزار ساله را در چندین طبقه بنا نهاده اند و خندق عمیقی را دور تا دور این دژ حفر کرده اند و یک مجموعه خشتی هم اطراف آن متصل به هم وجود دارد، هنگام وارد شدن به این مجموعه از در چوبی آن که گذر می کنید تعداد زیادی اتاق کوچک را با کوزه هایی بزرگ و راهروهای پیچ در پیچ می بینید و حدود 700 اتاق در گذشته در این قلعه 7 طبقه ای قرار گرفته بود که در زمان خود جمعیتی بالغ بر 2500 را در خود جای داده است.

طبقه زیرین این قلعه محلی برای نگهداری احشام بوده و امروزه چیزی از آن باقی نمانده، به دلیل اینکه مردم روستایی بیشتر مشغول به پرورش دام و کشاورزی بودند باید از احشام خود با تمام توان نگهداری می کردند به همین علت طبقه زیرزمین را به جایی برای نگهداری از حیوانات خود قرار داده بودند تا بتوانند از آن ها در برابر حمله دزدها نگهداری کنند. چشمه آبی که از وسط روستا گذر می کند بعد از اینکه از پشت قلعه عبور می کند برای آبیاری زمین های کشاورزی به روستا می رسد.

طبق نظریاتی که کارشناسان در مورد معماری این بنا داده اند می توان گفت مربوط به حکومت ساسانیان می شود و به دوره های تاریخ بعد از اسلام تعلق پیدا می کند. این قلعه را می توانید در روستای بیاضه مشاهده نمایید که با آب و هوایی کویری در دل فلات ایران جای خوش کرده است.

دژ بیاضه در طی حیات خود کاربری دفاعی و مسکونی داشته و اتاق های زیاد و یپچ در پیچی را درون آن ساخته اند، از تجهیزاتی که داخل این قلعه قابل مشاهده است می توان چاه های متعدد، آسیاب های دستی، سه میدان و کانال های داخلی خندق را نام برد. برای طبقات پایین دژ بیاضه امکان تهویه هوا را به خوبی در نظر گرفته اند که نشان از دقت و ظرافت در کار معماران ایرانی در هزار سال پیش می باشد. طبقات مختلف این بنا در طی سالیان گذشته جایی برای نگهداری از وسایل روستایی ها بوده و به عنوان انبار آذوقه از آن استفاده کرده اند. این دژ در مرکز روستایی قرار داشته که به جز یکی دوتا مغازه و یک نانوایی و چند فرد مسن چیزی دیگری در آن جا قابل مشاهده نیست.

به طور کلی می توان گفت جمعیت این روستا زیاد نیست و این چند نفر هم به علت اینکه قناتی در آن منطقه وجود دارد در آن جا سکونت دارند. باروهای بلند قلعه در طی سالیان دراز نابود شده و برج های آن هم کم کم در حال خراب شدن هستند، این اثر تاریخی را در سال 1380 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسانده اند. علاوه بر قلعه بیاضه آثار دیگری هم در این منطقه وجود دارند که دیدن آن ها خالی از لطف نیست، قناتی را می توانید مشاهده کنید که در زمستان و تابستان چشمه آن جاری می باشد، آثار باستانی دیگری مثل مسجد، بازار زرگرها، حسینیه قدیمی و درخت زیتون هزار ساله دراین روستا خود نمایی می کنند. در کنار قلعه بیاضه دیگر جاذبه های تاریخی هم موجود است که قدیمی ترین آن ها مسجد جامع آن می باشد و قدمتی هزار ساله دارد و آن را در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسانده اند.

شرایط بازدید از قلعه بیاضه

هنگام مسافرت به هر منطقه ای به دنبال اطلاعاتی هستید که در سفر به کار شما آید بنابراین با مراجعه به مجله مستر بلیط می توانید تمامی اطلاعاتی را در هنگام سفر به آن نیاز دارید به دست آورید. زمانی که قصد دارید به بازدید قلعه باستانی بیاضه بروید نیازی نیست هیچ مبلغی را به عنوان ورودی پرداخت نمایید و به راحتی می توانید از تمامی وسایلی که از زندگی گذشتگان در آن جا باقی مانده دیدن کنید، اما باید دقت کنید به دلیل فرسودگی بیش از اندازه زیاد به آثار باستانی نزدیک نشوید چرا که احتمال خراب شدن آن ها زیاد می باشد.

آدرس و راه های دسترسی

همان طور که گفته شد این قلعه در روستای بیاضه و در 53 کیلومتری از خور و بیابانک واقع شده که از توابع شهرستان نائین به شمار می رود. هنگام سفر به این منطقه می توانید از تمامی راه ها به آن دسترسی داشته باشید، بنابراین می توانید به وسیله اتوبوس، هواپیما، قطار به این منطقه بروید، اما اگر هنگام مسافرت از ماشین شخصی استفاده می کنید باید از جاده های خراسان و یزد به این منطقه سفر نمایید. هنگام رسیدن به این منطقه با توجه به این که قلعه بیاضه در روستا قرار گرفته بنابراین از ایستگاه مترو برخوردار نیست و مجبور می شوید از طریق ماشین خود را به آن جا برسانید.