ارگ تبریز؛ معرفی+راه های دسترسی

امروزه صنعت گردشگری نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها ایفا می کند، همین امر موجب شده است به این امر توجه ای ویژه ای نشان داده شود. اما در جهان امروز گردشگری برخلاف گذشته اهدافی فراتر و متعالی تر از اهداف اقتصادی صرف دارد و در مقیاس ملی بهترین وسیله برای پرورش صلح‌طلبی، میهن دوستی و هویت ملی و یکی از بهترین ابزارهای تعامل و تبادل فرهنگی است.

ایران یکی از کشورهائی است که از لحاظ گردشگری دارای منابع غنی و ژرفی می باشد. بسیاری از شهرهای ایران دارای آب و هوائی متنوع و عالی می باشند که باعث شده است از جاذبه های طبیعی متفاوتی برخوردار شوند. علاوه بر این پیشینه تاریخی این شهر ها سبب به وجود آمدن گردشگری تاریخی شده است. یکی از این شهرها تبریز می باشد که در هر گوشه آن می  توانید رد پائی از تاریخ را مشاهده کنید.

گردشگري تاریخی یکی از انواع گردشگري فرهنگی است که با تکیه بر آن می توان فضاها و کاربري هاي متفاوتی جهت راه اندازي مجموعه گردشگري طراحی کرد تا بدان وسیله با طراحی یک معماري مدرن در قالب حفظ اصول معماري سنتی و بومی بتوان به احیاي مجموعه ها و سایت هاي گردشگري پرداخت.

در بازدید از امکان تاریخی هر شهر شما با مجموعه ای از فرهنگ و آداب و رسوم چه گذشتگان منطقه و چه افرادی که در حال حاضر در آن زندگی می کنند آشنا می شوید. علاوه بر این می توانید بفهمید که کشورمان ایران از چه حوادثی عبور  کرده است تا به این زمان برسد و این موضوع مطمئنن می تواند بسیار هیجان انگیز و جذاب باشد.

در مجله مستر بلیط سعی بر آن داشته ایم تا شما را با جای جای ایران آشنا کنیم، تا در صورت سفر به هر بخشی از کشور، اطلاعاتی هر چند مختصر از آن داشته باشید. در این محتوا نیز به شهر تبریز رفته و  یکی از ده ها اثر تاریخی آن را مورد بررسی قرار داده ایم. این اثر تاریخی ارگ علیشاه که با نام ارگ تبریز بیشتر شناخته شده است.

معرفی ارگ تبریز

این بنا در مرکز شهر تبریز و در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی واقع شده است و امروزه فضای اطراف آن برای برگزاری نمازجمعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مجموعه در سال ۱۳۱۰ هجری خورشیدی در فهرست آثار ملی کشور جای گرفت و با شماره ۱۷۰ به ثبت رسیده است. از سال ۱۳۵۷ حریم قانونی ۵۵ متری برای آن در نظر گرفته شد و قید گردید که بناهای مجاور ارگ علیشاه نباید بیش از ۸ متر ارتفاع داشته باشند.

حمدالله مستوفی می‌نویسد: «خواجه تاج‌الدین علی شاه جیلانی در شهر تبریز در خارج محله نارمیان مسجد جامعه بزرگی ساخته که صحنش 250 گز در 200 گز و در او صفه ای بزرگ، از ایوان کسرا به مدائن بزرگتر، اما چون در عمارتش تعجیل کردند فرود آمد. در مسجد انواع تکلفات به تقدیم رسانیده و سنگ مرمر بی قیاس در آن به کار برده که شرح آن را زبان بسیار باید».

ژان شاردن جهانگرد فرانسوی به سال 1670 از بنای این مسجد چنین یاد کرده است: « در تبریز 50 مسجد وجود دارد که بزرگ ترین آن ها مسجد علیشاه است. این مسجد در زمان تاج الدین علیشاه جیلانی وزیر سلطان محمد خدابنده و سلطان ابوسعید بهادرخان – ۴۰۰ سال پیش- در سمت جنوب شهر تبریز بنا شده است. چند سال پیش طبقه زیرین این مسجد رو به ویرانی رفت و مرمت شد و مناره های آن را که بلند ترین و باشکوهترین مناره های مساجد تبریز است را تعمیر کردند و شخصی که از راه ایروان به تبریز می آید ابتدا این مناره ها را می بیند».

این دو سیاح و مورخ از آنچه امروزه از هر سمت به شکل قلعه نظامی در خیابان امام خمینی تبریز واقع است و بدان ارگ‌علیشاه می‌گویند به نام مسجد یاد کردند و دلایل تاریخی و باستان شناسی هم نشان می‌دهد که ارگ علیشاه در واقع مسجد علیشاه است، که سازنده اش تاج الدین علیشاه جیلانی تبریزی وزیر سلطان محمد خدابنده الجایتو است و زمان ساختنش هم میان سال‌های 71۶ تا 73۶ هجری قمری بوده است.

منتهی چون در زمان عباس میرزا قاجار این بنا تبدیل به قورخانه و مهمات لشگر شد نام ارگ بر آن نهادند که امروزه از آن ویرانه ای بیش باقی نمانده است. برای سفر به تبریز فقط کافی است با کمک مستر بلیط، بلیط اتوبوس تبریز را تهیه کرده و به این شهر پر از زیبائی قدم بگذارید.

تاریخچه ارگ تبریز

بنای ارگ علیشاه در زمان خود یکی از بزرگترین بناهای اسلامی به شمار می‌رفته است. این مسجد در طی سال‌های 716 تا 734 هجری قمری توسط تاج‌الدین علیشاه جیلانی (گیلانی) وزیر الجاتیو و ابوسعید بهادرخان در کوی موسوم به «مهاد مهین» ساخته شده و یکی از سه بنای بزرگ عصر ایلخانی بوده و گویا هدف از ساخت آن تحت شعاع قرار دادن «ایوان مدائن» توصیف شده است.

این بنای تاریخی در طول حیات خویش با حوادث گوناگون دست و پنجه نرم کرده است و جالب اینکه همواره همگان دم از عظمت و شکوه آن زدند ولی کلنگی بر بر بنیان آن وارد نمودند.

در زمان رضا شاه قسمتی از پهنه اطراف آن را به صورت باغ و گردشگاه عمومی در آوردند و سالن نمایش نیز بنا کردند و بعد بنا بود که اطراف آن را به صورت میدان و خیابان و دهند به طوری که بنای باقیمانده که نماد شهر تبریز است در وسط میدان قرار گیرد، ولی متاسفانه اینکار صورت نگرفت.

معماری ارگ تبریز

ارگ علیشاه یا ارگ تبریز نمایشی عالی از معماری ایران است. سبک معماری آن بنا بر اظهارات استاد پیرنیا، آذری است. سبک آذری نوعی جدید از معماری ایرانی است که پس از ظهور اسلام در آذربایجان باب شد.

عرض قوس فعلی آن 30 متر و ارتفاع آن 26 متر است. تنها سه دیوار از طاق عظیم ارگ باقی مانده است که شبیه ایوان است. عرض هر دیوار 10 متر است. حفاری ها نشان می دهد که در حدود 7 متر دیوارها در زیر خاک به دلیل زمین لرزه وجود دارد. بخش بام قبلاً مسجد و قدیمی ترین قسمت این مجموعه بود.

دانشگاه تبریز در معرفی این بنا چنین نوشته است: «مسجد سقف ندارد و بنای فعلی که اخیراً تغییراتی در آن داده شده است محراب مسجد بوده و عبارت است از سه دیوار. دهانه اتاق محراب ۳۸ قدم و ارتفاع آن از سطح کف محراب تا انتهای طاق حدود ۲۶ متر و به وسیله ۶۹ پله می توان بالای طاق رفت. در بالای طاق به قد ۱۷۰ متر غلام گردشی ساخته شده است که دور آن ۹۷ قدم است.

میان دیوارهای بالای محراب خالی است و سه یا چهار مرتبه سقف و طاق ها را گچ و آجر زده اند و دیوارها را بالا بردند و همه جا چوب های قطور کشیده اند و با میخهای آهنی استوار کردند». از این توضیحاتی که در بالا آمده است مشخص می شود این قسمتی که از بنا باقی مانده است محراب مسجد می باشد.

راه های دسترسی به ارگ تبریز

قرار گرفتن این بنا در مرکز شهر باعث شده است که دسترسی و رسیدن به آن به آسانی صورت پذیرد. این بنا در خیابان امام خمینی واقع شده است و برای رسیدن به آن می توانید از اتوبوس، تاکسی و یا خودرو شخصی استفاده کنید. اگر با اتوبوس به این منطقه بروید باید بدانید که دارای خطوط بی آر تی می باشد.

نزدیک ترین ایستگاه مترو به آن نیز ایستگاه شهید محققی می باشد. تاکسی های شهری نیز در تعداد زیاد در دسترس شما می باشند. و در صورت استفاده از خودرو شخصی می توانید در آن را در پارکینگ نزدیک به مجموعه قرار دهید.

شرایط بازدید

امروزه فقط دیوار جنوبی این بنا باقی مانده است و برای بازدید از آن باید در ساعات 9.5 صبح تا 5.5 بعداز ظهر مراجعه کنید.