اراک یکی از شهرهای استان مرکزی است که دارای قدمت زیادی نیست و تمامی اثرهای تاریخی آن مربوط به زمان حکومت قاجاریان و پهلویان است. این شهر جاذبه های گردشگری فراوانی دارد که هرکدام جذابیت خاص خودشان را دارند. بازار تاریخی اراک اولین بناهای تاریخی در اراک است که مجموعه آن یعنی حمام، مسجد، مدرسه، کاروانسرا، آب انبار و گذرگاه های آن در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار بنیان نهاده شد.
این بازار دارای مسیرهای مختلفی است که از 4 طرف به دروازه قدیمی شهر وصل می شود. زمانی که برای بازدید از این بازار تاریخی راهی می شوید می توانید با مراجعه به مجله مستر بلیط تمامی اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورید.
یکی از دوست داشتنی ترین بخش های هر مسافرت و گردشی مربوط به گشت و گذار در بازارهای مختلف و یا بازدید از آثار تاریخی و قدیمی است و کمتر پیش می آید که بتوانید جایی را پیدا کنید که هر دوی این ویژگی ها را باهم داشته باشد.
هیجان انگیز به نظر می رسد و باید به شما بگوییم که بازار اراک یکی از همان مکان هایی است که شما می توانید لذت خرید کردن را با تجربه بی نظیر بازدید از معماری ایرانی ترکیب کنید و خاطره ای تکرار نشدنی را رقم بزنید.
تاریخچه بازار تاریخی اراک
در مورد قدمت بازار تاریخی اراک باید بگوییم که بنای آن را در زمان پادشاهی فتحعلی شاه قاجار در سلطان آباد قدیم بنا نهاده شده، یعنی تاریخ ساخت بازار با احداث شهر یکی است. در بسیاری از کتاب ها آمده است که ساخت شهر حدود 20 سال زمان برده و در این میان بازار و سراها و دالان ها را در مدت همین بیست سال بنا نهاده اند.
بازار به دست حاکم شهر قدیم سلطان آباد، یوسف خان گرجی، ساخته شد که مسجد و مدرسه داخل بازار هم به نام وی ثبت شده است. این اثر در اوایل قرن 13 پایه ریزی شده است و از دلایلی که این بازار را احداث نمودند این بود که سلطان آباد دارای وضعیت اقتصادی مطلوبی بود به نحوی که محصولات کشاورزی در آن مناطق بسیار مرغوب بودند و فرش ساروق از شهرت جهانی برخوردار بود، بنابراین برای فروش این موارد نیاز به جای مناسبی در مرکز شهر داشتند.
بازار اراک یکی از نخستین سازه هایی است که در شهر اراک بنا شد و متشکل از بخش های مختلفی مانند حمام، مسجد، مدرسه، آب انبار و کاروانسراهای متعدد است. بازار تاریخی اراک در 10 آبان سال 1355 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
با اینکه زمان زیادی از ساخت این بازار گذشته است اما همچنان نقش پر رنگی در اقتصاد شهر اراک دارد و علاوه بر آن محیطی فراهم کرده است تا اقشار مختلف جامعه بتوانند در آن فعالیت کنند و از این طریق نقش مهمی در ارتباط و رشد فرهنگ شهر داشته باشند.
نقشه و معرفی بخش های مختلف
یکی از جذاب ترین ویژگی های این بنا نقشه منحصر به فرد آن است که طوری طراحی و ساخته شده که از چهار سمت مختلف به دروازه های شهر ارتباط داشته و به همین علت در گذشته یکی از حساس ترین نقاط در شهر اراک محسوب می شده است.
بازار تاریخی اراک را با توجه به طراحی هایی که از پیش در نظر داشته، ساخته اند و مسیرهای آن را به صور تقارن و هندسی تنظیم نموده اند که دقیقا برخلاف بازارهای دیگر که مسیر آن ها به صورت آزاد بوده است. بازار از دو محور عمود بر هم برخوردار است که یکی محور شمالی جنوبی با 800 متر و دارای دو ورودی است و یکی در شمال و دیگری در جنوب قرار دارد.
محور شرقی غربی این بازار 200 متر و دارای 8 گذر و ورودی است. جالب است بدانید که معماری و ساخت این بنا به گونه ای است که در فصل زمستان باعث می شود هوای داخل بازار مطبوع و گرم بماند و در فصل تابستان هم زیاد گرم نمی شود و علی رغم اینکه به صورت سرپوشیده است، هوای خنکی دارد.
محور شمالی جنوبی و محور شرقی غربی همدیگر را در محلی به اسم چهار سوق قطع می کنند و در آن جا یک حوض سنگی به چشم می خورد. مساحت کلی بازار 14 هکتار است. چهار دروازه در زمان های قدیم در چهار طرف بازار به اسم های دروازه شهر جردو، دروازه حاج علی نقی، دروازه قبله و دروازه راهزن وجود داشت که در طی گذر زمان از بین رفته اند.
برای ساخت این مجموعه از آجر و گچ و آهک استفاده کرده اند همچنین خاک رس را هم برای ملات استفاده نموده اند. برای محکم نمودن بازار از تیرچه های چوبی بهره برده اند. برای ستون هایی که قرار داده اند از صفحه های مسی و سربی استفاده نموده اند. بیشتر بنا و معماری این ساختمان با استفاده از آجر ساخته شده است و برای اینکه بتواند به اندازه کافی مستحکم باشد، از تیرچه های چوبی برای سرپا نگه داشتنش استفاده شده است.
سقف بازار اراک به شکل گنبدی است و در پشت بام گنبدها دو محور موجود به راحتی دیده می شوند، گنبدی که در محل تلاقی محور ها وجود دارد بزرگ تر از دیگر گنبد ها است. برای هر گنبد نورگیرهای چند ضلعی را قرار داده اند که علاوه بر این که نور مورد نیاز را تامین، به تهویه هوا هم کمک زیادی می کنند.
برای وارد شدن به بازار می توان از چهار طرف استفاده نمود، این بازار به نحوی قرار گرفته است که تمامی مسیرهای شهر به آن مشرف می شود. مسیرهای درون بازار را به نحوی ساخته اند که در هنگام آتش سوزی یا هر اتفاق دیگری به راحتی می توان از بازار خارج شد، یعنی هر کدام از سراها یک درب خروجی به بیرون از بازار دارند.
هنگامی که تصمیم می گیرید برای بهره بردن از این بازار تاریخی راهی اراک شوید می توانید با مراجعه به سایت اینترنتی مستر بلیط اقدام به خرید بلیط مورد نیاز خود نمایید.
در این بازار 100 ها مغازه وجود دارد که همگی آن ها در راسته بازار مشغول به فعالیت هستند و مکان هایی مثل تولیدی ها، انبارها، باراندازها و بازارچه های اختصاصی در 20 سرا و تیمچه قرار گرفته اند.
این سراها در اطراف بازار و به فاصله 50 متری ساخته شده اند که ساختمان آن ها دو طبقه است، در برخی از آن ها مسافران یا تاجرانی که از مناطق دور دست آمده بودند شب را در طبقه دوم به سر می بردند که از جمله آن ها تیمچه کاشانی است که آن را به بازار فرش اختصاص داده اند.
تیمچه مهر مخصوص صنایع دستی است، یا سراهای دیگری مثل اکبری، نوروزی، گلشن، آقایی، کرمانشاهی، فلسطین، مسگرها و … هرکدام به یک کالای خاص اختصاص دارند.
در مجموعه بازار مدرسه علمیه ضیاءالدین و موزه مردم شناسی چهار فصل قرار گرفته است. بازار تاریخی اراک کارکرد های متفاوتی داشت، وجود یک بازار گسترده که از انبارها، محل تخلیه کالاها، مراکز فروش و … برخوردار بود می توانست پاسخگوی تمامی نیازهای تجاری باشد و مبادله و خرید و فروش را برای خریداران بسیار راحت می کرد.
بنابراین این بازار به تنهایی قادر بود عامل بسیار مفیدی برای خریداران داخلی و خارجی بود. با گذشت زمان این بازار جایگاه خود را در تجارت و بازرگانی در سطح جهان و تمامی شهرهای ایران باز کرد و کالاهایی مثل صنایع دستی، خشکبار و فرش های دستی را صادر می نمود.
بازار جایی است که از طبقات مختلف اجتماعی از لحاظ فرهنگی، قومی و نژادی در آن پیدا می شود و همگی با هم در تعامل هستند و به نحوی بر روی همدیگر اثراتی را به جا می گذارند. در هر گذر در این بازار دسترسی به مناطق مسکونی امکان پذیر بود در نهایت خریداران در بازار جمع می شدند و در رابطه با فروشنده ها اطلاعاتی را کسب می نمودند که این خود باعث آشنایی افراد با هم می شد.
از کارکردهای دیگر بازار محلی برای شورش ها و اعتصاب ها بود که در زمان مشروطه تاجران اراک رقابتی را با انحصار طلبی شرکت های خارجی در زمینه تولید و تجارت فرش در بازار به راه انداخته بودند به همین علت بازار به محلی برای مبارزه با سرمایه داری خارجی تبدیل شده بود.
امکانات اطراف بازار
در اطراف بازار اراک کافه ها و رستوران هایی وجود دارند که شما می توانید به راحتی به آن ها دسترسی داشته باشید. علاوه بر آن اگر قصد دارید که شب را در شهر اراک سپری کنید در نزدیکی همین بازار و به فاصله 1.5 کیلومتر هتل زاگرس اراک قرار دارد که می توانید از امکانات آن استفاده کنید.
چنانچه علاقه داشته باشید که در کنار بازدید از این بازار، به سایر جاذبه های تاریخی اراک هم سری بزنید باید به شما بگوییم که خوشبختانه در دل این بازار جاذبه های دیگری مانند خانه حسن پور، سرای کاشانی، سرای نبی زاده و سرای حاج باشی وجود دارند که همه آن ها در حد فاصل 20 تا 80 متری این بازار واقع شده اند و شما به راحتی به آن ها دسترسی دارید.
شرایط بازدید
بازدید از بازارها و خرید در هر سفری می تواند بسیار لذت بخش باشد، علاوه بر این برای افرادی که به آثار تاریخی علاقه مند هستند بازدید از مکان های تاریخی می تواند به کاوش در تاریخ منجر شود. بازار تاریخی اراک از زمان ساخت تا به امروز کارکرد خود را حفظ نموده است. برای بازدید از این بازار می توانید در هر فصلی راهی شوید و حدود چند ساعت از وقت خود را باید به بازدید از سراها و تیمچه های بازار اختصاص دهید چرا که هر نوع محصولی را می توان در این بازار یافت.
راه های دسترسی به بازار تاریخی اراک
هنگام مسافرت می توان از وسایل نقلیه عمومی استفاده کرد و یا اینکه از خودروهای شخصی بهره برد. بسیاری از افرادی که حتی خود دارای ماشین های شخصی هستند سفر با اتوبوس را لذت بخش تر می دانند و با خیالی راحت راهی سفر می شوند.
اگر برای مسافرت به اراک از اتوبوس استفاده می کنید می توانید با مراجعه به سایت معتبر مستر بلیط اقدام به خرید بلیط اتوبوس اراک نمایید و زمانی که به شهر اراک رسیدید می توانید در آن جا به وسیله تاکسی های مسیری خود را به بازار تاریخی برسانید. از طرفی هم عده ای هستند که هنگام مسافرت استفاده از خودروهای شخصی را ترجیح می دهند، بنابراین به راحتی می تواند زمانی که به مقصد رسیدید بازار تاریخی شهر را بیابید.
احداث یک بزرگراه مستقیم از اراک به محلات .دلیجان ،اردهال و کاشان به منطور اتصال غرب کشور و اراک به این چند شهر و خروج کاشان از بن بست غربی بسیار ضروری است امید است نمایندگان محترم .مسولان ذیربط و وزارت راه و شهرسازی به این ضرورت اهمیت دهند .