حمام علی قلی آقا؛ تاریخچه+نقشه

از جاذبه های زیبا و گردشگری اصفهان پر از جاذبه می توان به حمام علی قلی آقا اشاره کرد که با نام حمام علی قلی آغا نیز شناخته شده است. این حمام که در منطقه بیدآباد اصفهان در شمال زاینده رود واقع شده است در سال 1125 هجری قمری توسط فردی به نام علی قلی آقا ساخته شده است که از درباریان خواجه دو پادشاه صفوی، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی بوده است.

تاریخچه حمام علی قلی آقا

علی قلی آقا مسجد علی قلی آقا را نیز ساخته است و برادرش با نام خسرو آقا سازنده حمام خسرو آقا بوده است. این دو فرد از خواجه سرایان سرشناس و معروف در زمان خود بوده اند که نیکوکاری آن ها باعث شهرت بیشتر آنان شد. حمام در آن زمان ها و برای گذشتگان چیزی فراتر از محل شست و شو و تمیزی بوده است. افراد برای اطلاع یافتن از اخبار سیاسی، اجتماعی در آن محل جمع می شدند.

اقوام و آشنایان خود را در حمام ملاقات می کردند و حتی این محل مقدمه آشنایی ها و ازدواج ها می شده است. بخشی از جشن های مختلف مانند عروسی، ختنه سوران و زایمان حتما به حمام مربوط می شده و مردم حتی برای شست و شوی عزیزان شان پس از مرگ نیز به حمام احتیاج پیدا می کرده اند. این ها همه نشان از اهمیت بالای این مکان در تاریخ گذشته دارد.

این مجموعه شامل بازارچه، حمام، مسجد، چهارسوق و کاروانسرا بوده است که در این بخش می خواهیم بیشتر به معرفی حمام آن بپردازیم و با بخش های مختلف آن آشنا شویم. با مجله مستر بلیط همراه شوید تا زیبایی های اصفهان را بهتر درک کنید.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

این حمام معماری بسیار جالبی دارد که از سبک اصفهان و اواخر دوره صفوی پیروی می کند. ساختمان این بنا از دو حمام بزرگ و کوچک تشکیل شده است که یک فضای چال حوض دارد. هر کدام از این حمام ها نیز دارای دو بخش سربینه و گرم خانه است به این صورت که در آن دوره هر کدام از مردان و زنان می توانستند جداگانه از حمام استفاده کنند.

سربینه حمام بزرگ با قاعده هشت ضلعی منتظم طراحی شده است که اطراف این سربینه متشکل از سکو هایی است که فضاهای پشت آن ها تزئیناتی از قبیل طاق نماهای مدور دارد. گنبد میانی سربینه نیز بر هشت ستون بزرگ و محکم سنگی استوار شده است. تزئیناتی که در سقف حمام ایجاد شده اند به صورت رسمی بندی است و سقف را طوری طراحی کرده اند که نورگیرهای آن که از فضای کناری به سمت مرکز سقف جا گرفته اند در مواقع مختلف از روز با ایجاد نور سایه و روشن زیبایی چشم نوازی به سقف می دهند.

این سازه قدیمی در حال حاضر پس از این که بازسازی و ترمیم روی آن صورت گرفته است به شکل موزه مردم شناسی در آمده و در معرض دید عموم توریست ها و گردش گران قرار گرفته است.

سربینه حمام بزرگ در واقع از یک ورودی حمام آغاز می شود که یک محیط هشت ضلعی است و باید از دو راهروی عمود بر هم گذر کنید تا به رختکن یا سربینه برسید. روزنه هایی که در سقف این قیمت تعبیه شده اند به جام گاه شهرت دارند و داخل آن ها عدسی های محدب کار شده اند. شیشه های این قسمت حائز اهمیت هستند از انی جهت که از اتلاف انرژی جلوگیری کرده و نور ورودی به محیط را می شکنند و باعث پخش شدن روشنایی در محیط حمام می شوند.

در ضمن این حالت شیشه ها باعث می شود اگر بخواهد کسی از پشت بام داخل حمام را ببیند موفق به دیدن داخل نشود. در داخل فضای سربینه چهار حوض روی سکوها ساخته شده است تا افراد قبل از ورود پاهای شان را داخل حوض بشویند. سربینه با یک راهرو به گرمخانه وصل می شود.

نکته جالبی که در ساخت این حمام به چشم می خورد وجود سنگ های سفید رنگی با طول یک متر در کنار حوضچه هاست که از سطح آجدار و برجستگی های ملایمی برخوردار است. با توجه به این که سنگ ها بر دیوار و عمود بر حوضچه مانند تکیه گاه صندلی هستند احتمالا نقش ماساژور را داشته اند.

گرمخانه با سنگ های مرمر کف پوش شده است که باعث همیشه گرم نگه داشتن محیط می شده است. دیوارهای گرم خانه از تزئینات زیبایی مانند نقوش گل و مرغ و طرح های اسلیمی برخوردار است. در گرمخانه استخر بزرگی وجود دارد که به “چال حوض” شهرت دارد و احتمالا از آن برای آب تنی و شنا در آب گرم استفاده می کردند.

حمام کوچک معماری مشابه با حمام بزرگ دارد که در مقیاس کوچک تر اجرا شده است. حمام کوچک فضا هایی با قاعده های هندسی و منظم دارد. سیستم گرمایشی این حمام نیز مانند حمام های آن دوره حیرت برانگیز است. شامل تون (آتش دان)، انبار سوخت و تیان است که ظرف مخصوص گرم کردن آب است.

گودال جمع آوری خاکستر نیز جزو این سیستم است که در غرب حمام قرار دارند. آب مورد استفاده از چاهی به نام “چاه گاو” تامین می شده است. آب از چاه بیرون کشیده می شده و در مخرنی به پشت بام منتقل می شده و از آن مخزن به خزینه ها و حوضچه ها می ریخت.

شرایط بازدید

اگر به اصفهان سفر کرده اید بازدید از حمام علی قلی آقا را فراموش نکنید. ساعات بازدید این موزه حمام همه روزه از 9 صبح تا 7 بعداز ظهر است. و شما می توانید با 2 هزار تومان به تماشای این بنای تاریخی بپردازید. قیمت بلیط برای گردشگران خارجی 15 هزار تومان است.

آدرس و نحوه دسترسی با مترو

برای رفتن به حمام علی قلی آقا مسیر های مختلفی وجود دارد و بستگی دارد مبدا شما کجا باشد. اگر مبدا خیابان مسجد سید است باید به سمت خیابان آیت الله بیدآبادی بروید که در رو به روی خیابان طیب قرار دارد. و از آن جا به کوچه علی قلی آقا و حمام می رسید. اگر میدان شهدا مبدا شما باشد اول وارد خیابان جامی شوید و بعد به حمام علی قلی آقا می رسید.

البته یک تابلوی راهنمایی برای راحت تر پیدا کردن حمام در خیابان آن نصب شده است که می توانید از آن کمک بگیرید. برای رفتن به این مجموعه می توانید از وسایل نقلیه عمومی مانند تاکسی و اتوبوس یا وسیله نقلیه شخصی استفاده کنید. در محدوده خیابان چهار باغ پایین نیز دوچرخه هایی برای اجاره کردن موجود است که می توانید از آن ها نیز استفاده کنید.