باغ نگارستان؛ تاریخچه + راه های دسترسی

باغ موزه نگارستان یکی از جاذبه های قدیمی تهران به شمار می ورد که به سبک کلاه فرهنگی آن را بنا نهاده اند. این باغ را به دلیل این که در اتاق های آن تابلوهای زیادی وجود دارد نگارستان نامیده اند. تابلوهایی که در این باغ وجود دارد به دست استادانی چون میرزا بابا نقاش، عبدالله خان نقاش باشی و میرزا جانی نقاش ساخته شده اند.

امروزه می توان قسمت کوچکی از ساختمان کاخ را مشاهده نمود و در زمین آن ساختمان هایی مثل دانشسرای عالی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و … را ساخته اند. اگر به دیدن این باغ موزه علاقه مند هستید می توانید برای سفر به تهران برنامه ریزی نمایید وبا مراجعه به مجله مستر بلیط اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورید.

تاریخچه باغ نگارستان

این باغ را در سال 1222 هجری قمری به دستور فتحعلی شاه قاجار بنا نهاده اند که خارج از محدوده شهر تهران قرار داشت و اغلب در تابستان ها برای خوشگذرانی به این باغ می رفتند. به دستور فتحعلی شاه قاجار گلخانه ای  در ضلع شمالی باغ احداث کرده اند که آن را نارنجستان نامیده اند.

فتحعلی شاه زمانی که می خواست راهی مسافرت شود ابتدا برای استراحت به این باغ می رفت و بعد از چند ساعت سفر خود را شروع می کرد. در سال 1284 که ناصرالدین شاه روی کار آمد باغ را در داخل حصاری جدید قرار دادند و بعد کاخ های صاحبقرانیه و سلطنت آباد در اختیار نهادهای حکومتی آن زمان قرار گرفت.

این باغ از جنوب به میدان بهارستان، از شمال به خیابان آتشکده، از غرب به دروازه شمیران و از شرق به خیابان صفی علی شاه محدود می شود. در سال 1304 هجری قمری باغ نگارستان را برای یک سال به وزارت عدلیه اختصاص دادند.

در زمان حکومت ناصر الدین شاه بعد از اینکه از سفر به فرنگ بازگشتند در قسمت جنوبی باغ مدرسه مستظرفه را بنا نهادند. در سال 1307 با گذشت زمان این باغ به عنوان باغ های سلطنتی کاربری نداشت و به وزارت معرفت و دارالمعلمین اختصاص داده شد.

برای این کار سه بنای بزرگ را احداث کردند  که معمار آن الکسی مارک و مهاجر روس بودند. بعد از آن در سال 1311 به دست سید علی اکبر باغبان  دبیرستان علمیه را بنا نهادند. کتابخانه باغ نگارستان در سال 1325 احداث شد  که پروین اعتصامی معاونت آن را بر عهده داشت و در سال 1335 موسسه لغت نامه دهخدا ، کلاس های زبان، جغرافیا و کلاس های عمومی دانشگاه را بر گزار می کردند.

از سال 1341 تا 1370 دانشکده علوم اجتماعی در این محل مشغول به فعالیت بود که از ان زمان به بعد به محلی دیگر انتقال داده شد و ساختمان علوم اجتماعی را تخریب نمودند. در سال 1374 حسن حبیبی که معاون اول رئیس جمهور بود از مکان متروکه بازدید کرد و یکی از مهندسان را برای بازسازی باغ به کار گرفت.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

یکی از جاهای با صفا و آرام بخش تهران باغ نگارستان است که از بزرگ ترین باغ های قاجاری به شمار می رود. در منابعی که از معماری قدیمی باغ وجود دارد این گونه برآورد می شود که سر در اصلی باغ در قسمت جنوبی آن قرار داشته و دو طبقه را دارا بوده است. در طبقه بالا سه اتاق و در طبقه پایین آن دو اتاق را بنا نهاده بودند.

بعد از گذر از سر در باغ به خیابان شمالی جنوبی می رسیم  که ما را به داخل باغ هدایت می کرد. در حاشیه های اطراف خیابان اتاق های مختلفی وجود داشت که گچبری های بی نظیری را به نمایش می گذاشتند. در مرکز باغ بناهای اصلی مانند قصر و عمارت حوض خانه را می بینیم که دلگشا نام داشت. در همین ساختمان تالاری وجود داشت با نام سلام پادشاهی که در دو طرف آن پرده نقاشی و مجلس نشان داده می شد.

در باغ نگارستان عمارت ها و تالارهای مختلفی وجود دارد. در سمت شمال همان طور که گفته شد تالار سلام واقع شده که دارای اتاق هایی برای برگزاری مراسم های رسمی بوده است، دیوارهای تالار سلام را با نقاشی هایی از شاهزاده ها، شاهان مختلف، بزرگان و امرا تزئین کرده اند. در وسط باغ هنوز هم ساختمانی یک طبقه وجود دارد  که در قسمت جنوبی حیات آن تالار مصور قرار دارد و ستون ها سنگی آن را با سنگ های مرمر ترئین کرده اند.

قائم مقام فراهانی  در حمامی که در این قسمت وجود دارد به قتل رسید. این حمام را سرسره نامیده اند. کشیک خانه که جایی برای نگهبانی بود در ورودی باغ قرار داشت.

امروزه ساختمان دانشسرا را به عنوان باغ نگارستان می شناسند که شامل فضاهای آموزشی، کتابخانه، فضاهای اداری و فضاهای سبز می شود. تنها بنایی که از زمان قاجاریان در این باغ مانده، حوض خانه آن است که تحت اختیار معاونت راهبردی سازمان بودجه و برنامه ریزی قرار دارد. این حوض خانه به محلی برای موزه هنرهای ملی تبدلی شده است و در آن نقاشی های با ارزش را نگهداری می کنند.

با اوصافی که گفته شد بازدید از باغ موزه نگارستان خالی از لطف نیست و برای راهی شدن به سوی تهران می توانید به سایت مستر بلیط مراجعه کنید و بلیط مورد نظر خود را تهیه نمایید. روی دیوارهای و تالارهای باغ نگارستان نقاشی های مختلفی را می توان مشاهده کرد که چشم هر گردشگری را به خود جذب می کنند.

یکی از تصویرهای با ارزش این باغ صف سلام فتحعلی شاه قاجار، در تالار سلام، است. این تصویر به خوبی گویای این است که این باغ در زمان قاجار ساخته شده است. از این نقاشی به دستور مظفرالدین شاه به همان اندازه تصویری را کشیده اند و در وزارت خارجه آن زمان نصب نمودند. در زمان محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار این باغ به عنوان باغ سلطنتی شناخته می شد.

از زمان قاجاریان به بعد توجه به باغ بسیار کم شد و با توسعه تهران قدیم در عهد ناصری در داخل حصار جدیدی را قرار دادند. بعد از گذشت چندین سال که ساختمان هایی را در اطراف تهران و شمیرانات ساختند شاه کمتر برای استراحت به باغ نگارستان می رفت و در آن زمان باغ را به قسمت های اداری شهر اختصاص داده بودند.

با توجه به اینکه دانشگاه را در این باغ احداث نمودند استادان ناموری در این باغ به تحصیل مشغول شدند که به شخصیت های معروف و نامی شهر تبدیل شدند. ملک الشعرای بهار، علی اکبر دهخدا، کاظم عصار، علی نقی وزیری، جلال همایی، سعید نفیسی، علی محمد کاردان، محمود حسابی و … از جمله این افراد هستند.

در طی گذشت سالیان اتفاق های مهمی در باغ نگارستان روی داد که از جمله آن ها می توان به جشن ولیعهدی محمد میرزا در سال 1249 اشاره کرد و تاج‌گذاری را در همین باغ انجام دادند. مراسم عروسی ناصرالدین شاه قاجار را در باغ نگارستان انجام داده اند. از دیگر حوادث های مهمی که در این باغ رخ داد قتل قائم مقام فراهانی است که در سال 1251 با تحریک شاه دستور قتل وی را صادر شد.

کتابخانه باغ نگارستان که در قسمت شمال شرقی باغ قرار دارد  در سال 1315 به عنوان بخشی از مجموعه آموزشی به وسیله وزیر معاونت وقت سفارش ساخت آن داده شد. موزه کمال الملک، معروف ترین نقاش دوره قاجار، یکی از قسمت های باغ نگارستان است و تابلوهای زیبایی از این استاد برجسته را می توان در این موزه مشاهده نمود.

پابوالحسن صدیقی، اسماعیل آشیانی، جمشید امینی، حسین شیخ، علی اصغر پتگر، علی کریمی، علی محمودی، علی اکبر صنعتی اکبر یاسمی، محمود اولیا، هوشنگ پیمانی، ناصر شهبازی، مارکا قرابگیان،  علی رخساز، علی محمد حیدریان و … از جمله افرادی هستند که آثار آنها را می توان در این موزه مشاهده کرد.

در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار خانه ای را در کنار حرم حضرت معصومه بنا نهادند که به عمارت شاهی معروف بود و در سال 1248 توسط کیکاوس میرزا حکمران قم به نیابت از فتحعلی شاه تنظیم شده است و شخصیت های مختلفی در این خانه مستقر شدند.

این بخش که مخصوص شاه تالاری ساخته شد چهره بیش از هزارها شاهزاده را روی آن نشان می دهد. در سال 1338 در زمان آیت الله بروجردی این عمارت را تخریب نمودند، اما قبل از تخریب نقاشی را با تکنیک هایی خاص در قالب 44 قطعه ازدیوار جدا کردند.

در سال 1325 خاندان پهلوی برای بازدید از مکان های تاریخی قم راهی قم شدند و نقاشی صف سلام را مشاهده نمودند که در آن زمان برای جایگذاری نقاشی در باغ نگارستان اقدامات لازم را انجام دادند و آن را به تهران منتقل کردند. در آن زمان یک قطعه از نقاشی در مقبره شاه سلیمان باقی مانده بود که بعدها به موزه حرم حضرت معصومه منتقل شد.

این دیوار یکی از ارزشمند ترین نقاشی های زمان قاجاریان است که علاوه بر تکنیک خاص آن، از لحاظ ابعاد هم از اهمیت زیادی دارد. همچنین از لحاظ تاریخی و سیاسی دارای اهمیت است، چرا که تمامی پسرهای فتحعلی شاه قاجار و صاحبان منصب سیاسی در این نقاشی با ذکر نام و جایگاه و سن به نمایش در آمده‌اند.

یکی از قسمت های موزه مجسمه مینیاتوری جهانگیر ارجمند، از مجسمه سازان خود آموخته، قرار دارد و در سال 1391 این مجسمه ها را به باغ نگارستان اهدا نمودند. این مجسمه ها را از وسیله های دور ریختنی ساخته اند. علاوه بر آثار مینیاتوری بخشی از آثار مثل صنایع دستی ولنجک نیز در این موزه نگهداری می شود.

در سال 1313 حدود 410 نفر از دانشجویان مقیم فرانسه در کنگره بین المللی فردوسی شرکت کردند و سردیسی را ساختند  که لورنزی فرانسوی ساخت آن را بر عهده گرفت. از دیگر بخش هایی که در باغ نگارستان وجود دارد مجموعه عکس های مردم نگاری، که توسط محمود روح الامینی گرد آوری شده، است و در سال 1390 به دانشگاه این باغ اهدا شد. تمامی این عکس ها سیاه و سفید هستند.

از قسمت های دیگر موزه بخشی با نام ملک الشعرای بهار است که اسناد دیجیتال، دست نوشته ها، کتاب های مختلف و .. را از این شاعر می توان در این بخش مشاهده کرد.علی اسفرجانی یکی از هنرمندانی است که در زمینه های مینیاتوری و تذهیب و معرق سوخت هنر خود را به نمایش گذاشته است. مجموعه ای از آثار وی را به این باغ موزه اهدا کرده اند که امروزه تالاری را با نام وی در موزه تاسیس کرده اند.

منیر فرمانفرماییان یکی از هنرمندان برجسته ای است که نقاشی های مختلفی را جمع آوری کرده است. این فرد تنها کسی است که در 40 سال گذشته ترکیب آیینه کاری، نقش مایه ها و اشکال هندسی را در پشت شیشه استفاده و آثار جالبی را خلق کرده است. در سال 2015 آثار این فرد را در باغ موزه نگارستان به نمایش در آوردند.

اتاق کاشی ها، از دیگر قسمت های این باغ، تزئینات معماری، مثل کاشی کاری هایی که در بناهای مختلف تخریب شده اند را به نمایش گذاشته است. با وارد شدن به باغ نگارستان به یاد بودی از حافظ شیرازی خواهید رسید. از نقاشی های دیگری هم که در باغ موزه نگارستان وجود دارد 30 تابلوی ارزشمند از فتح الله عباد است. نقره ها از دیگر کارهای ارزشمند موجود در این باغ هستند  که از طرف غلامعلی ملول به باغ موزه نگارستان اهدا شده است.

شرایط بازدید

آثار تاریخی که از دوران های مختلف بر جای مانده است بسیار ارزشمند هستند، به نحوی که هر گردشگری برای دیدن این اثرها راهی تهران می شود. یکی از این آثار تاریخی باغ موزه نگارستان است که برای بازدید از آن باید بلیطی را برای قسمت موزه تهیه نمایید.

راه های دسترسی به باغ نگارستان

باغ نگارستان در میدان بهارستان واقع شده است، که برای رفتن به آن جا می توان از مترو هم استفاده نمود. بسیاری از افراد هنگام راهی شدن به سوی تهران از وسایل نقلیه عمومی استفاده می کنند. به عنوان مثال مسافرت با قطار می تواند لذت جاده های ریلی را برای شما به نمایش بگذارد. برای استفاده از قطار می توانید به سایت اینترنتی مستر بلیط مراجعه نمایید و بلیط قطار تهران را خریداری نمایید و سفری خاطره انگیز را برای خود رقم بزنید.