شهر توز؛ تاریخچه + راه های دسترسی

آیا تاکنون به شهر توز سفر کرده اید؟ از قدیم الایام مناطقی که در نزدیکی رودخانه ها بودند و یا دسترسی راحتی به آب داشتند، محل تجمع مردم و تشکیل تمدن محسوب می شدند. در پی همین علت استان بوشهر یکی از کهن ترین محل هایی ست که از چندین هزار سال پیش در آن اجتماع و فرهنگ شکل گرفت.

در توابع شهرستان دشتستان بوشهر، یکی از این محوطه های باستانی که در اعصار پیشین زندگی پر رونقی در آن جریان داشت، شهر توز است. این منطقه که در حوالی روستاهای اردشیر آباد، سعد آباد و زیر راه قرار گرفته در بسیاری از کتب و اسناد تاریخی به آن اشاره شده و همواره از شکوه، رونق و آبادانی بی اندازه اش سخن گفته اند.

این قسمت از مجله مستر بلیط که به معرفی کامل شهر توز اختصاص یافته را تا انتها دنبال کنید زیرا می تواند به عنوان یک راهنمای سفر تا حد زیادی مفید و جالب توجه باشد.

تاریخچه شهر توز

اهالی گذشته توز عقیده داشتند که یکی از فرزندان جمشید کیانی، پادشاه اسطوره ای ایران زمین این شهر را بنا کرده و نام خود را بر آن نهاده است. صنایع دستی و اشیای متعلق به توز در سعد آباد و دیگر روستاهای نزدیک پیدا شده و از آنجا که ساکنین سعدآباد، اقوام عیلامی بودند، باستان شناسان و مورخان قدمت شهر را هم مصادف با دوره حکومت آن ها همزمان دانسته اند.

بعد از عیلامی ها، ماد ها بر سر کار آمدند. در زمان سردمداری آن ها و دوره های بعدی از جمله هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نیز رونق و آبادانی توز زبانزد خاص و عام بود.

در عصر ساسانی اما این سلامت و خرمی شهر بیش از پیش نمایان شده و بسیاری را به تماشای آن دعوت می کرد. این شکوفایی تا به جایی رسیده بود که حتی شماری از تاریخ دانان از اردشیر بابکان، اولین پادشاه ساسانی به عنوان موسس شهر یاد می کنند. گفته ها و اطلاعات در این باب اندکی متناقض و متفاوت است اما در هر صورت نمی توان قدمتی کم تر از قرون اولیه میلادی را نیز متصور شد.

بنا بر روایاتی که از حمله اسکندر به ایران ثبت شده از منطقه ای به نام تائوکه صحبت به میان آمده که برخی پژوهش گران صریحا اعلام می کنند که تائوکه همان توج یا توز است. در صورت صحت این مطلب باید دانست که این شهر در زمان هخامنشیان نیز آباد و پر جمعیت محسوب می شده است. در نهایت منابع تاریخی اسلامی نیز از این منطقه باستانی صحبت به میان آورده اند.

درباره فاتح آن حدس و گمان های بسیار زده شده و از عمربن خطاب، مجاشع و عثمان بن ابی عاص نام برده اند. اما به شهادت اسناد تاریخی عثمان ویرانه های آن را که هنگام جنگ شکل گرفته بودند؛ بازسازی کرد و مسجدی هم ساخت و سپس آن را مقر مسلمانان نامید.

محصولات، آثار و صنایع دستی

زندگی اهالی توز بسیار پر رونق بود و اوضاع اقتصادی عالی در آنجا جریان داشت. نخلستان های پر محصول هزاران تن خرما برای داد و ستد و تجارت تقدیم مردم می کرد. علاوه بر این کشف و استخراج نمونه های متعدد و خیره کننده ای از کوزه، سفال، اشیای متفاوت گلی و… نشان می دهد که ساخت این موارد نیز یکی از منابع در آمدی ساکنین به شمار می آمد.

در کنار این موارد نباید اشاره به پارچه های معروف و محبوب بافته شده در شهر را از یاد برد. این پارچه های گران بها، سنگ دوزی شده، کتانی، ابریشمی و نرم و لطیف مشتریان و طرفداران زیادی از سراسر کشور داشتند. شهرت و مرغوبیت لباس هایی که در آنجا دوخته می شد آنقدر بالا بود که حتی پادشاهان اعصار مختلف میل داشتند از آن ها بر تن کنند.

همین مسائل موجب شد تا به آسانی توز به یک قطب تجاری_صنعتی فوق العاده و در عین حال مرکز بزرگ تولید انواع پارچه ایران تبدیل شود. کم تر مورخ و جغرافی دانی وجود داشته که به خرمی و رفاهی که در توز جریان داشته اشاره نکرده باشد. وجود هزار باب مغازه که صرفا به فروش این پارچه های پر آوازه اختصاص داشتند گواه این ادعاست.

همچنین شاید جالب باشد که بدانید تا قرن پنج هجری انبار عظیم غلات کل کشور در این شهر وجود داشته است. در مجموع شکوه منطقه تا همان سال ها ادامه داشت و کم کم و در مقایسه با گذشته رو به افول گذاشت تا اینکه در حدود قرن 10 تا اندازه زیادی به اوج خود بازگشت.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

از مواردی که در حال حاضر از آن شهر پرجمعیت و عظیم باقی مانده باید به غارهای باستانی چهل خانه، که به طور دقیق تر در ضلع شمالی سعد آباد و مجاورت مخروبه های توز قرار گرفته، اشاره کرد.

هم اکنون 23 تا از این چهل خانه سالم باقی مانده است و هم اکنون در اختیار گردشگران و بازدیدکنندگان قرار دارد. به علاوه، این محوطه تاریخی زیارتگاه پیرهداف را هم که در بخش سعد آباد واقع شده در بر می گیرد و یکی از مواردی ست که دیدن آن جالب و به یاد ماندنی خواهد بود.

چشمه معروف زیر راه و قلعه مکشوفی که بررسی سبک معماری و مصالح به کار رفته در آن از دوره ساسانی حکایت می کند نیز از گزینه های قابل توجه دیگر در این مجموعه وسیع به شمار می آیند. در آخر اشاره به نخلستان های بسیار زیبا و خیره کننده اطراف را نباید از قلم انداخت؛ گشت و گذار در این بخش جزو به یاد ماندنی ترین لحظات حضور در توز خواهد بود.

شرایط بازدید

شرایط بازدید سخت گیرانه ای بر این منطقه حاکم نیست و تقریبا در بیشتر ساعات شبانه روز سر زدن به آن مانعی ندارد. برای دیدن تمامی بخش ها صرف حدودا دو ساعت وقت کافی به نظر می رسد. اغلب فصول سال نیز وضعیت جوی مناسبی دارند و از این لحاظ جای نگرانی نیست اما اگر احساس می کنید ممکن است تحمل گرمای هوای جنوب چندان راحت نباشد، مستر بلیط توصیه می کند فصل بهار به خصوص فروردین و اردیبهشت را برای این سفر برگزینید.

راه های دسترسی به شهر توز

تمام چیزی که برای رسیدن به محوطه باستانی توز نیاز دارید یک بلیط اتوبوس دشتستان است تا سفر راحت و ارزانی را تجربه کنید. آدرس این جاذبه به طور خلاصه بدین شرح است. استان بوشهر، شهرستان دشتستان، شمال شرق سعد آباد، مجاورت جاده سعد آباد به وحدتیه، روستای زیر راه و منطقه توز.