کهنه قلعه؛ تاریخچه + راه های دسترسی

کهنه قلعه نمادی است از شگفتی های معماری تاریخ، کهنه قلعه که از آثار دوره ساسانی بر جای مانده است دارای استحکام خاصی و در گذشته هنگام جنگ و تهاجم دشمنان به عنوان پناهگاه از آن استفاده می شده است.

در فاصله 150 کیلومتری در آبراهه خیاو و در جبهه شمال غربی این بنا سنگ نبشته هایی به خط پهلوی ساسانی وجود دارد، در قسمت ورودی مشگین شهر از سمت جاده اردبیل این قلعه با حدود 15 هزار متر مربع و بر روی یک تپه طبیعی که دارای 50 متر ارتفاع است واقع شده است.

این قلعه دارای شش برجک با دیوارهای ضخیم خشتی و حجره های کوچک آخور مانند تشکیل شده است. کهنه قلعه نیز مانند آثار دیگر تاریخی در فهرست آثار ملی با شماره ثبت 618 به ثبت رسیده است. برای آشنایی بیشتر با کهنه قلعه و معماری و ساخت آن در ادامه با مجله مستر بلیط همراه باشید تا این جاذبه با شکوه را بشناسید.

تاریخچه کهنه قلعه

در این قلعه در ضلع شمالی در داخل «باغ نوروز» سنگ نبشته ای از دوران ساسانی وجود دارد که برروی آن تاریخ 347 میلادی یعنی هفتمین ماه از بیشت و هفتمین سال سلطنت شاپور دوم نوشته شده، در واقع اولین کتیبه کشف شده از دوران ساسانی در آذربایجان همین سنگ نبشته است.

بر روی این سنگ نبشته آمده است که کهنه قلعه (کهنه قالا) به دستور فردی به نام نرسه در مشگین شهر ساخته شده و در آن چند دوره تعمییرات صورت گرفته، که آخرین دوره تعمیر آن مربوط به زمان زندیه است.

طبق گفته برخی از منابع اشیای سفالی که از این قلعه بدست آمده مربوط به ضلع شمال غربی قلعه و پای دیوار قلعه است، که تقریبا همزمان با دوران ساسانیان در گذشته بوده است.

در برخی از منابع تاریخی در باب این که نادرشاه افشار زمانی که از دشت مغان در حال بازگشت بوده مدتی را در این قلعه اقامت داشته است مطالبی بیان کرده اند، همچنین گفته می شود این قلعه تاریخی دارای قدمتی 300 ساله است و در زمان حکومت قاجاریه و حتی پهلوی برای پادگان سواره نظام مورد استفاده قرار می گرفته است.

طی کاوش های باستان شناسی که در کهنه قلعه رخ داده است و همچنین آثاری مثل؛ سفال های دست ساز و چرخ ساز به رنگ های خاکستری و نخودی و فلزات مفرغ نشان دهنده این است که این آثار بدست آمده به اقوام اورارتویی منسوب می شود که به دوره آهن باز می گردد.

در حال حاضر متاسفانه کهنه قلعه یک بنای خشتی ویران شده است که وضع آن روز به روز حادتر می شود. در این بنای تاریخی دو فصل کاوش صورت گرفته که فصل اول کاوش ها در تاریخ 1366 و کاوش های دوم در تاریخ 1367 در این قلعه صورت انجام شده است.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

در سال 337 میلادی و در زمان حکومت شاپور دوم ساسانی بنای اولیه این قلعه به دستور نرسه هرمز که حکمران ساسانی بود در خیاو و با مدت زمان شش سال ساخته شد. طراحی حجره های آخور مانند به گونه ای است که هر حجره برای اسکان یک سرباز به همراه اسب مورد استفاده قرار می گرفت.

در امتداد شمال غربی و جنوب غربی پلان قلعه به صورت ذوزنقه غیر منظم است، این قلعه دارای ارتفاع تقریبی 1416 متر از سطح آب های آزاد و همچنین این قلعه دارای طول ضلع شمالی 95 متر و ظلع جنوبی 115 متر است.

قلعه دارای 4 دیوار خشتی و چندین برجک است که قطر دیوار هر کدام از آن ها به 1 متر می رسد. آثار برج مدور در دو گوشه شمال غربی و جنوب به قطرهای 6 متر و 10 متر به چشم می خورد. همچنین آثار دو برج دیگر در منتهی الیه شرقی ضلع شمالی دیده می شود. کهنه قلعه سه برج و سه دیوار دارد که از داخل قلعه ارتفاع حصار بیش از 4 متر و از خارج قلعه بیش از 8 متر است.

دیوارهای قلعه از مصالح سنگ، گچ، و بقیه از خشت و کنگره های دیگر آن از گل بنا شده اند. در فاصله 150 متری از غرب کهنه قلعه در کمرکش ارتفاع غربی دره «نوروز یاماجی» تخته سنگ بسیار بزرگی، که «سوروشکن داشی» نام دارد، قرار دارد که حاوی نبشته ای با ابعاد2/30*2/10 سانتی متر و دارای دو ستون 15 سطری در چپ و 6 ستون 6 سطری در قسمت راست است.

مجموعا دارای 21 سطر، که به خط پهلوی عهد شاپور دوم ساسانی بر روی سنگ نبشته حک شده است، مضمون کلی این سنگ نبشته درباره تاریخ ساخت و فرمان ساخت قلعه است، متاسفانه این سنگ نبشته با گذشت زمان در نتیجه فرسایش های طبیعی و غیر طبیعی مثل آتش روشن کردن در زیر آن و کندن زیر آن به واسطه حفاری های غیر مجاز که اعتقاد داشتند.

در زیر سنگ گنجینه ای وجود دارد و اقدام به کشف آن می کردند باعث شده است که لایه های سطحی این سنگ از بین برود و دیگر نوشته های در روی آن قابل خواندن نباشد. سنگ نبشته کشف شده لفظ به لفظ به خط فارسی و لاتین بازگردانده شده است.

شرایط بازدید

کهنه قلعه یکی از بهترین جاذبه های گردشگری مشگین شهر و همچنین یکی از معروف ترین جاذبه های تاریخی در استان اردبیل و تاریخ ایران محسوب می شود که در مستر بلیط با آن تا حدودی آشنا شدید.

قلعه ای با قدمت بسیار زیاد که حتی دیوارهای باقی مانده آن هم می تواند برای دوست داران و علاقمندان تاریخ و فرهنگ بسیار جذاب و دیدنی باشد بهترین زمان برای بازدید از این مکان تاریخی فصل بهار است، گردشگران می توانندبه مدت یک روز به بازدید این مکان زیبا بپردازند و از جاذبه های تاریخی لذت ببرند.

راه های دسترسی به کهنه قلعه

کهنه قلعه در ارتفاع شرقی «دره باغ نوروز» واقع در شهرستان مشگین شهر و همچنین در ارتفاع 50 متری از خیاوچای واقع شده و از سه طرف با شیب بسیار تند منتهی به خیاوچای است.

در قسمت جنوبی قلعه، قله سبلان خودنمایی می کند که نمای بسیار زیبایی به وجود آمده، در قسمت ورودی مشگین شهر از سمت جاده اردبیل و برروی تپه ای طبیعی که دارای 50 متر ارتفاع، کهنه قلعه واقع شده است.