شهرستان شاهرود یکی از شهرستان های قدیمی و مهم در استان سمنان است. این شهرستان از جنوب به حاشیه شمالی دشت کویر و از شمال به دامنه جنوبی و رشته کوه البرز محدود می شود. عنوان شاهرود برگرفته از رودی به همین نام است که از کنار شهر می گذرد. بر اساس قدمت تپه های باستانی که در این منطقه وجود دارد، شاهرود را شهر چخره یا شخره که آریایی ها ساخته بودند، می دانند، البته این احتمال بسیار کم است و تعداد بیشماری از محققان به دلایل مختلف آن را رد کرده اند. فرآیند توسعه شاهرود ظاهرا از دوره صفویان آغاز شد، در این دوره، برقراری حکومت مرکزی و ایجاد امنیت تقریبا پایدار در ایران و در پی آن، بنای کاروانسراها و آب انبارهای متعدد در مسیر شاهراه خراسان، موجب افزایش تردد کاروان ها در راه های مواصلاتی، به ویژه خراسان، شد. علاوه بر تردد کاروان های تجاری، با رسمی شدن مذهب شیعه، هر سال خیل عظیمی از زائران امام رضا (ع) از این مسیر رهسپار مشهد می شدند. امروزه هم از آنجایی که این شهر در شاهراه تهران – مشهد قرار گرفته، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این بخش از مجله مستر بلیط در مورد یکی از آثار قدیمی و مذهبی این شهر یعنی مسجد جامع شاهرود با شما صحبت می کنیم.
درباره مسجد جامع شاهرود
مساجد جامع یکی از اصلی ترین و مهم ترین المان های یک شهر در دوران اسلامی به شمار می آمدند. اهمیت مسجد به ویژه مسجد جامع در شهرهای اسلامی، نکته ای کم و بیش آشکار است. مساجد جامع را می توان مهم ترین فضای آیینی – اجتماعی در جهان اسلام دانست که در دوران گذشته، افزون بر اهمیت آیینی و مذهبی آن، به عنوان مکانی برای برگزاری نماز جمعه، که یکی از نمازهای بسیار مهم است، از جنبه اداری، دیوانی، آموزشی و اجتماعی نیز اهمیت داشت؛ زیرا در قرون نخستین هجری، بسیاری از فعالیت های دیوانی و آموزشی درون مسجد جامع یا در نزدیکی آن انجام می شد و در بعضی از جوامع مهم، احکام بعضی از صاحب منصبان خوانده می شد و کار آنها رسمیت می یافت. یکی از مساجد جامع که از دوران بسیار قدیم در ایران به جای مانده است مسجد جامع شاهرود نام دارد. مسجد جامع شاهرود یکی از قدیمی ترین ابنیه تاریخی بر جای مانده در این شهر به شمار می رود که در تمام دوران تاریخ در بین مردم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این مسجد از دوران ایلخانی در این شهر ساخته شده است و در یکی از محلات این شهر با نام کوی کردان، که یکی از قدیمی ترین محلات شهر محسوب می شود، قرار دارد. این مسجد در دوره های مختلفی مرمت شد که اولین بار آن را می توان سال 1242 دانست که توسط مردم شهر ترمیم شد. این مسجد که به عنوان هیئت رانندگان شهر شاهرود نیز شناخته می شود، در سال 1376 به شماره 1856 به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
تاریخچه مسجد جامع
از این مسجد در طول تاریخ و در اسناد گوناگون نام برده شده است. یکی از افرادی که چندین بار از این مسجد نام برده، صنیع الدوله است و درباره این بنا این چنین می نویسد: « مسجد جامع شاهرود در خارج از شهر قرار دارد و در میان باغات و بساتین که در سطح جبل شمالی است واقع شده و آن بنایی معتبر است و هر چند از خشت خام برآورده اند در اهمیت، کمتر از ابنیه آجری نیست. شکلاً مربع شکل است. هشت استوانه ضخیمه در وسط است که چهار از آن محاذی و چهار دیگر روی آنها طاق های محکم زده اند. اما چندان حدبه ندارد. قسمت مقابل محراب را پوششی از تیر و تخته است و این اختلاف سقف و طاق کاری جدید است. سابقاً هم طاق، خشتی بوده و در یکهزار و دویست و چهل و دو اهالی شاهرود این مسجد را مرمت کرده اند. این قسمت به طور مخالف پوشانیده است …».
معماری مسجد جامع شاهرود
این مسجد از نوع مساجد تک ایوانی به شمار می رود و به علت تغییرات زیادی که در دوران های گوناگون بر روی آن انجام شده است امروزه شکل بنای اولیه را ندارد. با اینکه امروزه اثری از مناره آن دیده نمی شود ولی از شواهد امر پیداست که زمانی دارای منار بوده است. چیزی که در حال حاضر از این بنا به جای مانده است شامل ایوانی بزرگ، سه گنبد، محراب، شبستان اصلی، دو شبستان کوچک تر می شود. ایوان بزرگی در وسط بنا وجود دارد که دهانه ای تقریبا برابر با 5 متر دارد که بر روی آن سه گنبد دیده می شود و در انتهای آن محراب ساده ای نیز وجود دارد. شبستان اصلی بنا از ادامه ایوان بزرگ شکل گرفته است. علاوه بر این، دو شبستان دیگر نیز در غرب و شرق مسجد وجود دارد. شبستان غربی از جنوب به کوچه مسجد جامع و از شرق به شبستان اصلی می رسد. ورودی اصلی این بخش در گذشته از سمت شبستان شرقی بوده است. این شبستان در قسمت مرکزی دو ستون دارد که توسط شش گنبد پوشانده شده اند. شبستان شرقی در مرکز بنا قرار دارد اما دارای هیچ ستونی نیست. این شبستان از شمال به حیاط مرکزی از جنوب به کوچه، از غرب به شبستان اصلی و از شرق که اصلی ترین بخش از بناست با سه راهرو به فضای کوچکی ارتباط دارد. این فضای کوچک را زمانی مسجد کوچک می خواندند.
راه های دسترسی به مسجد جامع
اگر کنجکاو شدید از این بنا دیدن کنید می توانید در ابتدا بلیط هواپیمای شاهرود را به صورت آنلاین از مستر بلیط خریداری کنید و به این شهر بروید. پس از آن می توانید با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی خود را به این مسجد، که در شمال محله بیدآباد شاهرود قرار دارد، برسانید و از آن دیدن کنید.
بازدید مسجد جامع شاهرود
این بنا هنوز به عنوان مسجد کاربرد دارد و مورد استفاده است. برای دیدن آن می توانید در تمام طول سال و همه روزهای هفته اقدام کنید. اگر می خواهید داخل آن را به طور کامل ببنید می توانید در ساعات نماز به این مکان بروید.
دیدگاهتان را بنویسید