ضرابخانه گنجعلی خان

کرمان وسیع ترین استان ایران به شمار می رود که در جنوب شرق کشور واقع شده است و تاریخی به غایت پربار دارد. شواهد تاریخی به دست آمده و کاوش های باستان شناسی اثبات می کنند قدمت ناحیه به دوره هخامنشیان باز می گرددد. هرچند مهم ترین جاذبه های شهر قلعه دختر و قلعه اردشیر، از حکومت باستانی اشکانی حکایت می کنند؛ مطالعات بر روی دیگر آثار مکشوف نشان می دهد که این شهر در عصر ساسانی نیز بسیار آباد، قدرتمند و پر آوازه بوده است. شکوه و عظمت منطقه پس از ورود اسلام به ایران نیز، همچنان ادامه یافته و استوار به حیات خود ادامه داده است، در کتب تاریخی بسیاری بر درستی این مطلب تاکید کرده اند. در دوره ای که صفویان قدرت را به دست گرفتند، آبادانی نیز سرعت یافت. مجله مستر بلیط این بار به سراغ معرفی یکی از درخشان ترین آثار معماری کهن سرزمین مان، ضرابخانه گنجعلی خان رفته است پس برای آشنایی کافی با این مجموعه تا انتهای مقاله را دنبال کنید.

تاریخچه

شاه عباس صفوی پس از به دست گرفتن حکومت مرکزی به دنبال گسترش متصرفات خود، کرمان را نیز ضمیمه قلمرو خویش گرداند. او به سرعت یکی از خدام پیشین خود را که پیش از پادشاهی نیز همواره همراه او بود؛ به نام گنجعلی خان به فرمانداری این ناحیه منصوب کرد. شاه عباس اول، احترام و علاقه خاصی به ایشان داشت. رابطه صمیمانه و محترمانه آن ها سبب شد تا منطقه ای وسیع تحت امر مدبرانه خان قرار بگیرد. بعد ها حتی قندهار و هرات نیز بر محوطه تحت نظر حاکم فعلی کرمان افزوده شد. او در اولین روزهایی که رشته امور را به دست گرفت، عمران و ساخت ساز گسترده را نیز شروع کرد. در طی حدود سی سال خدمت خالصانه که از 1005 تا 1034 هجری قمری به طول انجامید؛ ده ها بنای با شکوه و خیره کننده در شهرهای اطراف برپا گردید. ضرابخانه یکی از همین سازه ها بود که مقابل حمام، درون بازار مسگری ساخته شد. این محوطه تماشایی از اواخر اردیبهشت ماه سال 1347 شمسی به ثبت ملی رسید؛ از 1370 تا به حال نیز به عنوان موزه سکه به فعالیت خود ادامه داد. همان طور که شاه عباس صفوی در نامه معروف خود به خان نوشته بود «تنها عمارات و آثار خیر بر جای می مانند». امروزه نتایج اقدامات این بزرگ مرد به وضوح قابل مشاهده است.

نقشه و معرفی قسمت های مختلف

ضرابخانه درست در گوشه ای مجموعه عظیم و باشکوه گنجعلی خان واقع شده است و بازار، کاروان سرا، حمام عمومی، آب انبار، مدرسه و مسجد از دیگر بخش های آن به شمار می روند. برای دسترسی به این قسمت باید به ضلع شمالی مراجعه کرد. شکل ظاهری بنا ساده و بی تکلف و به دور از هرگونه تجملات غیر ضروری است که طبع ساده زیست بانی اثر را نشان می دهد. علی رغم سادگی محسوس، چیزی از دقت و ظرافت به کار رفته در معماری کاسته نشده است؛ فضای کلی به صورت یک مربع بوده است که در چهار سمت آن چهار اتاق قرار دارد. همچنین یک گنبد بر فراز بام و چهار طاق، به زیبایی هر چه تمام تر محیط منجر گشته است. عمده ریزه کاری و تزئینات سازه به گچ بری های استادانه آن مربوط می شود. تلاقی آن ها با نوری که از عمارت کلاه فرنگی به داخل می تابد؛ تالولو دلپذیری ایجاد کرده است و یکی از دیدنی ترین صحنه ها به شمار می رود.

تبدیل شدن به موزه سکه

تا پیش از عصر ناصری (دوره ناصرالدین شاه قاجار) ضرب سکه به صورت دستی و با چکش و پتک های سنگین و مخصوص انجام می شد. اغلب شهرهای بزرگ بنا بر همین هدف، ضرابخانه ای مخصوص به خود داشتند. قطعات مس، نقره و دیگر فلزاتی که برای ساخت سکه ها به کار می رفت، هنگام مرمت این بخش از مجموعه گنجعلی خان پیدا شدند. مکشوفاتی ارزشمند که اثبات کردند پیش از این از ساختمان نام برده به عنوان محل ضرب سکه استفاده می شد. در زمان سردمداری صفویان، ضرابخانه شهر کرمان جزو بزرگ و فعال ترین ها و البته مشهور ترین ها در سراسر کشور بود. در آغاز دهه 70 از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، تصمیم گرفته شد تا آن جا را به موزه سکه تبدیل کنند. این عنوان کارایی سابق محل را یادآوری و تثبیت می گرداند. یکی از اماکن مهمی که مستر بلیط، بازدید از آن را قویا برای تاریخ دوستان و همه کسانی که به فرهنگ و هنر علاقه مند هستند؛ توصیه می کند. هم اکنون از ادوار اشکانی، ساسانی، تیموری، صفوی، افشاری، آق قویونلو ها و قراقویونلو ها، ایلخانان مغول، گورکانیان، امویان، عباسیان، قاجاریه و پهلوی عددی در حدود 500 عدد سکه در آن جا به نمایش گذاشته شده است. همچنین چند نوع اسکناس متعلق به دوره پهلوی و اواخر قاجاریه هم در موزه دیده می شوند. دور تا دور فضا با ویترین هایی بلند پوشیده شده و می توانید از پس شیشه ها آثاری ارزشمند از تاریخ اقتصادی گذشته و معاصر ایران را به نظاره بنشینید. مورد جالب دیگری که در این محیط حتما توجه تان را به خود معطوف می کند، مجسمه هایی هستند که مراحل ضرب سکه را نشان می دهند. اینکه در صد ها سال پیش چطور پول به دست مردم می رسید، بسیار تماشایی خواهد بود. همین حالا می توانید با صرف هزینه ای مناسب و به صرفه بلیط اتوبوس کرمان را فراهم کنید و به سراغ دیدنی هایی جذاب و کهن سال بروید.

شرایط بازدید

به جز ایام تعیطلات رسمی، همه روزه از ساعت 7 صبح تا 8 عصر می توان برای بازدید از این موزه منحصر به فرد اقدام کرد. صرف حدود 1 الی 2 ساعت زمان بدین منظور کافی است.

آدرس و راه های دسترسی

دو مسیر برای رسیدن به استان کرمان وجود دارد. در راه اول باید از قم، کاشان، یزد و رفسنجان بگذرید که مسافتی تقریبا 980 کیلومتری است. در صورت استفاده از خودروی شخصی به صرف 10 ساعت زمان نیاز داردید. راه دوم 1220 کیلومتر است و از قم، اصفهان، شهررضا، آباده، مهریز و رفسنجان می گذرد و طبیعتا سه تا پنج ساعت بیش تر از حد معمول طول می کشد. علاوه بر اتوبوس و قطار، تهیه بلیط هواپیما کرمان سریع ترین روش ممکن برای رسیدن به این منطقه محسوب می شود.

آدرس: استان کرمان، بافت تاریخی شهر، بازار بزرگ، مجموعه گنجعلی خان، ضلع شمالی، مقابل حمام.