پیشینه ساخت کاروانسراها در ایران به دوره هخامنشیان مربوط می شود. با توجه به وسعت ایران زمین در ادوار مختلف تاریخ، نیاز به راه های مناسب و امن پیوسته وجود داشته و یکی از مشکلات حاکمان و صاحبان قدرت، حفظ امنیت و نگهداری این راهها بوده است؛ چه از جهت بازرگانی و چه از لحاظ حفظ قدرت حکمرانی کشور و حفظ مرز و بوم کشور. در این رهگذر ساخت کاروانسراها به عنوان مکانی امن جهت استراحت و امنیت کاروانیان نقش بسیار مهمی ایفا می کرده است. بناهای متعدد باقی مانده از این نوع، نشان از گسترش ساخت این بناها در ایران داشته است. بنایی که تاریخ با ارزش رشد و تکامل معماری این سرزمین را در خود نهفته دارد. این بناها در نقاط دور افتاده و صعب العبور ساخته می شدند و ظاهری ساده و با وقار دارند ولی تفکری که در پشت ساخت این بناها قرار دارد آنها را به یکی از کاربردی ترین بناهای معماری در طول تاریخ ایران تبدیل کرده است. در حقیقت کاروانسراها را می توان مهمانسراهای امروز دانست. یکی از این کاروانسراها که امروزه نیز تبدیل به محل اقامت مسافران شده است، رباط زینالدین درر شهرستان مهریز استان یزد است. در این بخش از مجله مستر بلیط به این موضوع می پردازیم.
معرفی رباط زینالدین
شهرستان مهریز یکی از قدیمی تری شهرستان استان یزد و ایران به شمار می رود. در این شهرستان آثار تاریخی زیادی، که هر کدام مربوط به دوره ای خاص از تاریخ است، دیده می شود. یکی از این آثار، رباط زینالدین است که در 60 کیلومتری جاده یزد – کرمان و در فاصله 500 متری از جاده قرار دارد. این کاروانسرا به دستور زین الدین گنجعلی خان ریگ حکمران کرمان و به امر شاه عباس ماضی در قرن 10 قمری ساخته شد. این کاروانسرا بر خلاف دیگر کاروانسراهای ایران، در قرن 10 هجری قمری محل استقرار تفنگچیان و مستحفظان بوده و اکنون با حفظ اصالت پیشینش، هتل گردشگران در یزد شده است. با توجه به اینکه این کاروانسرا معماری منحصر به فرد و اهمیت تاریخی بالایی دارد در سال ۱۳۵۱ در لیست آثار ملی ایران جای گرفته است. «احمدعلی خان وزیری» در کتاب «جغرافیای كرمان»، درباره رباط زینالدین چنین می‌‌نویسد: «زینالدین، گنجعلی خان زیگ حكمران كرمان به امر شاه‌عباس ماضی … كاروانسرای آجری در آنجا ساخته، جز چند نفر تفنگچی و مستحفظ و عمله چاپار كسی دیگر آنجا متوطن نیست». این کاروانسرا در سال 2006 دیپلم افتخار یونسکو به دلیل «احیا و ساماندهی با بهره گیری از مصالح سنتی» دریافت کرد.
ساختار رباط زینالدین
کاروانسرای زین الدین جزء کاروانسراهای منحصر به فردی است که پلانی دایره ای دارند که قطر این دایره برابر با 46 متر می شود. در گرداگرد آن پنج برج نیم دایره وجود دارد که مسلما برای دیده بانی از آنها استفاده می شده است. درب وردی بنا در قسمت جنوب غربی قرار گرفته است و ارتفاع دیواره های اطراف آن به 8 متر می رسد. پس از سر در در داخل بنا هشتی نسبتا بزرگی قرار دارد و پس از گذر از آن به صحنی دوازده ضلعی می رسید. در اطراف صحن، رواق‌های سکوداری وجود دارد و در انتهای هر رواق اتاق‌هایی مشابه دیده می‌شود. در اطراف هشتی ورودی و پشت اتاق‌ها، راهروهای وسیع و بلندی دیده می شود که زمانی اصطبل چهارپایان بود. فضای ضلع شمالی بنا، گویا شاه نشین، دارای سقفی بلند با کاربندی است. در ساخت این بنا از آجر و خشت و گل استفاده کرده اند. از ویژگی های اصلی این بنا می‌توان قرینه بودن شرق و غرب آن را نام برد و آب آن نیز از چشمه تامین می‌شد که هنوز هم وجود دارد. کنگره ها و تیرانداز های لبه بام، ترکیب انحنای برج و دیواره ها و نمای تمام آجر آن، بر زیبایی این کاروانسرا افزوده است.
راه های دسترسی به رباط
برای دیدن این بنا می توانید به شهرستان مهریز سف کنید. پیشنهاد می کنیم برای اینکه این بنا را از نزدیک ببنید از خودرو شخصی استفاده کنید که کار شما را راحت تر می کند. برای سفر به شهر مهریز اتوبوس می تواند گزینه ای مناسب و مقرون به صرفه باشد و خرید بلیط اتوبوس از مستر بلیط کار را برای شما هر چه بیشتر آسان می کند.
بازدید از رباط زینالدین
بازدید از این بنا رایگان نیست و برای واد شدن به آن نیاز است هزینه ای را بپردازید که این هزینه برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت است، گردشگران خارجی باید هزینه بیشتری بپردازند.
دیدگاهتان را بنویسید