کاروانسرای طبسی؛ تاریخچه + راه های دسترسی

کاروانسرای طبسی کجاست؟ با شنیدن نام سفر اولین چیزی که به ذهن هر کسی می رسد، چگونگی رفت و برگشت و یا محل اقامت مناسب در مقصد مورد نظرمی باشد. امروزه با وجود اینترنت کار خرید بلیط بسیار ساده تر شده و شما می توانید با مراجعه به  یک سایت معتبر همچون مستر بلیط به راحتی برای خرید بلیط اقدام نمایید و علاوه بر سرعت بخشیدن به کارها، هزینه رفت و آمد را نیز از این پروسه حذف کنید.

تربت حیدریه یکی از شهرهای استان خراسان رضوی، که از شرق به تربت جام و زاوه، و از شمال به مشهد و نیشابور متصل می شود، با مساحتی بالغ بر 24 هزار کیلومتر مربع قدمتی به طول هزاران سال داشته که به زمان اشکانیان باز می گردد.

طبیعتا شهری با تاریخ کهن، پر از آثار و ابنیه تاریخی خواهد بود. دیار خراسان سینه ای پر از اسرار و داستان های قدیمی که سرگذشت های فراوانی را در خود جای داده، دارد. در میان این بناهای ارزشمند، کاروانسرای طبسی، برای خود تاریخچه و شناسنامه ای درخشان داشته که شنیدنش خالی از لطف نیست، پس با ما در مجله مستر بلیط همراه شوید تا چرخی در این سرای شگفت انگیز زده و به آگاهی خود بیافزاییم.

کاروانسرای طبسی، بنایی مربوط به دوران قاجار بوده که از جمله آثار دیدنی استان خراسان به شمار می رود. همانگونه که از نام آن پیداست، کاروانسرا به مکانی جهت استراحت کاروانیان و مرکب هایشان گفته می شود. وجود اتاق های متعدد، حوض، اسطبل و حیاط برای طبقه اشراف و اعیان به کار می رفته است.

اتاق یا غرفه ها به گونه ای ساخته شده اند که به یکدیگر مشرف هستند. در مسیر بین شهرها برخی کاروانسراها نیز برای نگه داری حیوانات بنا گردیده که رباط نامیده می شدند. برخی از زبان شناسان واژه رباط را مشتق از «ره بان» به معنی نگهبان راه می دانند، که در طول زمان و ترکیب با زبان عربی به رباط تغییر پیدا کرده است.

تاریخچه کاروانسرای طبسی

کاروانسرای طبسی در دوران قاجاریه و طی برخی نسخ نگاشته شده توسط شخصی به نام حاج محمد ابراهیم طبسی، تاسیس گردیده و در تاریخ 19 اسفندماه سال 1380 در فهرست اداره میراث فرهنگی به ثبت ملی رسیده است. این کاروانسرا در جوار مزار قطب الدین حیدراز مشاهیر و عرفای اواخر قرن 6 هجری و موسس طریقت حیدریه است.

تربت حیدریه در گذشته به نام زاوه شناخته می شده و بعد ها با پیدایش فرقه حیدریه و دفن قطب الدین حیدر در آن اقلیم به تریت حیدری معروف گردید. وجود مسجد و مزار در کنار کاروانسرا طبسی حکایت از اهمیت و رونق بالای آن در گذشته دارد.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

معماری منحصر به فرد

اگر تا کنون به استان خراسان رضوی سفر نکرده اید، توصیه می کنیم در اولین فرصت با خرید بلیط اتوبوس تربت حیدریه، به این شهرتاریخی با فرهنگ هزاران ساله رفته و خاطرات تکرار نشدنی را در صفحات روشن زندگی تان ثبت کنید.

در ساخت کاروانسراها مواردی همچون؛ دوره تاریخی، شرایط اقلیمی، مصالح به کار رفته، شیوه معماری، موقعیت جغرافیایی و سطح زندگی مردم موثر بوده و هر کدام از موارد ذکر شده می توانستند، نوع کاربری کاروانسراها را تعیین نمایند.

این نوع بناها معمولا بر اساس طراحی مشابه تاسیس گردیده و بخش های مشتمل بر غرفه یا اتاق، حیاط، اسطبل یا طویله، ایوان، هشتی، اخیه، انبار، و در بخش های الحاقی مدارس و مسجد، حسینیه و مزار هستند.

 کاروانسرا به شیوه دو ایوانی و به شکل مربع ساخته شده، و ایوان ها در دو سوی مدخل و مقابل حجره ها قرار گرفته اند. بنا در قسمت شرقی مزار قطب الدین و در خیابان قائم است. داخل حیاط حوض بزرگی با شکلی ساده و بدون هیچگونه تزئینی تعبیه شده و گویا برای تامین آب کاروانسرا به کار می رفته است.

حوض در قسمت شرقی به آب انبار متصل بوده، که با جریان داشتن آب از فساد آن جلوگیری می کرده است. حجره ها با طاق های کوچک و بزرگ که به صورت یکی در میان ساخته شده نمایی زیبا را به نمایش می گذارد، استفاده از گنبد بر فراز کاروانسرا و بخشی از غرفه ها فضایی شبیه به حسینیه را بوجود آورده که با مسجد هم جوارش متقارن است.

کاروانسرای طبسی در قسمت خروجی شهر قرار دارد و نشان دهنده رفت و آمد بسیار زیاد مسافران در این مسیربوده که این تعاملات، فرهنگ های مختلف را با هم ادغام می کرده است.

این بناها با توجه به وضعیت اقتصادی و مذهبی ادوار گوناگون با اشکال متفاوتی ساخته می شدند، که معمولا در دوره های بعد مورد تغییر قرار می گرفته اند. در برخی دوره ها برای رونق بخشیدن به امور مالی کاروانسرا، به بعضی مسافران که همواره در مسیر مشغول عبور و مرور بودند، اسب، قاطر یا شتر اجاره می دادند، که حیوانات تازه نفس سرعت حرکت کاروان را بیشترمی کرده اند.

موزه مردم شناسی

اداره میراث فرهنگی شهر تربت حیدریه برای جذب گردشگر و معرفی ابنیه تاریخی آن دیار، اقدام به تاسیس موزه مردم شناسی در قسمت هایی از ساختمان کاروانسرا نموده است. کتابخانه، قهوه خانه سنتی، عکاسی، و یک کارگاه هنری نیز در این اثر ارزشمند، به منظور استفاده گردشگران قرار دارد.

دیدار از کاروانسرا با جذابیت های دیگری همچون شرکت در کارگاه هنری و استفاده از امکانات در نظر گرفته شده، ثبت عکس های یادگاری، آشنایی با فرهنگ، آداب و رسوم و نوع پوشش مردم آن منطقه ، همراه است.

برگزاری برخی مراسم ها که در تربت حیدریه به رسمی کهن تبدیل شده اند نیز سالانه جمع کثیری از گردشگران را به این دیار تاریخی می کشاند. مراسم هایی مانند شب نشینی یلدا، نوروز، گلیم بافی، عروسی های سنتی و رنگرزی همواره برای بازدید کنندگان سرشار از ذوق و شگفتی است.

شرایط بازدید

کاروانسرای طبسی همه ایام هفته و از ساعت 8 صبح لغایت 6 عصر برای علاقه مندان و بازدیدکنندگان دایر می باشد. اما از آن جا که بنا در بخش خارجی شهر واقع گردیده بهتر است برای دیدر از این سرای ارزشمند در ساعات روشن روز اقدام نمایید، تا برای رفت و آمد به تاریکی هوا برخورد نکنید.

راه های دسترسی به کاروانسرای طبسی

 در بخش کمربندی تربت حیدریه وسایل نقلیه عمومی برای بازدید از کاروانسرا موجود است.