قلعه اسماعیل خان؛ تاریخچه+راه های دسترسی

قلعه اسماعیل خان کجاست؟ ایلام به دلیل جاذبه های گردشگری و بناهای تاریخی که از دوره های مختلف در آن به جای مانده است از مهم ترین شهرهای باستانی ایران محسوب می شود و جایگاه ویژه ای دارد. بیشتر بناهای تاریخی که در شهر ایلام وجود دارد مربوط به دوران حکومت صفویه و قاجاریه است که نشان دهنده اهمیت ایلام در آن زمان می باشد.

از جمله بناهای تاریخی زیبا و منحصر به فردی که در ایلام وجود دارد و قدمت آن به زمان صفویه باز می گردد می توان به  قلعه اسماعیل خان که به زبان کردی قلای اسماعیل خان خوانده می شود اشاره نمود. اگر می خواهید با این بنای تاریخی بیشتر آشنا شوید تا پایان با مجله مستر بلیط همراه باشید.

تاریخچه قلعه اسماعیل خان

این قلعه زیبا و با شکوه بر فراز ارتفاعات انبار آب  و مشرف به شهر ایلام احداث شده است. در شمال این قلعه دره دالاب، در جنوب آن شهر ایلام، در غرب آن زمین های کشاورزی منجل و در شرق آن قلعه مانشت بنا شده است.

قلعه اسماعیل خان بر روی تپه ای که حدود 3500 متر از سطح دریا ارتفاع دارد قرار گرفته  و دور تا دور آن را جنگل های پر از درخت فرا گرفته است. اکثر درختان موجود در این جنگل از نوع بلوط، ون و ارژن هستند. ساکنین قلعه در گذشته به منظور تامین آب مورد نیاز خود از چشمه دائمی آب انبار که در شمال قلعه واقع شده بود استفاده می کردند.

به دلیل قرار گیری قلعه در منطقه سخت گذر و کوهستانی تنها راه ارتباط با آن جبهه جنوب شرقی می باشد. بخش شرقی منطقه نیز به ناحیه کوهستانی سیوان و منطقه کوهستانی انبار آب منتهی می گردد.

این بنا در دوره صفویه با هدف دفاع از آن منطقه ساخته شد و یک برج دفاعی مهم محسوب می گردید. ویژگی های منحصر به فرد قلعه اسماعیل خان موجب گردید که در سال 1390 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت برسد.

نقشه قلعه اسماعیل خان

امروزه از قلعه بزرگ و با شکوه اسماعیل خان و بناهای اطراف آن، تنها قسمت هایی از برج و دژ اعظم در خط الراس شمالی – جنوبی، معروف به ارتفاعات آب انبار، باقی مانده است. دژ این مجموعه از پرتگاه قسمت جنوبی شروع می شود و تا قلعه کوه آب انبار و کوهستان سیروان ادامه دارد.

دیوارهای قلعه در قسمت میانی دارای ارتفاع حدود 5 متر و در بخش جنوبی دارای 2 متر ارتفاع است. همچنین طول دیوارها حدود 700 متر است که برای ساخت آن از ملات گچ نیم کوب و سنگ استفاده کرده اند.

قلعه اسماعیل خان دارای سه برج بزرگ جهت نگهبانی و دیدبانی می باشد که برج اول در قسمت جنوبی بنا واقع شده است و حدود 20 متر با پرتگاه صخره ای فاصله دارد و امروزه آثاری از آن همچنان وجود دارد. این برج دایره ای شکل دارای دو طاقچه و دریچه ای مثلثی شکل نیز در شرق آن به منظور کنترل محیط تعبیه شده است.

هر چند که در حال حاضر تنها این بخش ها از برج اول باقی مانده است اما قطعا به دلیل هدف دفاعی از ساخت قلعه در بخش های دیگر آن نیز چنین دریچه های وجود خواهد داشت که متاسفانه به مرور زمان تخریب شده و از بین رفته اند.

از جمله مصالحی که در ساخت بنای قلعه به کار رفته می توان به ملات گچ و سنگ های کوهستانی که به صورت بسیار ظریفی تراش خورده اند اشاره نمود. این سنگ ها توسط ملات در ردیف های منظمی بر روی یکدیگر قرار گرفته اند. برای قسمت داخلی اتاق نگهبانی نیز از گچ اندود شده استفاده نموده اند. سبک معماری که در برج دوم به کار رفته نیز همانند برج اول و ارتفاع دیوار شرقی برج دوم نیز تقریبا 5 متر است.

سومین برج در قسمت شمالی که صخره ای است ساخته شده و با عبور از آن می توان به ارتفاعات قلعه در بخش شمال شرقی راه یافت که ادامه آن به صخره های کوهستانی منتهی می گردد.

ساکنین این منطقه معتقد هستند که این قلعه به زمان حاکمیت والیان لرستان و پشتکوه تعلق دارد، در صورتی که آثار و بقایای به جای مانده از قلعه و شواهد موجود حاکی از آن است که این بنای تاریخی قدمت طولانی تری دارد. برخی از مورخان نیز بر این باورند که قلعه اسماعیل خان پیش از آغاز دوران حکومت والیان احداث شده است.

قلعه اسماعیل خان ازجمله قلعه های استراتژیک کوهستانی است که از نظر معماری شباهت بسیاری به دژ استوار خرمه چرداول دارد. متاسفانه در قسمت داخلی بنای قلعه و دژ آثار چندانی وجود ندارد و تخریب شده اند اما در قسمت شمالی قلعه تکه هایی از سفال قرمز، شاموت گیاهی، تکه هایی از گچ وجود دارد که حاکی از آن است در گذشته در فاصله کمی از چشمه انبار آب استحکامات محدودی وجود داشته که از بین رفته اند.

سفال هایی که در این قلعه یافت شده است در مقایسه با دیوارهای آن دارای قدمت بیشتری هستند. وجود چنین شواهدی موجب شده که مورخان و باستان شناسان نتوانند تاریخ دقیق ساخت قلعه را حدس بزنند و مشخص کنند اما با این وجود قلعه اسماعیل خان همچنان یکی از منحصر به فرد ترین جاذبه های تاریخی ایلام محسوب می شود.

شرایط بازدید

قلعه اسماعیل خان واقع در استان ایلام یکی از زیبا ترین جاذبه های گردشگری تاریخی این شهر است که معمولا گردشگرانی که با خرید بلیط هواپیما ایلام به این شهر سفر می کنند بازید از آن را در برنامه سفر خود قرار می دهند. بازدید از این بنا در طول شبانه روزی امکان پذیر است و هزینه بازید از آن برای عموم مردم رایگان است.

اگر می خواهید به بازدید از این قلعه زیبا بروید به زمانی حدود 4 ساعت نیاز خواهید داشت و به دلیل قرار گیری در ارتفاعات بهتر است کوله پشتی، کفش کوهنوردی، آب آشامیدنی، پاوربانک، عینک و کلاه آفتابی، کارت بانکی، موبایل و … به همراه داشته باشید.

راه های دسترسی به قلعه اسماعیل خان

قلعه اسماعیل خان در استان ایلام، شهر ایلام، جاده سیوان، کوه انبار آب واقع شده است که حدود 10 کیلومتر با شهر ایلام فاصله دارد. از این رو برای بازدید از آن به خودرو شخصی نیاز خواهید داشت.

البته افرادی که با خرید بلیط اتوبوس یا هواپیما از مستر بلیط راهی این سفر شده اند می توانند با استفاده از تاکسی های برون شهری یا تاکسی های خصوصی (آژانس ها) به بازدید از این بنای تاریخی بروند.