شهرستان اشکذر در استان یزد قرار دارد و می توان آن را یکی از شهرستان های قدیمی با پیشینه تاریخی در این استان به شمار آورد. شهر اشكذر، در ميان ناحیه کویری و در فاصله 11.5 كيلومتری شهر يزد واقع شده است. اين شهر در جهت شمال غربی شهر يزد و در مسير جاده آسفالته يزد ـ اردكان قرار دارد. متون محلی يزد از اشكذر به عنوان يكی از روستاهای ناحيه رستاق نام برده و قدمت آن را مربوط به دوره اشكانی می دانند كه توسط يكی از ملوك الطوايف، كه در اين منطقه سكونت داشته، احداث گرديده است. قديمی ترين نامی که از اين شهر وجود دارد مربوط به وقفنامه ربع رشيدی است، كه آن را يكی از روستاهاي ناحيه رستاق می داند. با توجه به نکانی که در بالا به آنها اشاره شد می توان مطمئن شد که این شهرستان از تاریخی غنی برخوردار است و همین موضوع باعث شده است که در این منطقه آثار تاریخی مختلفی وجود داشته باشد. یکی از این آثار تاریخی آسیاب‌آبی اشکذر نامیده می شود که از دوران قاجار در این ناحیه به یادگار مانده است. در این بخش از مجله مستر بلیط به معرفی این اثر تاریخی می پردازیم، تا در صورتی که شما قصد دیدن این بنا را دارید اطلاعات از داشته باشید.
درباره آسیاب‌آبی اشکذر
آسیاب های آبی از جمله آثار تاریخی هستند که تاریخ دقیق ساخت آنها به درستی مشخص نیست و کسی نمی داند چه زمانی و در کجا اولین آسیاب آبی ساخته شد. ولی شاید بتوان گفت که این سازه ها در ایران از قدمتی بالا برخوردار است و ایرانیان جزء اولین اقوام بودند که شروع به ساخت این سازه ها کردند. این کارخانه های کوچک آبی همزمان با ازدیاد جمعیت و نیز بروز جنگ های مختلف افزایش و کاهش پیدا می کردند ولی هیچ وقت دست از فعالیت بر نداشتند و زمان زیادی نیازهای غذایی و مایحتاج جامعه را برآورده می ساختند. یکی از نکاتی که در مورد آسیاب های آبی در ایران قابل تأمل است، این است که به تعداد قنات ها و چشمه ها در این مملکت یک آسیاب آبی وجود داشته است. یکی از این آسیاب های آبی که امروزه تبدیل به اثری تاریخی و دیدنی در شهر اشکذر شده است، آسیاب‌آبی اشکذر نامیده می شود و از دوران قاجار در این سرزمین وجود داشته است. آسیاب های آبی در مناطق نیروی خود را از آب قنات ها تامین می کردند و برای حرکت و فعالیت نیاز به آنها داشتند؛ این آسیاب آبی که در زیر زمین قرار دارد نیز از قنات همت آباد برای تامین آب مورد نیازش بهره می برد.
تاریخچه آسیاب‌آبی اشکذر
ایرج افشار در « کتاب یادگار های یزد » در مورد این آسیاب چنین می نویسد:« این آسیاب از عجایب قابل دیدن در منطقه رستاق و یکی از بزرگترین آسیاب های ایران است که متأسفانه به علت خشک شدن قنات همت آباد از کار افتاده و به کلی متروک شده است. آسیاب مذکور در عصر آبادانی یعنی چند سال قبل یگانه آسیاب منطقه میبد تا اشکذر بوده است و ساعتی سی و پنج من شاه آرد از زیر سنگ های پر قدرت آن به دست می آورده اند». این بنا در سال 1377 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید. باستانی پاریزی در کتاب آسیای هفت سنگ، سازنده آن را علی قلی خان پسر عبد الرضا خان یزدی حاکم عهد فتحعلی شاه می داند ولی کارشناس میراث فرهنگی یزد دینیار شهزادی با توجه به سبک معماری و نوع تزئینات و مقرنس کاری های صحن اصلی آن و نوع مصالح موجود در آسیاب، آن را به قرن هشتم و زمان سید رکن الدین قاضی نسبت می دهد.
ساختار و معماری آسیاب
ساختمان آسیاب ها معمولا از سه سمت کاملا مجزا ساخته شده که به ترتیب، مردخانه یا نشین بند، پاچال و مال بند است. قسمت میانی ساختمان که روبروی درب ورودی آسیاب است، محل نشستن و بیتوته آسیابان و ووزن مودن گندم و آرد است که با نام «مردخانه» شناخته می شود. برای ورود به این با باید از دالان شیب داری بگذرید که طولی برابر با 56 متر و عرض 1.4 متر عرض دارد. پس از عبور از آن به صحن اصلی می رسید که شکلی «هشت ضلعی» دارد و چهار ضلعش ابعادی برابر با 4.8 متر و چهار ضلع دیگرش 3.75 متر دارند. هر یک از اضلاع کوچک غرفه ای به عمق یک متر دارد در دو ضلع شرقی و غربی دو اتاق با جلو خانی دیده می شود. غرفه جنوبی صحن محل دستگاه آسیاب است که به آن دول و آخوره می گویند. سقف صحن اصلی آن به صورت گنبدی شکل است به این صورت که بر بالای غرفه گنبدی وجود دارد و از کمره گنبد شکل هشت ضلعی به خود گرفته و به صورت گنبد تازه ای که در آن هشت درگاه برای نور و هوا قرار داده اند ساخته شده است بالاخره گنبد با کاسه ای که سی و دو ضلعی است پایان پیدا می کند. مصالح آسیاب به صورت کامل از آجر است و ترکیب سقف و مقرنس کاری های صحن اصلی آن با نقوش هندسی از زیبایی خاصی برخوردار است. وجود اتاق های متعدد در مجموعه نشانگر وجود چای خانه و محل استراحت مراجعین بوده و اصطبلی برای استراحت و تیمار چهار پایان در نظر گرفته شده است که به آن سورکمن می گفتند. آسیاب دارای درب چوبی محکم بوده، که دارای کوبه مردانه است و نشانگر این است که فقط مردها به آسیاب مراجعه می کردند.
راه های دسترسی به آسیاب
همانطور که در بخش های قبلی اشاره کردیم این بنا در شهرستان اشکذر قرار دارد، برای رفتن به این منطقه می توانید بلیط اتوبوس را به صورت آنلاین و از مستر بلیط تهیه کنید و سپس خود را به این مکان برسانید.
بازدید از آسیاب‌آبی اشکذر
برای بازدید از این بنا باید هزینه ای اندک را بپردازید که این هزینه برای بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی مختلف است و گردشگران خارجی باید مقداری بیشتر برای تماشای آن بپردازند. این بنا در روزهای ۱۴ خرداد، شهادت حضرت علی، رحلت پیامبراکرم (ص)، شهادت امام جعفرصادق(ع)، عاشورا و تاسوعای حسینی تعطیل می شود.
دیدگاهتان را بنویسید