شهرستان زاوه یکی از شهرستان های قدیمی از لحاظ سکونت انسانی در استان خراسان رضوی به حساب می آید. این شهرستان از شمال با شهرستان فریمان، از شمال شرقی با تربت جام، از غرب با شهرستان تربت حیدریه، از جنوب با شهرستان های رشتخوار و خواف و از شرق با شهرستان باخرز مرز مشترک دارد. مرکز این شهرستان، شهر دولت آباد است که در فاصله 170 کیلومتری از شهر مشهد قرار دارد. بر اساس مطالعات تاریخی، اولین نشانه های زیست انسانی در زاوه به دوران ما قبل تاریخ بر می گردد. پس از آن نیز زاوه یکی از آبادی های پر رونق در قلمرو پارتیان بوده است. پس از حمله مغول، این منطقه نیز از تاخت و تاز مغولان مستثنی نشد اما به روایت تاریخی، مردم این منطقه در مقابل آنها مقاومت بسیاری از خود نشان دادند. این شهر به سبب قدمت تاریخی که دارد، دارای آثار تاریخی متنوعی نظیر ملا عباس تربتی، مسجد جامع نجف خان، آب انبار نجف خان ، حمام نجف خان، امامزاده سلطان حسین، بی بی شهربانو و … است. اگر قصد دارید از این شهرستان تاریخی، دیدن به عمل آورید می توانید برای به دست آوردن اطلاعات درباره آثار تاریخی آن به مجله مستر بلیط مراجعه کنید.
معرفی آب انبار نجف خان
یکی از بنا های تاریخی که در گذشته از اهمیت فروانی برخوردار بود، آب انبار است. آب انبار ها که اکثرا در مناطق گرم و خشک و بیابانی ایران دیده می شود از ارزش بالایی برخوردار بودند. به گواه اسناد تاریخی، قدیمیترین آثار به جای مانده از آب انیار تقیربا با پیدایش حکومت های اولیه در ایران، همزمان است. مخز آب در شهر ایلامی دورانتاش مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد از نمونه های اولیه و تهیه ذخیره آب در ایران باستان به شمار می رود. از دوران حکومت هخامنشیان نیز بقایای آب انبار و آبراه های متعددی در تخت جمشید گزارش شده است. یکی از آب انبارهایی که از گذشته در ایران به جای مانده است و در شهرستان زاوه قرار دارد آب انبار نجف خان است. این آب انبار به دست فردی به نام نجف قلی خان در شهر دولت آباد ساخته شده است و در کنار مسجد و حمام قدیمی آن قرار دارد. در سر در مسجد نجف خان گچبری خاصی وجود دارد که تاریخ ساخت آن را 821 ه.ق نشان می دهد. به همین خاطر احتمال می رود این بنا نیز مربوط به همین دوران باشد. نجف قلی خان از اهالی و بزرگ دولت آباد بوده است که در لشگر کشی نادر شاه افشار به هرات، نادر شاه به پاس خدمات وی در کمک به او 7 بلوک از جلگه زاوه و باخرز را به همراه لقب سرداری به او می بخشد. نجف قلی خان از آن پس دولت آباد را به عنوان مرکز حکومت خود انتخاب کرد و قلعه مستحکمی در آن ساخت.
معماری آب انبار نجف خان
ساختمان آب انبارها با توجه به سبک های معماری و اسلوب های متناسب با آب و هوای مناطق متفاوت است. البته اصولا ساختمان یک آب انبار از مخزن، پاشیر، سردر، بادگیر، و راه پله تشکیل می شود. آب انبار نجف خان نیز از بخش های نام برده شده تشکیل می شود و شامل یک فضای گنبد دار پا مخزن و یک راهرو با 16 پلکان است که به پاشیر می رسد. مخزن آب انبار، پلانی مستطیل شکل و بزرگی دارد که مقدار زیادی آب در آن ذخیره می شده است. سقف این مخزن را علاوه بر دیوارهای جانبی، سه ستون نگه داشته و راهرویی که به پاشیر منتهی می شده اکنون خراب شده و ارتباط بخش پلکان با مخزن را میسر ساخته است. بر روی دیوار شمالی آب انبار، که اکنون کوچه ای از جلو آن می گذرد، 5 غرفه کم عمق ایجاد گردیده که نمای زیبایی از داخل کوچه پیدا کرده است. در دو غرفه، بازشوهای طاق مانندی وجود داشته که محل ریختن آب بوده و در حال حاضر بسته اند. مهم ترین ویژگی این آب انبار شیوه معماری خاص آن است که با آب انبار های هم دوره اش کمی تفاوت دارد. از ویژگی های این بنا می توان به ارتباط فضای مخزن با پلکان، ورودی آب انبار، شکل مخزن و سقف آن و … اشاره کرد. همچنین نمای زیبا، موزون و خاصی ضلع شمالی بنا از ویژگی های دیگر این آب انبار است.
راه های دسترسی به آب انبار
برای اینکه بتوانید این بنا را ببینید باید سفری به شهر دولت اباد، مرکز شهرستان زاوه، داشته باشید. برای سفر به این شهر می توانید اتوبوس را به عنوان وسیله نقلیه انتخاب کنید و بلیط اتوبوس خود را نیز از مستر بلیط تهیه کنید. پس از رسیدن به شهر باید به بافت تاریخی آن رفته تا به این مکان دسترسی داشته باشید.
بازدید از آب انبار نجف
دیدار از این بنا را می توانید در زمان های اداری انجام دهید و در حین بازدید از آن از مسجد و حمام که در نزدیکی این بنا قرار دارند نیز دیدن کنید.
دیدگاهتان را بنویسید