دخمه فخریگاه؛ معرفی + راه های دسترسی

شهر مهاباد در استان آذربایجان غربی قرار دارد و از شهرهای تاریخی و با قدمت بالا در این استان است. این شهر یکی از شهرهای کردنشین این استان به شمار می آید و دارای آثار تاریخی و باستانی زیادی است که برخی از آنها قدمتی چندیدن هزار ساله دارند و به دوران قبل از اسلام بر می گردد. این شهر دارای آب و هوایی مناسب است که در فصول گرم سال از سرسبزی و طراوت خاصی برخوردار است و سفر به آن می تواند بسیار لذت بخش و هیجان انگیز باشد.

 اقوام باستانی به هنگام عبور از دشت های مهاباد، شاخه های متعددی از رودخانه های سیمینه رود و مهاباد رود را مشاهده کرده و به سرعت در حاشیه های حاصلخیز این دشت اسکان گزیدند، کما اینکه آثار هزاره چهارم پیش از میلاد تپه سه گلدان دلایل جغرافیایی تمدن های باستانی این دشت را توجیه می کند.

دشت مهاباد در اوائل هزاره اول پ.م و در دوره ای که قوم ماد هنوز مرکزیت ثابتی نداشت جایگاه مناسبی برای پرورش و ظهور نخستین حکومت در پهنه فلات ایران به شمار می رفته است و در این رهگذر می توان عوامل فرهنگ مادی آن عصر را به صورت بهترین آثار سنگی مشاهده نمود. دخمه فقرگاه یا فخریکه یادگار همین اعصار است. در این بخش از مجله مستربلیط به سراغ این اثر تاریخی رفته اطلاعاتی درباره آن گردآوری کرده ایم.

معرفی دخمه فخریگاه

دخمه فخریگاه، مقبره ای است مربوط به دوران مادها که در نزدیکی روستایی به نام اگریقاش از توابع شهرستان مهاباد قرار گرفته است. این اثر تاریخی در 10 کیلومتری شمال شرقی مهاباد در سر راه مهاباد به میاندوآب بر فراز کوهستانی در جنوب دریاچه ارومیه نزدیک قره قوم قرار دارد.

تعیین تاریخ دقیق این مقبره کار آسانی نیست، ولی مراسم تدفین در آن با مراسمی که در دیگر نقاط منطقه ارومیه متداول بوده متفاوت است و نمی توان تاریخی قدیمی تر از قرن هفتم پیش از میلاد برای آن قائل شد، در حالی که ارنست هرتسفلد تصور می کند که این مکان آرامگاه یک شاهزاده مادی از کشور مانی است و تاریخ آن را بین 840 تا 640 پیش از میلاد قرار می دهد.

دیاکونوف خاورشناس روسی در مورد این دخمه می‌گوید:

«شمالی‌ترین مقبره مادی فخریک در مانای باستانی و نزدیک مهاباد است که جلوخان ندارد و سقف ساده سنگی آن را چند ستون نگاه می‌دارد و ظاهراً محلی برای گذاشتن جنازه‌ها بوده‌است. تعیین تاریخ این مقبره دشوار است ولی تشریفات تدفین در آن با مراسمی که پیشتر در ناحیه اطراف دریاچه ارومیه متداول بوده تفاوت دارد و در نتیجه نمی‌توان تاریخی قدیمی تر از قرن هفتم برای آن قائل شد».

گور دخمه چیست؟

گوردخمه به آرامگاه های سنگی گفته می شود که از سنگ و عمدتا در سینه کوه بر روی صخره تراشیده می شده است. اکثر این گوردخمه ها به دوران مادها بر می گردد، زیرا هیچ دخمه یا آرامگاهی پیش از قوم ماد، که در دل کوه کنده شده باشد، در ایران شناخته نشده است.

وجود نقش برجسته ها در بعضی از دخمه ها و دور از دسترس بوده آنها، و جایگاه خاص و رفیع آنها در بلندای کوه و صخره شاید یکی از دلایلی است، که همیشه مورد احترام و مورد توجه بعضی از باورها قرار می گرفتند.

نماسازی این دخمه ها هم نشانی از روش کار و سبک معماری این دوران است، وجود یک درب ورودی و ستون و ستونچه هائی در دو طرف درب، نمائی زیبا از معماری این زمان را نشان  می دهد.

معماری دخمه فخریگاه

این دخمه ایوان جلو ندارد و سقف ساده سنگی آن را چند ستون نگه داشته اند و ظاهرا محلی برای گذاشتن جنازه ها بوده است. این دخمه شامل اتاقی است که دهانه آن حدودا نه متر به طرف بیرون کوه گشاده شده و بلندی یا عمق آن به طرف کوهستان نزدیک به 7 متر و بلندی تقریبا 3 متر است و چهار ستون سنگی از کف دخمه به سقف آن پیوسته است و پاستون ها به شکل مکعب و شبیه به گلدان وارونه حجاری شده اند.

تمام دیوار و کف و سقف و ستون اطاق را در دل کوه تراشیده اند، و در قسمت عقب، سه گودال مربع مستطیل محل سپردن اجساد مردگان را در سنگ کنده اند و جلو دخمه نیز سنگ کوهستان را به صورت منظم تراشیده و صاف نموده اند.

از نظر شکل ظاهری این دخمه با اصول معماری این دوره هماهنگی دارد و تنها اختلاف موجود در این مقبره نسبت به سایر مقابر صخره ای این است که دیواری انتهای ایوان دیده نمی شود، از این ایوان تا انتهای مقبره حالت یک پارچگی به خود گرفته است.

به اندازه عرض ایوان، یک سالن نیز در داخل مقبره به وجود آمده که با دو پله جرزدار از هم جدا می شوند، احتمالا جهت انجام مراسم تدفین ایجاد گردیده است.

راه های دسترسی به دخمه فخریگاه

همانطور که قبلا گفته شد این گوردخمه در نزدیکی شهر مهاباد قرار دارد بنابراین برای اینکه به دیدن این دخمه بروید باید به سمت شهر مهاباد حرکت کنید. بهتر است این کار را با استفاده از خودرو شخصی انجام دهید.

شرایط بازدید

برای بازدید از این دخمه زمانی حدود یک روز نیاز دارید، زیرا در منطقه ای با فاصله 10 کیلومتری از مهاباد قرار دارد. موقع بازدید بهتر است کفش و لباس مناسب به همراه داشته باشید تا در طول بازدید مشکلی برایتان پیش نیاید. موقع بازدید از این مکان می توانید زمانی را نیز در طبیعت بگذرانید.