قلعه قهقهه؛ تاریخچه + راه های دسترسی

قلعه قهقهه کجاست؟ مشگین شهر استان اردبیل را از جهات بسیاری می توان شهری اصیل نامید. منطقه ای که با توجه به عمر طولانی اش جاذبه های زیادی را در خود جای داده است.

تحقیقات باستان شناسان بر روی آثار تاریخی به جا مانده، مانند سنگ نوشته ای که به احتمال قوی متعلق به دوره ساسانیان و شاپور دوم است؛ نشان می‌دهد از حدود 6000 هزار سال پیش در این ناحیه تمدن وجود داشته است. یکی از دیدنی های مهم و جالب توجهی که در این بین می توان از آن نام برد؛ قلعه قهقهه است. دژی که در فاصله 85 کیلومتری شهر قرار گرفته و قدمتی طولانی دارد.

قهقهه عمده شهرتش را از محبوس کردن رجال سیاسی مشهور و شاهزادگان مدعی حکومت در خود، بدست آورده است. در زبان بومی، این دژ را قاه قاه قالاسی می نامند؛ واژه ای که هم به معنای خنده بلند و هم آواز کبک است. در این بخش از مجله مستر بلیط به معرفی کامل تراین جاذبه پرداخته ایم تا بیش از پیش با یکی از دیدنی ترین نقاط ایران آشنا شوید.

تاریخچه قلعه قهقهه

نتایج کاوش های باستان شناسی در محل قرار گیری قلعه به این مسئله اشاره دارد که قدمت آن به پیش از اسلام و حکوت های اسلامی برمی گردد. در دوره هایی از جمله پادشاهی صفویان و رهبری بابک خرمدین این بنای عظیم به عنوان یکی از خزانه های شاه وهمچنین مکانی مطمئن برای زندانی کردن مخالفان حکومت و شورشیان به نام زمان، فعال بوده است.

شاید جالب باشد تا با مشهور ترین زندانی آن آشنا شوید. به گواه کتاب عالم آرای عباسی نوشته اسکندر بیگ، منشی و ادیب عصر صفوی، اسماعیل میرزا پسر دوم شاه طهماسب به مدت بیش از نوزده سال به دستور پدر در این قلعه عمرش را سپری کرد. در نهایت اما پس از این زمان طاقت فرسا و مرگ طهماسب شاه، اسماعیل میرزا موفق شد تا زمام امور را به دست گرفته و به سومین حاکم دودمان خود تبدیل شود.

از دیگر زندانیان به نام قلعه نیز می توان از والی وقت گیلان، خان احمد خان نام برد که در جریان یک شورش دستگیر و روانه قهقهه شد. علاوه بر او فرماندار تبریز، امیر خان هم شخص پر آوازه و با نفوذ دیگری بود که پا به این محل گذاشت. از آنجا که در تاریخ همواره پیش آمده که بسیاری از نزدیکان و اقوام شاه علیه او طغیان کنند، به رسم زمانه شماری دیگر از شاهزادگان صفوی، مانند برادران شاه طهماسب، سام و القاص میرزا مدت زیادی در این دژ محبوس شده بودند.

دلیل نام گذاری قلعه

بنا بر روایاتی زمانی که حاکم گیلان در دژ زندانی شد شعری کوتاه سرود و به عنوان اظهار ندامت به پادشاه تقدیم کرد:

از گردش چرخ واژگون می گریم                           وز جور زمانه بین که چون می گریم

با قد خمیده چون صراحی شب و روز                     در قهقهه ام و لیک خون می گریم

دربار نیز در پاسخ آن نوشت:

آن روز که کارت همگی قهقهه بود                          با رای تو رای سلطنت صد مهه بود

امروز در این قهقهه با گریه بساز                            کان قهقهه را نتیجه این قهقهه بود

از آن تاریخ به بعد به مرور این نام برای قلعه متداول شد و بر سر زبان ها افتاد. روایت دیگر نیز بر این عقیده اند که چون مختصات فضا به گونه ایست که صدای فریاد و خنده ها در آن پژواک ایجاد می کند و بلند تر به گوش میرسد، این اسم بر روی آن نهاده شده است. در تعدادی از متون هم از این قلعه تحت عنوان کهن دژ یاد کرده اند.

نقشه ومعرفی بخش های مختلف

این دژ پنج هکتاری در ارتفاعی 300 متری از سطح زمین اسقرار یافته است و دور تا دور آن با حصار محافظت می شود. مصالحی که در ساخت آن به کار رفته نیز گچ، سنگ های مستحکم رسوبی و آهک بوده است.

محبس قلعه در بخش بالایی قرار گرفته و از سه سمت به دره ای 80 متری منتهی می شود؛ با این معماری در واقع امکانی برای رهایی و فرار برای زندانیان وجود نداشت. علاوه بر این، قلعه دارای پنج قسمت استخر شکل برای جمع آوری آب باران و غیره، برجک نگهبانی هشت ضلعی و چهارعدد حصارعظیم، برای تعیین حد و حدود ابتدایی است.

زندان در واقع در قسمت چهارمین حصار ساخته شده و در مجموع هر یک ازآن ها دروازه مختص به خود را دارند. بخش اصلی شامل 4 برج است که دو مورد از آن ها پنج ضلعی و به زیبا ترین حالت طراحی شده اند. قابل ذکر است که به طور کلی 11 انبار هم در نقشه ساختمان وجود داشته است. نمای بیرونی در اولین نگاه بسیار با ابهت و با شکوه به نظر می رسد. در نهایت هفت مهر ماه 1381، قلعه قهقهه در بین آثار ملی ایران قرار گرفت.

شرایط بازدید

به دلیل اینکه این سازه باستانی در یک منطقه کوهستانی واقع شده، آب و هوایی خنک و مطلوب دارد. از این رو مستر بلیط پیشنهاد می کند در تعطیلات عید یا ماه های فروردین و اردیبهشت به بازدید از آن بپردازید. در سراسر فصل تابستان هم این مکان، گزینه ای عالی برای سفر محسوب می شود.

در هوای گرم تیر یا مرداد خنکی دلپذیر قهقهه را انتخاب کرده و از تماشای منظره فوق العاده ای که در آن ارتفاع شاهد خواهید بود لذت ببرید. معماری سازه به قدری خاص است که هنوز هم با وجود گذشت چند صد سال از عمرش، دسترسی به آن به نسبت دشوار است محسوب می شود و یک پیاده روی نه چندان کوتاه و سهل را طلب می کند.

راه های دسترسی به قلعه قهقهه

دژ تاریخی قهقهه در استان اردبیل، 85 کیلومتری مشگین شهر و فاصله 20 کیلومتری از روستای وجنی واقع شده است. می توانید با هواپیما به این استان سفر کنید و یا با پیشنهادی ارزان تر با خرید بلیط اتوبوس مشگین شهر به آنجا برسید.

سپس دو گزینه رو به روی شماست؛ یا از جاده مشگین شهر به سمت پارس آباد حرکت و از کنکرلو بگذرید و پس از رسیدن به سه راهی از مسیر سمت چپ 45 کیلومتر دیگر را تا رسیدن به قلعه ادامه دهید. گزینه بعدی نیز جاده اهر، ورگان است که شما را به وجنی می رساند؛ از آنجا فاصله زیادی با مقصد نخواهید داشت.

جاذبه های نزدیک به قهقهه

از دیگر مواردی که می توانید در همان اطراف به تماشای آن ها بپردازید؛ باید به دژهای تاریخی دیگری مانند قلعه خسرو، قلعه دیو سی، قیزسی و همینطور اولتان، آغچه و کهنه قلعه اشاره کرد. با یک برنامه ریزی صحیح این امکان فراهم است تا در یک روز از اغلب این پیشنهاد ها دیدن کنید.