قلعه والی؛ تاریخچه+راه های دسترسی

قلعه والی کجاست؟ شهر ایلام به دلیل آب و هوای بی نظیر و طبیعت سر سبز و با شکوهی که دارد و همچنین  قرار گیری جاذبه های گردشگری دیدنی در آن به یکی از مهم ترین مقاصد گردشگری در ایران تبدیل شده است.

از جمله بناهای تاریخی موجود در این شهر می توان به قلعه والی اشاره نمود که قدمت آن به دوره قاجاریه باز می گردد. نام این اثر تاریخی به دلیل ویژگی های منحصر به فردی که دارد در سال 1376 به لیست فهرست آثار ملی ایران افزوده شد. اگر می خواهید با قلعه والی ایلام بیشتر آشنا شوید تا پایان با مجله مستر بلیط همراه باشید.

تاریخچه قلعه والی

ساخت قلعه والی ایلام در سال 1326 به دستور غلام رضا خان فیلی پسر حسین قلی خان ابوقداره انجام شد. این بنا در حسین آباد فیلی معروف به ده بالا که غلام رضا خان فیلی به منظور اقامت تابستانه اش در نظر گرفته بود احداث شد. غلام رضا خان به دلیل شکست یاغیان و فتح سرزمین آن ها توسط ناصر الدین شاه قاجار لقب فتح السطان را دریافت نمود.

در طی جنگ جهانی اول که تمامی مناطق ایران تحت تاثیر آن قرار گرفته بود و دچار ویرانی شد تنها منطقه پشتکوه که غلام رضا خان والی مدیریت آن را بر عهده داشت در امان ماند.

بر اساس اطلاعاتی که بر روی سنگ نوشته ای در تخت خان واقع در 15 کیلومتری صالح آباد ایلام موجود است، ساخت این قلعه به دستور غلام رضا خان و به معماری حاج درویش علی کرمانشاهی ساخته شد. همچنین حجاری بنا توسط فردی به نام رضا قلی انجام شده است

نقشه قلعه والی

قلعه والی در زمینی به مساحت 17.4687 متر مربع ساخته شده و زیر بنای ساختمان اصلی آن 1464 متر مربع است. قلعه والی از بخش های مختلفی تشکیل شده است که از جمله مهم ترین آن ها می توان به قسمت شاهنشین، حرم سرا، زندان، اتاق آیینه و .. اشاره نمود.

حیاط میانی که در این قلعه وجود دارد دارای مساحتی حدود 700 متر مربع و بنای ساختمان قلعه از سه طرف توسط حیاط احاطه شده است. به منظور تامین آب مورد نیاز بنا از چشمه بی بی استفاده و آب آن را از طریق تنبوشه به حیاط مرکزی بنا منتقل می کنند.

متاسفانه به مرور زمان این چشمه خیلی کم آب شده به همین دلیل در زمان بازسازی بنا سعی کرده اند که حالت آن را حفظ کنند و چشمه را با استفاده از لوله کشی به شکل نمادین حفظ نمایند.

در ساخت قلعه والی مصالح مختلفی استفاده شده که از جمله آن می توان به سنگ، گچ، آجر، چوب و کاشی اشاره نمود. درسه بخش شرقی، غربی و جنوبی قلعه سه در وجود دارد که در جنوبی در اصلی قلعه محسوب می شود و سایر درها خصوصی هستند.

درب اصلی از طریق 11 پله به اتاق نگهبانی متصل می گردد و به واسطه 8 پله دیگر به حیاط قلعه منتهی می شود. قسمت ورودی اصلی قلعه به سبک بناهای یونانی ساخته شده است. دو ورودی خصوصی قلعه نیز از طریق راهروهایی سر پوشیده به حیاط متصل شده اند که معمولا رفت و آمد مهمانان قلعه از این قسمت صورت می گرفت.

سبک معماری و تزئیناتی که بر روی این بنا انجام شده مانند نرده های مشبک آجری فیروزه ای رنگ، ستون های مدور، سر ستون های نقاشی شده، تراس های سر پوشیده ای که دارای پنجره های مشبک رنگی هستند، قوس های کمانی و تزئینی، حوض مستطیل شکل وسط حیاط، درختان کاج که منظره ای زیبا در فضای حیاط به وجود آورده اند و .. موجب شده که قلعه والی چشم انداز بی نظیری داشته باشد و نظر هر بیننده ای را از همان بدو ورود به خود جلب نماید.

بیشتر اتاق های قلعه به دلیل ساختار تو در تویی که دارند به یکدیگر مرتبط هستند و راه دارند  و به طور کلی 20 اتاق بزرگ و 5 اتاق کوچک در قلعه وجود دارد. نور مورد نیاز تعدادی از اتاق ها توسط هشتی که در انتهای راهرو وجود دارد تامین می گردد. تزئینات آجری و قوس هایی که بر روی هشتی ها کار شده زیبایی خاصی به آن ها بخشیده است.

در داخل اتاق ها نیز گچ بری ها و آیینه کاری های منحصر به فردی انجام شده که نمای خیره کننده به اتاق ها بخشیده اند. نقش و نگارها و کاشی کاری هایی که در داخل اتاق شاه نشین و دیوارهای آن صورت گرفته موجب شده که این اتاق در میان تمامی اتاق ها بدرخشد.

 در بخش جنوبی بنا چهار ایوان و دو تراس وجود دارد. بخش شرقی و غربی قلعه نیز که با فاصله 80 متری از سطح حیاط واقع شده اند با عبور از 4 پله می توان به داخل آن ها راه یافت.

قلعه والی در شمال غربی و شرقی خود دارای دو برج نگهبانی نیم دایره ای و با هدف نگهبانی از قلعه برای نگهبانان ساخته شده است. برای ورودی قسمت نگهبانی از گچ بری ها و کاشی کاری های بسیار زیبایی استفاده شده که بسیار زیبا و جذاب هستند.

بازسازی و مرمت قلعه والی

این قلعه زیبا که در جریان جنگ تحمیلی تقریبا نیمی از آن تخریب شد در سال 1367 توسط سازمان میراث فرهنگی ایلام  مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و این تعمیرات حدود دو سال به طول انجامید.

اگر چه معمارانی که برای این امر انتخاب شده بودند سعی می کردند که در سبک و نحوه معماری بنا هیچگونه تغییری ایجاد نشود و همچنان همان حالت گذشته اش حفظ گردد اما به منظور تامین استحکام بنا نیاز بود که تیر آهن هایی در سقف ایوان و سایر قسمت های قلعه کار گذاشته شوند و تغییرات جزئی در آن ایجاد گردد.

از قوس های مختلفی مانند قوس سه قسمتی، قوس حلالی و قوس جناقی در قسمت سقف تمامی اتاق ها در هنگام بازسازی استفاده شده که نمایی زیبا به آن ها بخشیده است.  کلیه قوس های ایجاد شده بر گرفته از سبک روسی هستند و در کنار کاشی های رنگی جلوه ای منحصر به فرد به قلعه بخشیده اند. سقف تمامی اتاق ها به صورت گنبدی شکل ایجاد شده اند اما قسمت پشت بام کاملا تخت می باشد.

به منظور تزئین دیوارهای قلعه نیز از طاق نماهایی که ابعاد یکسان دارند استفاده نموده اند. آجر فرشی که با استفاده از ملات گل و آهک برای کف پوش اتاق ها، داخل حیاط و .. استفاده شده در هنگام بازسازی مجددا با استفاده از ملات سیمان و ماسه مورد بازسازی قرار گرفته اند.

البته پیش از این عمل اقداماتی مانند قیر اندود کردن و استفاده ازلایه قیر آسفالت به منظور جلوگیری از ورود رطوبت به کف ساختمان انجام شده است و سپس پوشش آجری ایجاد نموده اند. پس از بازسازی قلعه این بنا به عنوان موزه مردم شناسی ایلام مورد بهره برداری قرار گرفت.

موزه مردم شناسی ایلام

نخستین فاز این موزه در سال 1385 مورد بهره برداری قرار گرفت. موزه مردم شناسی ایلام یکی از برجسته ترین موزه های مردم شناسی ایران است  که از بخش های مختلفی تشکیل شده  و فرهنگ و آداب و رسوم خطه ایلام و اشخاص معروف سیاسی فرهنگی آن را معرفی می کند.

این موزه معمولا در ایام تعطیلات عید نوروز نمایشگاه هایی را برگزار می کند به اجرای موسیقی سنتی می پردازند و صنایع دستی و سوغات ایلام را عرضه می کند.

شرایط بازدید

قلعه والی و موزه مردم شناسی ایلام یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری این شهر محسوب می شود و تمامی گردشگرانی که با تهیه بلیط هواپیما ایلام به این شهر سفر می کنند از آن بازدید می کنند.

این مجموعه همه روزه به جز دوشنبه در دو نوبت صبح و عصر پذیرای بازدیدکنندگان گرامی می باشد. علاقمندانی که قصد دارند به بازدید از این اثر تاریخی بروند باید هزینه ای را بابت بلیط بپردازند.

راه های دسترسی به قلعه والی

قلعه والی و موزه مردم شناسی در استان ایلام، شرق شهر ایلام و خیابان پاسداران واقع شده است. گردشگرانی که قصد بازدید از این جاذبه گردشگری را دارند می توانند با استفاده از خودرو شخصی، وسایل نقلیه عمومی  و یا اجاره خودرو از مستر بلیط خود را به این مقصد برسانند و لحظات لذت بخش و خاطره انگیزی را با تماشای این قلعه زیبا برای خود رقم بزنند.