خانه ابریشمی؛ تاریخچه+راه های دسترسی

عمارت ها و خانه‌ های قدیمی همیشه ما را یاد خاطرات گذشته و بزرگترهای فامیل مثل مادربزرگ و پدربزرگ ها می اندازند. کوچه پس کوچه های رشت پر است از خانه های قدیمی و با صفا با پنجره های رنگی و درهای بلند، که در این بین خانه ابریشمی حائز اهمیت ترین آنهاست. این عمارت از نظر معماری و تاریخی با سایر خانه های کهن متفاوت می باشد.

قدمت خانه ابریشمی به عصر قاجاریه و زمان حکومت ناصرالدین شاه بر می گردد. تالار آیینه و چینی خانه این ساختمان باعث شده به یک سازه منحصر به فرد در استان گیلان مبدل شود. این خانه که همه آن را با نام ابریشمی می شناسند، بازدیدکنندگان زیادی از اقصی نقاط ایران را به خود جذب کرده است. اگر می خواهید به دیدن آثار تاریخی و کهن گیلان بروید و از خانه ابریشمی نیز دیدن فرمایید، توصیه می کنیم که پیش از آن به مجله مستر بلیط مراجعه کرده تا اطلاعات لازم در خصوص گردشگری را بدست آورید.

تاریخچه خانه ابریشمی

این ملک متعلق به خانواده حاج میرزا اسماعیل حاکمی یکی ار بازاریان با نفوذ رشت بود که در عصر ناصری کلانتر شهر شده و از همین جهت او را حاج حاکم صدا می کردند. فرزند کوچک ایشان یعنی حاج قاسم ملقب به عالیجناب دستور ساخت این عمارت را داد. سال 1318 خورشیدی فردی به نام میرزا احمد ابریشمی ملک را از وارثان حاج قاسم که آن زمان عباسعلی حاکمی بود، خرید و این شد که نام عمارت به خانه ابریشمی ملقب گردید.

سال ها گذشت و این خانه مالکین مختلفی به خود دید و البته گاهاً دستخوش تغییرات قرار می گرفت و حتی یکبار تالار آیینه آن فرو ریخت. با وجود تهدیداتی از این دست، خانه ابریشمی هنوز یک ساختمان هنری پا برجاست. لازم است که دقت و توجه مسئولین به این اثر تاریخی بیشتر شود و در جهت نوسازی و مرمت آن اقداماتی صورت گیرد.

یکی دیگر از صاحبان این عمارت، دانشکده معماری گیلان بود که آن را در سال 1377 از مالکش خرید. در حال حاضر بنیاد نخبگان گیلان از طرف دانشگاه این شهر از خانه ابریشم استفاده می کند و برای آنها کاربرد اداری دارد. با توجه به اهمیت تاریخی این سازه در آخرین روزهای سال 1379 با شماره ۳۳۶۵ در لیست آثار ملی ایران ثبت شد.

نقشه خانه ابریشمی

خانه ابریشمی مثل برخی از سازه های گیلان از دو طبقه برخوردار می باشد که دورتا دور حیاط آن دیوار آجری با ارتفاع پنج متر کشیده شده است. قسمت جنوبی و قسمت شمالی در بالا یک ردیف رف دارند و برای جلوه دادن به این دیوارها از طاق نما بهره گرفته اند. متراژ کامل این بنا قریب به 2000 متر مربع می باشد که تنها 650 متر مربع از آن به عنوان زیر بنای کار استفاده شده است.

حیاط آن داری یک باغچه زیبا بوده و در بخش مرکزی شاهد یک حوض بزرگ با طول 6 متر و عرض 4 متر می باشیم. در هر طبقه از این ساختمان 8 اتاق وجود دارد که اتاق های طبقه اول ساده و بدون تزیین هستند. برای رفتن به طبقه دوم از دو راه پله موزاییکی می توانید استفاده کنید. در قسمت شمالی ساختمان نیز یک راه پله برای رفتن به طبقه دوم وجود دارد.

طبقه فوقانی با طبقه همکف تفاوت هایی دارد، دو اتاق از هشت اتاق موجود به چینی خانه و یک اتاق هم به تالار آیینه اختصاص یافته است و هر سه اینها در کنار هم قرار دارند. در اتاق های دیگر شاهد زیبایی های چشمگیر مثل تزیینات سقف با گچبری گل و گیاه و همینطور گچبری شومینه هستیم که زیبای خاصی به این اتاق ها داده و عمارت را جذاب می کند.

علاوه بر قدمت خود ساختمان، وجود دو تالار آیینه و چینی خانه ها علاقمندان را به این نقطه از گیلان می کشاند. اگر به قاب های گچبری روی دیوار نگاه کنید کاسه و بشقاب هایی می بینید که دیرینگی آنها به عصر قاجار بر می گردد و ارزش مادی و معنوی بسیاری دارند. تعداد این کاسه و بشقاب ها در اتاق چینی ها به 79 عدد می رسد که البته تعداد 52 عدد از کاسه ها، گل مرغی بوده که در رف های مجاور سقف قرار گرفته اند. در این اتاق ها که بنگریم معماری قاجاریه را خواهیم دید، طول اتاق آیینه ۱۱.۹۰ بوده و عرض آن به ۷.۲۰ متر می رسد و شکل آن T مانند است.

قسمتی از این اتاق با آیینه زیبا سازی شده و در قسمت های دیگری از آن گچبری های حرفه ای چشم را نوازش می دهند. در این اتاق 2 پایه گچی و 12 تاقچه با قوس نیم دایره آیینه کاری شده وجود دارد. از کف اتاق تا قسمتی از بدنه دیوار، سنگ مرمر 1.10 متری کار گذاشته شده است. متاسفانه در اثر بی مهری نسبت به این شاهکار هنری و عدم توجه مسئولین ذی ربط، سقف تالار آیینه در حال تخریب بوده و تا کنون اقدام پیش گیرانه جدی در این راستا صورت نگرفته و بنیاد نخبگان هم در این مرکز قرار دارند. آنها در طبقه پایین مشغول فعالیت هستند و از طبقه بالا استفاده نمی کنند.

سعید اصفهانی در این باره چنین می گوید: برای تعمیر سقف طبقه بالا اقداماتی انجام داده ایم در صورتی که هزینه این کار بر عهده بنیاد نیست اما از آنجایی که مدتی در این بنا بوده ایم در مقابل آن احساس مسئولیت می کنیم، از این رو برای صیانت از آن اقداماتی انجام داده ایم. ایشان در ادامه متذکر می شوند که: سقف این خانه سفالی بوده و همین باعث می شود در هنگام ریزش باران، خزه زیادی در آن ایجاد شود و این یکی از دلایل فرو ریختن سقف است.

رئیس بنیاد نخبگان گیلان چنین اظهار داشته اند که: همان زمانی که برای آغاز کار در این مکان مستقر شدیم اوضاع بد خانه ابریشمی را به دانشگاه گیلان اعلام کردیم و به منظور پیشروی این شرایط از یک استاد سفالچین جهت بازسازی و پیشگیر از فروریختن سقف کمک گرفتیم. در ادامه می فرمایند که: یک جلسه با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، بنیاد نخبگان و دانشگاه گیلان صورت گرفت و در آن بررسی های لازم در خصوص نوسازی بنا ابریشمی عنوان شد ولی متاسفانه دانشگاه گیلان و اداره کل میراث فرهنگی بیان داشتند که بودجه لازم برای نوسازی را در اختیار ندارند.

شرایط بازدید

در خصوص شرایط بازدید از خانه ابریشمی باید بگوییم که برای حفظ و صیانت از این اثر زیبای تاریخی ورود بازدیدکنندگان به آن ممنوع می باشد. تنها هر چند وقت یکبار با اصرار زیاد درهای آن به روی گردشگران باز می شود که در این حالت هم فقط می توانند از حیاط و طبقه اول دیدن کنند و ورود به طبقه دوم اکیداً ممنوع می باشد. مالک بنا یعنی دانشگاه گیلان پیشنهاد فروش ملک را به بنیاد نخبگان می دهد ولی به دلیل عدم بوجه کافی آنها نمی توانند ملک را بخرند.

مدیرکل میراث فرهنگی گیلان نیز در خصوص مرمت بنا چنین می گوید که: هزینه بازسازی بنا بر عهده مالک آن یعنی دانشگاه گیلان است و ما با توجه به ارزشی که برای این خانه قائلیم از پراخت هزینه برای آن معذوریم و توانایی لازم برای تعمیر آن را به تنهایی نداریم. چنانچه دانشگاه گیلان با ما همکاری کند می توان در جهت مرمت و عدم فروپاشی بیش از این اقداماتی انجام داد.

هر چه فصل به زمستان نزدیک می شویم نگرانی در خصوص ویرانی چنین اثر فاخری بیشتر می شود ولی امید است که با همت مسئولان اقدامات لازم در این زمینه صورت گیرد تا شاهد سقوط این عمارت با ابهت نباشیم.

آدرس و راه های دسترسی

برای اینکه به شهر رشت سفر کنید، وسایل نقلیه گوناگونی دراختیار شما قرار دارد. قطار و اتوبوس از ایمن ترین و کم هزینه ترین وسایل نقلیه هایی هستند که استفاده از آنها به به مراتب بیشتر توصیه می شود. شما می توانید یک بلیط اتوبوس رشت را مستقیما از هر مبدایی خریداری نمایید. اگر شرایطی فراهم شد و درب خانه ابریشمی به روی بازدیدکنندگان باز گردید، می توانید با وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس یا تاکسی خود را به محل برسانید. از مترو نمی توانید استفاده کنید زیرا هیچ گونه خط مترویی در گیلان وجود ندارد.