شهر زیبای یزد با بافت تاریخی منحصر به فردش نه تنها نزد ایرانیان علاقه مند به فرهنگ کهن ایران زمین ارزش والایی دارد، بلکه در بین جهانگردان نیز از محبوبیت خاصی برخوردار است. سالانه جمع کثیری از گردشگران داخلی و خارجی برای دیدار از این دیار کهن عازم یزد می شوند.
استان یزد آنقدر آثار تاریخی، باستانی و جاذبه های گردشگری زیادی دارد که حتی سفرهای چند باره به این شهر زیبا نیز نه شما را خسته می کند و نه برایتان تکراری می شود. اگر شما نیز به سفر، گردش و ایرانگردی علاقه مندید به راحتی با خرید بلیط هواپیما یزد می توانید علاوه بر سفری ارزان قیمت و سپری کردن اوقات خوش از جاده ی کویری زیبایش نیز دیدن فرمائید.
شاید به نظرتان کبوتر خانه ها جایی کاملا معمولی باشد اما در گذشته این مکان ها اهمیت خاصی داشته اند و از کاربردی ترین بناهای هر شهری محسوب می شدند. کبوتر خانه ها در واقع برج هایی بلند بودند که مردم در آن انواع کبوتر و پرندگان دیگر را نگهداری می کردند تا بتوانند کود آنها را جمع آوری کنند و از آن برای استفاده در زمین های کشاورزی و باغ ها بهره ببرند و یا در دباغی و چرم سازی و ساخت باروت استفاده می کردند.
در ضمن گوشت پرندگان نیز از ارزش غذایی بالایی برخوردار بود و تجارت پر سودی در کنار سایر تولیدات داشت. حال با ما در مجله ی مستر بلیط همسفر شوید تا با گشت و گذار در این بناهای تاریخی شناخت بیشتری از تاریخچه و نحوه ی ساختشان کسب کنیم.
تاریخچه برج کبوترخانه میبد
اگرچه کبوتر خانه ها قدمت بسیار بالایی دارند اما تاریخچه دقیق و مشخصی برای آنها ثبت نشده اما در برخی متون تاریخی قدمتی 1200 و گاها 1600 ساله برای این بناها نوشته اند. یکی از قدیمی ترین کبوتر خانه ها در شهر میبد استان یزد می باشد که امروزه یکی از معروف ترین جاذبه های تاریخی ایران محسوب می شود. ساخت این کبوتر خانه را به دوران قاجار نسبت داده اند و در سال 1380 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
جالب است بدانید که تربیت کبوتر در دوران پس از اسلام بسیار معمول بوده، رسم کبوتر بازی در قرن های چهارم و پنجم رواج گسترده ایی در بین مردم داشت. در گذشته برج هایی که مشرف به خانه های مردم عادی بودند گاها برای آنان ایجاد مزاحمت می کرد که همین امر موجب می شد از سوی حاکمان وقت ممنوعیت پرورش کبوتر اعلام شود، به طور مثال در اواسط قرن پنجم مقتدی عباسی قانون ممنوعیت فعالیت کبوتر خانه ها را به طور جدی اعلام نمود و دستور به تخریب کبوتر خانه ها داد، که متاسفانه خیلی از این بناهای تاریخی در آن زمان ویران شدند.
نقشه برج کبوترخانه میبد
برج کبوتر خانه بنایی به شکل استوانه با قطار بندی گچی و آجری به شکلی که از ورود مارها به دورن برج جلوگیری می کرد. در داخل برج قوس هایی ایجاد شده و زمانی که کبوترها احساس خطر می کنند به راحتی می توانند به پرواز در آیند. زمان پرواز دسته جمعی کبوترها ارتعاشی شدید در بنا ایجاد می شد که گاها موجب ترسیدن پرندگان برج می شد و علاوه بر مردن بسیاری از آنان، ماده ها را نابارور می کرد.
همین امر موجب شد در میانه برج یک طبقه ی مجزا ساخته شود و یا طاق هایی بین استوانه های داخلی و خارجی ایجاد گردد و به شیوه کاملا سنتی علم هندسه و فیزیک را به صورت تجربی در ساخت بنا بکار بردند، تا از ارتعاشات کاسته شود. ویژگی هایی از قبیل نوارهای گچی اطراف دیوار، تله مارگیر، گنبد کنگره ایی، طاق بندی و گچبری های زینتی باعث شده که برج کبوتر خانه یزد در بین تمام برج ها متمایز تر و به لحاظ معماری خاص تر باشد.
کبوتر خانه های ایران همواره مورد توجه جهان گردان از دیرباز قرار می گرفته به طور مثال این بطوطه تاریخ نویس مراکشی در یکی از سفرهایش در میانه ی قرن پنجم اینچنین می نویسد: ” در میانه ی سفر به قریه ایی نزدیک دشت اردکان رسیدیم و برج های بلند کبوتر که بر زیبایی روستاها می افزاید از دور نمایان شد.”
از آنجا که کبوتر خانه ها از اوضاع اقتصادی بسیار خوبی برخوردار بودند همیشه از سوی حکام به پرداخت مالیات های گزاف مجبور می شدند. ارتفاع 8 متری برج کبوتر خانه با نمایی خشتی و آجری توجه هر رهگذری را جلب می نماید. این بنا در سه طبقه و در هر طبقه غرفه های کوچک پرندگان در ابعاد 20 در 20 که گاها به 4000 غرفه می رسد، معماری علمی این بنا را به رخ می کشد.
در بام ساختمان 4 برج کوچک و یک برج بزرگ طراحی شده که با اندازه کوچک ورودی ها فقط امکان تردد کبوترها وجود داشته و پرندگان بزرگتر و یا مهاجم اجازه ورود پیدا نمی کردند. فضای پیچ در پیچ و قوس های داخل برج موجب می شد که جریان هوا در داخل منافذ به راحتی امکان پذیر باشد که علاوه بر تامین هوای کافی برای پرندگان موجب خنکی آنان در تابستان می شد.
از آن جا که گردش هوا از طبقات پایین به بالا شکل می گرفت در زمستان نیز هوای گرم از قسمت اجاق گرمخانه به تمامی طبقات برج انتقال می یافت. نمای خارجی برج با خشت های رنگی و طراحی ضربدری و نوار سفیدی که دور برج را احاطه کرده بر زیبایی بنا می افزاید.
در قسمت بیرونی و در ضلع غربی برج اتاقکی بزرگ ساخته شده که حدود یک متر از سطح زمین فاصله دارد و محوطه ی زیر آن را با زغال و خاکستر گرم نگه می داشتند فضای درون اتاق برای خشک کردن فضولات جمع آوری شده مورد استفاده قرار می گرفت. از آنجا که فضولات کبوتر خاصیت اسیدی بالایی دارد نباید به صورت تر استفاده شود زیرا موجب سوزاندن ریشه گیاه و یا بذرها می شود پس در ابتدا باید فضولات خشک می شدند تا بتوان در صنعت کشاورزی از آن بهره برد.
در اتاق هایی که به خشک خانه معروف بود به طور سنتی به قلیایی ساختن کودها می پرداختند. برج کبوتر خانه یزد بهترین نوع کود را در ایران تولید می کرد. کبوتر خانه علاوه بر اهمیت تاریخی در علم کشاورزی نیز تحول شگرفی ایجاد نمود. این برج تاریخی به دلیل پناه دادن به کبوترها و یا پرندگان بی پناه در سامانه ارزیابی سازمان یونسکو در جهت حمایت و ساماندهی از حیوانات نیز حایز رتبه گردیده است.
شرایط بازدید
بازدید از برج کبوترخانه ی یزد تمام ایام هفته از ساعت 8 الی 19 دایر می باشد.
دیدگاهتان را بنویسید