شهرستان اردكان از نظر موقعيت جغرافيايی در مكانی قرار دارد كه كمتر جايی در ايران نظير آن را می توان يافت. زيرا اردكان، درست در مركز ايران و در چهار راه شمال به جنوب و شرق به غرب قرار دارد. اين شهر از قديم الايام به مركز علم و فرهنگ شهرت داشت: «اين قصبه شريفه از قديم الايام محل توطّن فضلا و علما و حكما و منجمين و دانشمندان بوده و هست و اردكان در نزد اصحاب هوش به «یونان کوچک» اشتهار دارد». شهر اردكان، از شهرهای دوره تمدن اسلامی محسوب می شود و آثار تاريخی زيادی از آن دوره باقی مانده است. دشت يزد – اردكان را محل پيدايش نخستين تمدن كاريزی در كانون های آغاز هزاره سوم پيش از ميلاد ذكر كرده اند و اردكان را به همراه مناطق ديگری چون يزوك، مهرپادين، فهرستان، فهرج، هرفته، ميبد، زارچ، عقدا و يزد، يكی از مهم ترین کانون های اولیه تجمع انسانی در سرزمین یزد دانسته اند. از روی گمان می توان گفت كه اردکان تركيبی از واژه‌ی «اَرد» و پسوند «کان» است. در آيين زردشتی «اَرد» نام يكی از ايزدان است كه در جهان مادی، مال و جلال و خوشی دينداران در پرتو اوست؛ در جهان مينوی پاداش كارهای نيك و سزای كارهای بد به ياری او داده می شود. این شهرستان به واسطه تاریخی که دارد سرشار از آثار تاریخی متعدد است، که یکی از آنها کاروانسرای خرانق نام دارد.
معرفی کاروانسرای خرانق
بر اساس مطالعات تاریخی بنیاد و شالوده کاروانسرا در ایران از زمان هخامنشی نهاده شده است. بدین صورت که در زمان هخامنشیان در مرحلۀ اول به منظور ارتباط سریع بین نقاط مختلف کشور، ساختمانی به نام «چاپارخانه» ایجاد شد. بسیاري از پژوهشگران «دروازۀ گچ» را معرف قدیم ترین نمونه کاروانسرا می دانند که ظاهراً از ابتدای ساخت تا کنون تقریباً دست نخورده باقی مانده است. حال آنکه نمونه های دیگری نیز در مقام الگوهای اولیه به جا مانده است که در کنار دروازۀ گچ، دو الگوی مهم را از میان آنها می توان یافت. در این بخش از مجله مستر بلیط در مورد یکی از کاروانسرا های قدیمی ایران که از دوران صفوی باقی مانده است، اطلاعاتی به شما می دهد. نام این کاروانسرا، کاروانسرای خرانق است که در شهرستان اردکان استان یزد قرار دارد. این بنا در روستای خرانق قرار دارد به همین خاطر با این نام شهرت پیدا کرده است. روستای خرانق در نزدیکی اردکان قرار دارد و با توجه به قدمت آن، آثار تاریخی متعددی در آن دیده می شود. از میان آنها می توان به مواردی مانند قلعه، منارجنبان و مسجد جامع تاریخی اشاره کرد. این روستا را می توان یکی از تاریخی ترین مناطق این شهرستان به شمار آورد. کاروانسرای خرانق از معماری زیبایی برخوردار است که باعث شده است در سال 1377 در لیست آثار ملی ایران جای بگیرد.
معماری کاروانسرای خرانق
کاروانسراهای ایران از همان پیدایش اولیه، دارای حیاطی مرکزی بودند که دیگر بخش های بنا در اطراف آن قرار می گرفتند. بررسی كاروانسراهای سراسر ايران نشان می دهد كه اساس معماری كاروانسراهای ايران، مانند ساير بناها، تابع شيوه، سنت و سبك رايج زمان خودشان بوده است. این کاروانسرا که در دوران صفویه ساخته شده است از سبک معماری این دوران پیروی می کند و به سبک کاروانسرا سازی این دوره ساخته شده است. دارای حیاطی مرکزی است که دیگر اجزای آن دور تا دور حیاط چیده شده اند. دورۀ صفویه را دوران طلایی ایجاد کاروانسراهای ایران نامیده اند و تنوع نقشه ها در دورۀ صفوی بسیار زیاد است. این کاروانسرا از پلانی مربع شکل و چهار ظلعی برخوردار است که در داخل شهر قرار دارد. درب ورودی بنا در قسمت شرقی قرار دارد و پس از عبور از آن به هشتی کاروانسرا می رسید که شما را به حیاط هدایت می کند. در گرداگرد حیاط دیگر المان های کاروانسرا مانند حجره ها، اصطبل ها، شا ه نشین قرار دارد. سقف این بنا به صورت مسطح و در چهار گوشه دارای طاقی گنبدی شکل است. در روبروی هر حجره ایوانی قرار دارد که دارای طاقی جناغی شکل است که بر زیبایی آن می افزاید. حوضی بزرگ در وسط حیاط وجود دارد که در گذشته مسافران برای شست وشو و وضو گرفتن از آن استفاده می کردند. در ساخت بنا، مصالحی مانند آجر و ملات گل به کار گرفته شده است. شاه نشین ها در دو سمت غرب و شرق بنا واقع شده اند. در گوشه های این بنا می توانید فضاهایی خصوصی را ببنید که به وسیله دهلیزی به حیاط مرکزی راه دارند.
راه های دسترسی به کاروانسرا
برای اینکه بتوانید این بنا را از نزدیک مشاهده کنید باید به شهر اردکان و روستای خرانق سفر کنید. این بنا در داخل روستا قرار دارد به همین خاطر دسترسی به آن به راحتی امکان پذیر و با کلیه وسایل نقلیه عمومی که در داخل روستا تردد می کنند می توانید خود را به این ناحیه برسانید. برای سفر به اردکان فقط کافی است که بلیط اتوبوس اردکان را به صورت آنلاین خریداری کنید.
بازدید از کاروانسرای خرانق
برای بازدید از این بنا باید هزینه ای اندک را بپردازید و مدت زمانی برابر با یک تا دو ساعت برای تماشای کامل همه قسمت های آن نیاز پیدا می کنید. پس از دیدار از این بنا، بهتر است در داخل روستا هم بگردید و از دیگر بناهای قدیمی آن دیدن کنید.
دیدگاهتان را بنویسید