غار کلماکره

ایران از جمله کشورهایی به شمار می آید از پیشینه ای غنی برخوردارند و زندگی در این کشور به دوران های پیش از تاریخ بر می گردد و اولین تمدن ها در اینجا شکل گرفت. همین موضوعات باعث شده است در سراسر آن آثاری پیدا کنید باعث شگفتی بسیار می شود و در کمتر مکانی می توان مانند آن ها را پیدا کرد. استان لرستان یکی از استان هایی است که خود یک تنه حجم زیادی از این تاریخ را به همراه دارد و در جای جای آن می توانید آثار تاریخی مختلفی را پیدا کنید. در شهرستان پلدختر این استان نمونه های متعددی از آثار تاریخی با قدمتی چندین هزار ساله می توان پیدا کرد. از این میان می توان به آثار مانند پل دختر، پل گاومیشان، غار کوگان، کاروانسرای چمشک و غار کلماکره اشاره کرد. در این بخش از مجله مستر بلیط به توضیحاتی درباره غار کَلماکَره می پردازیم.

معرفی غار کلماکره

غار کلماکره در 13 کیلومتری شمال غرب شهر پلدختر قرار دارد و در شمال شرقی روستای دره باغ روی دامنۀ ارتفاعات جنوبی کوه مله واقع شده است. این کوه که در شمال رود کشکان قرار دارد با رشته کوه قاشاب، شمال شرقی درۀ سیمره را تشکیل می دهند. بهترین مسیر دستیابی به غار کلماکره، از طریق پل دختر به روستای کاوه کالی و سپس به روستاهای دره باغ است. روستاهای دره باغ شامل دو روستا به نام های دره باغ محمدحسین و دره باغ دوم است. دره باغ محمدحسین و دره باغ دوم جزو دهستان آفرینه، بخش ملاوی شهرستان خرم آباد، به ترتیب در 45 و 46 کیلومتری شمال شرقی پل دختر قرار گرفته اند. غار کلماکره در تاریخ 22 مرداد 1384 و با شماره 13119 در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کاربری غار کلماکره

در مورد کاربری این غار نظرات مختلفی بیان شده، که یکی از آنها مربوط به محل نگهداری گنج پادشاهان بوده است. با خوانش کتیبه های منقور بر روی اشیاء یافت شده، مشخص شد این اشیاء به شاهان ساماتوره متعلق بودند. محققان معتقدند که آخرین حکمران سَمَتی که احتمالا «اون ساک» بود، پس از پایان یافتن سلسلۀ عیلام در سال 664 ق. م، برای محفوظ ماندن گنجینۀ اجدادیش از تطاول آشوریان مهاجم، آن را به غار صعب العبور کلماکره منتقل و در آن پنهان کرده است. یکی دیگر از نظراتی که در مورد این کاربرد این غار بیان می شود به عنوان یکی از مهرابه های آیین میترا در نیمۀ دوم هزارۀ اول ق.م، به شمار می رفته است و اشیاء یافت شده در آن نذوراتی بوده اند که برای این آئین در این مهرابه قرار داده می شد.

داستان کشف غار

کشف غار کلماکره به صورت اتفاقی و توسط یک شکارچی محلی به نام عزیزگاوکش در پاییز 1368 اتفاق افتاده است. عزیز گاوکش مدعی است که در سال 1350 که به اتفاق عمویش قنبر گاوکش برای شکار بزکل به کوه مله رفته بودند، در تعقیب چند بز کل از وجود مغاکی در دل کوه آگاه می شود که بزها به داخل آن رفته اند. علی رغم اصرار عزیز مبنی بر تعقیب بزهای کل، عمویش به او توجهی نمی کند اما می گوید که: «این سوراخ کلماکره است». در سال 1352 عزیز و قنبر که در تعقیب سه بز کل بوده اند، به کشف غار نایل می شوند. عزیز مدعی است که وارد غار شده و شاهد جمجمه ها و کوزه های شکسته بوده است. وی همچنین از ورود قنبر به غار در سال1353 و کشف تعدادی کوزه خبر می دهد. در سال 1358 عزیز با عموی دیگرش علی مراد گاوکش به کوه مله رفته است. وی به تنهایی وارد غارمی شود و دو قندان چوبی و شیشه ای و یک طناب با الیاف خشک آغشته به موم پیدا می کند. بدین ترتیب تالار اول در سال 1358، کشف شد که بنابر ادعای عزیز گاوکش در این تالار به جز اشیای مزبور چیز دیگری پیدا نکرده است. در مرداد سال 1367 عبدالرضا گاوکش عموزادۀ عزیز موفق به کشف تالار دوم شده است و سرانجام در شهریور 1368 عزیز و عبدالرضا تقریبا هر چهار تالار غار را در حدود 728 متر می پیمایند و به بخشی از اشیای سیمین و یک صورتک زرین دست پیدا می کنند.

وجه تسمیه غار کلماکره

درمورد وجه تسمیه کلماکره دو نظریه وجود دارد یکی اینکه کلماکره از دوکلمه کلما و کره تشکیل شده، که کلما به معنای مأو ا دادن و کره به معنای درخت انجیر کوهی است. پس کلماکره به معنای جایگاه دادن و درخت انجیر است. البته برخی کَلما را به معنای غار در نظرگرفته و کلماکره را غار درخت انجیر معنا کرده اند. فرضیه دوم اینطور بیان می شود که کلماکره واژۀ ترکیبی از سه اسم «کل» به معنای نرینه بز کوهی، «ما»، منحوت مان به معنای جایگاه و مأوا و «کره» به معنای درخت انجیر کوهی است، پس می توان کلماکره را معنای توصیفی غاری دانست که جایگاه کل و بر دهانۀ آن کره روییده است.

سفر به شهر پلدختر را می توان با کمک اتوبوس انجام دهید و بلیط اتوبوس را می توانید از مستر بلیط و به صورت آنلاین خریداری کنید.

ساختار غار

غار کلماکره، غاری بسیار عمیق و پر پیچ و خمی است، با دهلیزها و مغاک های بزرگ و کوچک تو در تو، که در ارتفاع 550 متری کوهستانی صعب العبور قرار دارد. دهانه غار در زاویه ای جای دارد که جز از فاصله نزدیک دیده نمی شود. پیش آمدگی خمیده سقف مدخل کلماکره، که سایبانی است صخره ای با لبه های خمیده، سبب گشته ورودی غار نه از دشت دیده شود نه از کوهستان روبرو و بلندی های مشرف بر آن. محوطۀ اولیۀ غار توسط قاچاقچیان کاملاً تخریب شده است. ورود از تالار اول به تالار دوم از طریق یک دهلیز امکان پذیر است. تالار دوم 15 متر از سطح دهانۀ غار پایین تر است. به همین خاطر برخلاف تالارهای دیگر از رطوبت کمتری برخوردار است و می توان در آن زندگی کرد. مساحت این تالار 740 مترمربع است و ارتفاعی بین 8 تا 15 متر دارد. تالار دوم مکانی متمایز، مهم و شگفت آور با نمادهای طبیعی از جمله وجود چندین آبچال است. حوضچه‌های پر از آب، دهلیزها و حفره ‌هایی که مکان مخفی کردن اشیاء درون غار بوده از ویژگی های خاص غار باستانی کلماکره به شمار می رود.

اشیاء یافت شده در غار

از این غار تعداد 117 شی پیدا شده است که شامل ظروف، جام ها و زیرجامی ها، لیوان ها، مشربه های لوله دار، آمفوراها، ریتون ها، مجسمه های انسانی و حیوانی، ظروف مجسمه ای جانوران و صورتک ها می شود. که در این بین صورتک ها از شهرت ویژه ای برخوردارند. در میان اشیای کلماکره، 10 صورتک زرین و سه لب موجود است. کارشناسان متعقدند که صورتک ها برروی مجسمه های چوبی نصب بوده است و کاربرد صورتک ها را به آیین پر رمز و راز میترا نسبت داده می نویسند: «مهر دین ها در روز تولد مهر با صورتک هایی از جانوران در آیین همگانی شرکت می کردند». در بین اشیای کلماکره، نقش برجسته ای بر لوح سیمین پیدا کرده اند، که به نظر می رسد این اثر والای هنری را باید مهم ترین مؤلفۀ هویت بخش مهرابۀ کلماکره تلقی کرد. در حال حاضر تعداد بسیار زیادی از اشیایی که در این غار پیدا شده است به صورت قاچاقی از کشور خارج و اکنون در موزه های لوور و بریتانیا و نیز متروپولیتن نیویورک نگهداری می شوند. این گنجینه را یکی از شش گنجینه برتر جهان می دانند.

راه های دسترسی به غار

مدت زمان رسیدن به غار از طریق روستاهای دره باغ محمدحسین حدود دو ساعت پیاده روی و کوه نوردی در کوه مله است. غارکلماکره در 550 متری سطح دشت و نزدیک خط الرأس درمیان صخره ها قرار دارد. برای رسیدن به دهانۀ غار نیاز به یک فرود 15 متری از بالای غار است. بنابراین دسترسی به فضای دهانۀ غار بدون امکانات فنی کوه نوردی بسیار دشوار است.