قلعه منوجان

شهرستان منوجان دارای مساحتی برابر با 7000 کیلومتر مربع است و در جنوب غربی کرمان قرار دارد. از دلایل گسترش مراکز شهری آن در صدر اسلام و سده های میانی اسلامی، قرارگیری ناحیه منوجان، در جاده ارتباطی مرکز فلات ایران به جنوب شرق، شرق، هرمز و سواحل دریای عمان است. این شهرستان از جنوب و غرب به ترتیب با شهرستان های میناب و رودان در استان هرمزگان و از شمال با شهرستان کهنوج و از شرق با شهرستان قلعه گنج همسایه است. این شهر از قدمت بالایی برخوردار است هر چند که در مورد تاریخ این شهرستان اطلاعات چندانی وجود ندارد. صاحب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم اولین مورخ و جغرافی نگاری به شمار می رود، که در قرن چهارم هجری، به تعدد از منوجان نام برده است. وی ضمن به شمار آوردن منوجان در شمار مناطق کرمان می نویسدکه: «منوقان که مردمان برای دیدارش بار سفر بندند» و به ارزان بودن بهای خرما، به صد من یک درم در منوقان اشاره می کند و آن را از شهرهای جیرفت دانسته و می نویسد« منوقان بصره کرمان است و از آنجا خوار و بار خراسان از جمله خرمای نیک فراهم می شود». این شهرستان به خاطر قدمت تاریخی که دارد چندین اثر تاریخی را در خود قرار داده است. یکی از این آثار تاریخی قلعه منوجان نام و می توان آن را مهم ترین اثر تاریخی شهر دانست.

معرفی قلعه منوجان

در این بخش از مجله مستر بلیط در مورد این اثر تاریخی اطلاعاتی را برای شما جمع آوری کرده ایم که ارائه می دهیم. سرزمین ایران با موقعیت خاص جغرافیایی خود، پیوسته دست خوش تهاجمات، جنگ ها و لشکرکشی ها بوده و ناحیه کرمان و نواحی پیرامون آن، به دلیل قرارگیری بر مسیر راه های خراسان و سیستان و مرکز ایران، از پایگاه های ثابت راهزنان بوده اند و ساخت بسیاری از ارگ ها و قلاع، در جهت تأمین امنیت این راه ها کارکرد دفاعی و امنیتی داشته است. اهمیت نظامی قلاع کرمان، همواره مورد توجه حاکمان محلی کرمان بوده و آنها در طول تاریخ، به بازسازی و تعمیر این بناها می پرداختند. یکی از این قلعه ها، قلعه منوجان است، که دارای موقعیتی استراتژیک بوده و در کنار مسیر ارتباطی کاروان های تجاری این سرزمین، بر سر راه های کاروانرو و تجاری که از دریا به شرق و شمال شرق به کرمان و بالعکس، در تردد بوده اند، قرار داشته است. قلعه منوجان در شرق شهر منوجان و بر فراز تپه ای بلند واقع شده است. در بررسی های باستان شناختی این قلعه علاوه بر آثار و بقایای معماری یافته شده، در محدوده اطراف آن شیشه، تکه سفال های خرد شده لعابدار، قالبی، بی لعاب و بقایای کوره آجرپزی در روستای یوسف آباد حدود سه کیلومتری قلعه بدست آمده است.

قلعه منوجان در اسناد تاریخی  

یعقوبی در قرن سوم هجر قمری، قلعه منوجان را با قلعه بم، جز قلاع شاخص حوزه کرمان معرفی کرده است: «شهرها و قلعه های کرمان عبارتند از بیمند، خناب، کوهستان، کرستان، مغون، طمسکان، سروستان، قلعه بم، قلعه منوجان و نرماشیر». مؤلف صوره الارض، قلعه منوجان را در جنوب جیرفت می داند و می نویسد: « از ابهرزنگان تا منوجان یک منزل و از منوجان تا هرمز، دو منزل». اصطخری، از منوجان نام می برد منوجان را در غرب کوه های قفص، در منطقه ای گرمسیری دانسته و در ذکر مسافات میان جیرفت تا هرمز، از ابهرزنگان منوجان را یک منزل و از منوجان تا هرمز را، دو می نویسد. مابین دو دوره سلجوقی تا دوره مغول، از قلعه و شهر منوجان در منابع تاریخی، نامی برده نشده است. با سقوط دولت سلجوقیان و حمله غزها به کرمان و مکران، بندر تیز  نیز اعتبار خود را از دست داد و از رونق افتاد. احتمالا یکی از دلایل آن این است که مسیر های تجاری تغییر کرد و اهمیت منوجان که در مسیر دسترسی به خلیج فارس بود کاهش پیدا کرد. در میان مورخان و جهانگردان، عبدالحسین میرزا فرمانفرما، نگاهی ویژه به قلعه داشته و شرح کاملی از موقعیت و جزئیات آن در سفرنامه خود آورده است.

معماری قلعه

مساحت قلعه تقریبا برابر با 10160 متر مربع است و حصارهای آن در سه جهت شمال، شمال غربی و جنوب شرقی کشیده شده اند و در حد فاصل این حصارها، آثار و بقایای دوازده برج نیم دایره، به چشم می خورد که ارتفاع این برج ها با توجه به شرایط ناهموار طبیعی و اهمیت سوق الجیشی از 15 تا 18 متر متغیر است. نمای بیرونی قلعه منوجان تقریباً ساده است. معماری قلعه، با توجه به شرایط ناهموار طبیعی روی صخره های سنگی شکل گرفته است. صخره ها از جنوب به سمت شمال کشیده شده اند و قلعه در انتهای شمالی آنها قرار دارد. در واقع شالوده قلعه را تشکیل می دهند و سازه های معماری قلعه را، در مقابل باران های سیل آسا و حوادث طبیعی حفظ نموده است. در بالاترین ارتفاع دیوارها، مزغل هایی نیز تعبیه شده که تنها در عکس های قدیمی قلعه، قابل مشاهده هستند و اکنون اثری از آن برجای نمانده است. سال مترین قسمت قلعه در حال حاضر، حصار شمال غربی آن به شمار می رود، که حدود 15 متر ارتفاع و دارای شش برج نیم دایره ای به ارتفاع حدودا 13 متر است و در این ضلع تزئینات اندک آجری دیده می شود. این قلعه تنها دارای یک ورودی بود که در قسمت شمال غربی آن قرار گرفته است. دیوار غربی قلعه، پنج برج نیم دایره ای دارد که سه عدد از آنها تقریبا سالم مانده اند. در سمت جنوب شرقی آن، یک برج دفاعی عظیم با ارتفاع 13 متر وجود دارد که از نظر قطر، بزرگترین برج قلعه محسوب می شود و جهت استحکام بیشتر چهار عدد پشتبند، به آن اضافه کرده اند. مصالحی که در ساخت این برج به کار رفته است انواع مختلفی دارد که نشان می دهد زمان ساخت هر قسمت آن مربوط به دوران خاصی است.

سفر به منوجان از طریق اتوبوس امکان پذیر است و شما می توانید با خرید بلیط اتوبوس از مستر بلیط به صورت آنلاین این سفر را انجام دهید.

راه های دسترسی به قلعه

این قلعه در شرق شهر منوجان قرار دارد و برای رسدن به آن می توانید از خودرو شخصی و یا وسایل حمل و نقل عمومی موجود در شهر استفاده کنید.

بازدید از قلعه

برای دیدن قلعه نیازی نیست هزینه ای را بپردازید و می توانید به صورت رایگان این کار را انجام دهید. زمانی که برای اینکار احتیاج دارید حدود دو ساعت می شود و می توانید در این زمان از قسمت های مختلف آن دیدن کنید.