بازار بزرگ کرمان

اگر اهل سفر و گشت و گذار باشید به خوبی می دانید که در هر شهر یک بازار سنتی وجود دارد. این بازارها معمولاً دارای معماری یکسان هستند. یکی از این بازارها، بازار بزرگ کرمان است که گفته می‌ شود که این بازار قدمتی 600 ساله دارد. هر چقدر از عظمت و زیبایی و جزئیات معماری شگفت انگیز این بازار توصیف کنیم باز هم کم است مگر اینکه خودتان از نزدیک شاهد آن باشید. چیزی که موجب شهرت جهانی این بازار در ایران شده این است که با وجود گذشت چند سال هنوز هم بافت قدیمی خود را حفظ کرده است. و این در حالی است که بسیاری از بازارهای سنتی که در شهرهای دیگر قرار دارند بارها تخریب شدند و دوباره مورد بازسازی قرار گرفتند. به جرأت می توان گفت که اگر بازار گنجعلی خان کرمان در کشورهای خارجی و یا خاورمیانه واقع شده بود، سازمان میراث فرهنگی اجازه عبور و مرور مردم را در آن منطقه نمی داد و از آن مکان به عنوان یک یادگاری ارزشمند قدمتی محافظت می ‌کرد. بازار سنتی و بزرگ کرمان در گذشته به عنوان یکی از مهمترین بخش ‌های اقتصادی شهر کاربرد داشت. این بازار در دل کویر واقع شده و در ضلع جنوب شرقی کشور قرار دارد. جالب است بدانید که در کرمان جاذبه های قدمتی و تاریخی این چنینی بسیاری وجود دارد به همین خاطر این شهر را به عنوان پنجمین شهر تاریخی کشور ایران می شناسند. تاریخچه بازار بزرگ گنجعلی خان بسیار جالب و خواندنی است، در ادامه با مجله مستر‌بلیط همراه باشید تا شما را با این بازار بهتر آشنا کنیم.

تاریخچه بازار بزرگ کرمان

معمولاً در هر شهر علاوه بر بازارهای سنتی، پاساژها و مجتمع های تجاری مدرن بزرگ هم وجود دارد که می توانید از شیر مرغ گرفته تا جان آدمیزاد را در آن پیدا کنید و بخرید. اما گشت و گذار در بازارهای سنتی برای تان این امکان را فراهم می کند، تا از نزدیک شاهد نبض زندگی باشید و مردم هر شهر و دیار را به خوبی بشناسید و با فرهنگ های شان آشنا شوید. خصوصاً در چنین اماکنی که مردم بومی رفت و آمد بیشتری دارند. شما می توانید در این بازارها با مردم کرمانی که لهجه بسیار شیرین دارند، هم صحبت شوید علاوه بر آن در واقع با یک تیر چندین نشان بزنید. می پرسید چه نشانی؟ باید بگوییم که شما با بازدید از بازار گنجعلی‌خان می توانید علاوه بر خرید ارزان قیمت و به صرفه، از قسمت های دیدنی و تاریخی آن هم بازدید نمایید و همچنین سوغات معروف این شهر را در بازار پیدا کنید و برای عزیزان تان تهیه نمایید.در خصوص تاریخچه بازار بزرگ کرمان و یا گنجعلی خان حدس و گمان های بسیاری وجود دارد اما بر اساس کتب و تاریخ های به جای مانده، وجه تسمیه بازار به این گونه است که، در زمان حکومت شاه عباس صفوی مردی به نام گنجعلی خان بر شهر کرمان حکومت می کرد.

این حاکم به مدت ۳۰ سال در این شهر حکومت کرد و همین موضوع سبب شد تا بسیاری از بناهای تاریخی که اکنون در کرمان شاهد آن هستیم به دستور او ساخته شوند. اکنون دیگر می دانید که به چه دلیل نام این بازار را گنجعلی خان گذاشته اند. بازار سنتی کرمان به همراه کل مجموعه گنجعلی خان حدود ۱۱ هزار متر مربع است و تمامی این مجموعه را یک معمار معروف کرمانی به نام محمد یزدی ساخت. این معمار اصالتا اصفهانی بود به همین خاطر سبک معماری بازار گنجعلی‌ خان به سبک بناهای اصفهانی ها ساخته شده است. مجموعه گنجعلی خان در تاریخ ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. همانطور که در قسمت بالا گفتیم قدمت بازار گنجعلی خان 600 سال و این یعنی در سال های حکومتی مظفری و تیموری ساخته شده است. البته این بازار در همان ابتدا به این بزرگی نبود و رفته رفته کسب و کارها گسترش یافت و مردم و کسبه بازار تصمیم گرفتند، در راستای شکل گیری شهر بازار را هم گسترش دهند. به همین خاطر بازار گنجعلی‌ خان درست از میدان ارگ شروع می شود و به میدانی بنام مشتاقیه منتهی می گردد. مجموعه گنجعلی خان به همراه بازار آن در گذشته جدایی از یکدیگر بودند اما همانطور که گفتیم با گسترش شهر این مجموعه‌ها هم به یکدیگر مرتبط گشتند. بازار سنتی کرمان به بخش‌های مختلفی تقسیم شده است که در ادامه مستر بلیط به معرفی آنها خواهید پرداخت.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

معماری سنتی و منحصر به فرد

سبک معماری بازار سنتی کرمان جز یکی از مهمترین ویژگی های منحصر به فرد آن است که باعث شده توجه گردشگران از سراسر دنیا به آن جلب شود. وجود بازاری که ۶۰۰ سال قدمت دارد، آن هم با چنین معماری ارزشمندی نشانگر هوشمندی و زبر دستی معماران ایرانی است. این بازار به بخش های مختلفی تقسیم شده، مثلاً برای ظروف‌ مسی یک قسمت تعبیه شده است و برای فروش صنایع دستی و پارچه و سوغاتی و ادویه جات قسمت های دیگر که قصد داریم در ادامه به هرکدام از این ها به صورت جداگانه بپردازیم. در بازار چهارسوق هایی وجود دارد که به دیگر قسمت های فرعی منتهی می شوند. این چهار سوق ها با هنر زیبای گچبری ایرانی تزئین شده و حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ سال پیش ساخته شده اند. بر روی برخی از این چهارسوق ها نقاشی های نفیس طراحی شده، که با گذر تمامی این سالها هنوز هم پابرجاست و پاک نشده است.

آشنایی با راسته‌های بازار

هر بازار سنتی از قسمت هایی مانند راسته یا گذرگاه، سرا، تیمچه و چهار سوق تشکیل می شود که مهم ترین بخش بازار کرمان سرا های آن است، زیرا بیشترین مانور معماری بر روی آن ها اعمال شده است. یکی از قدیمی ترین راسته های بازار گنجعلی خان یا بازار سنتی کرمان راسته های آن انجام می شود که در ضلع های مختلف قرار گرفته و درب اصلی آن در دروازه جنوبی شهر یعنی ریگ آباد واقع شده اند و بازار را امتداد داده تا به چهارسوق های مرکز شهر برسند. دومین درب بازار کرمان در راسته ضلع شمالی قرار دارد اتفاقاً جزء مهمترین راسته های بازار است. اگر می خواهید از این در به بازار وارد شوید باید به خیابان ابوحامد بروید. در راستای که در ضلع غربی و شرقی واقع شده هم یک در وجود دارد. این راسته حدود ۳ کیلومتر و دارای دو بخش است که شامل میدان ارگ و خیابان میرزا رضا کرمانی می شود. راسته غربی و شرقی نسبت به دیگر راسته ها خلوت تر هستند. در مقابل دو راسته اصلی که در ضلع شمالی و جنوبی و شرقی و غربی بازار قرار دارند درست در جایی که چهار سوق قرار گرفته مانند یک چهار راه یا یک خیابان به یکدیگر می رسند و همدیگر را قطع می کنند. حال در این راسته ها تیمچه ها و سراها وجود دارد به بخش های مختلف بازار بنابر نوع کارشان منتهی می شوند. در ادامه با ما همراه باشید تا بخش مختلف بازار گنجعلی خان را معرفی کنیم.

بازار ارگ در ضلع غربی

همان‌طور که گفتیم ضلع غربی بازار گنجعلی خان، یکی از اصلی ترین و قدیمی ترین قسمت  های آن است که بازار ارگ را در خود جای داده، این بازار از میدانی به نام میدان ارگ امتداد یافته تا به چهارسوق های اصلی برسد. شکل ظاهری بازار که مانند مستطیلی دور تا دور میدان توحید را پوشش داده است. جالب است بدانید که بازار ارگ خود به تنهایی به دو بخش تقسیم می ‌شود که بخش اول با نام بازار سراجی ها و بخش دوم بازار نقارخانه نام دارد. در گذشته در این بازار چمدان سازها و سراج ها مشغول به کسب و کار بودند.

بازار آهنگری در ضلع جنوبی

بازار آهنگری که با نام بازار حاج آقا علی هم شهرت دارد از ابتدای خیابان شریعتی امتداد یافته است و تا چهارسوق ها ادامه دارد و بازار کفاش ها را هم در دل خود جای داده است. این راسته از بازار بسیار با ارزش و مهم است چرا که مسجد چهل ستون که یکی از تاریخی ترین مساجد کرمان به شمار می‌رود را به همراه یک آب انبار قدیمی و یک کاروانسرا در دل خود جای داده است.

بازار مسگرها در ضلع شمالی

معمولاً در تمامی بازارهای سنتی که در شهرهای مختلف وجود دارد یک راسته را مخصوص مسگرها طراحی می کردند، در بازارکرمان هم، یک بخش مخصوص به مسگرها وجود دارد که در ضلع شمالی قرار گرفته شروع آن از میدان گنجعلی خان بوده است و تا بازار کلا مالی ادامه دارد.

بازار وکیل در ضلع شرقی

برای ورود به بازار وکیل باید از دری که در ضلع شمالی قرار دارد وارد راسته شوید. این بازار هم از اهمیت زیادی برخوردار است چراکه در سال ۱۲۸۲ قمری حاکم وقت کرمان که وکیل الملک نام داشت به همراه خانواده ‌اش تصمیم گرفتند تا در این راسته از بازار، مسجدی بزرگ، به همراه یک کاروانسرا و حمام بسازند به همین خاطر از آن سال‌ها به این راسته از بازار «وکیل» می گفتند. شما می توانید در این قسمت از بازار یکی از قدیمی ترین حمام های سنتی ایران که حمام وکیل نام دارد را ببینید، همچنین از یک مدرسه قدیمی و کاروانسرا مسجد دیدن نمایید.

بازار اختیاری در ضلع جنوبی

برای ورود به بازار اختیاری گنجعلی خان باید از ضلع جنوبی وارد شوید. عرض این بازار بسیار کم است و جزء تنگ ترین و باریک ترین بازارهای مجموعه گنجعلی به شمار می رود اما چیزی که موجب اهمیت آن شده قرارگیری اش در میانه دو بازار مهم با نام های گنجعلی خان و وکیل است. کاروانسرای گلشن بازارچه سرداری، چایخانه وکیل و مسجد چهل ستون جزء مهمترین بخش های بازار اختیاری به شمار می روند.

چهارسوق گنجعلی خان

همانطور که گفتیم بازارهای سنتی به بخش‌های مختلفی تقسیم می ‌شوند و یکی از مهمترین آن ها چهارسوق ها هستند. چهار سوق بازار گنجعلی ‌خان درست در محل تقاطع دو راسته بازار قرار دارد، که در ۴۰۰ سال گذشته یکی از پرتردد ترین محل های کرمان بوده است. چیزی که موجب شهرت و محبوبیت بیشتر این قسمت از بازار شده بافت قدیمی آن است که پس از گذشت چند سال هنوز هم همانگونه دست نخورده باقی مانده است. البته در تمام این سال‌ها چند بار مورد بازسازی قرار گرفته، اما معماری آن به قدری مستحکم بوده که شکل ظاهری گذشته خود را حفظ نموده است. گنبد هایی که برای چهارسوق گذاشته بودند در گذشته جزء مرتفع ترین قسمتهای کرمان پس از مسجد جامع به شمار می رفت.

بازار نقار خانه

برای ورود به بازار نقارخانه باید به میدان ارگ بروید، در آن جا با یک درب و یک دهانه بزرگ مواجه خواهد شد، که کاملا مسقف بوده و یک سر در بزرگ دارد. بازار نقار خانه نسبت به سایر قسمت های بازار سنتی کرمان جدید تر است چراکه بیشتر قسمت های آن در دوره حکومت قاجار ها اضافه شده است. تزئینات معماری به سبک قاجار ها در گوشه به گوشه بازار نقارخانه به چشم می خورد.

شرایط بازدید از بازار بزرگ کرمان

برای بازدید از بازار بزرگ کرمان هیچگونه محدودیتی وجود ندارد اما کسبه و بازاریان در ساعاتی خاص حضور ندارند. برای مثال نزدیک ظهر و اذان که می شود، اکثر کسبه به قصد اقامه نماز، مغازه ها را می بندند و به سوی مسجد می روند و یا اکثرا برای استراحت و صرف ناهار به خانه های شان باز می گردند و بعد از ظهر به سر کار می آیند. بهترین زمان برای بازدید از بازار و مجموعه گنجعلی خان صبح است، این بازارها به قدری متنوع هستند که تا ظهر شما را سرگرم خواهند کرد به طوریکه شاید بعد از ظهر باز هم برگردید و به سراغ گشت و گذار بروید. اگر روزی با تهیه بلیط هواپیما کرمان به این شهر زیبا سفر کردید، پیشنهاد می کنیم از بزرگترین بازار سنتی ایران، یعنی بازار گنجعلی خان دیدن کنید.

آدرس و مسیر دسترسی 

بازار بزرگ سنتی کرمان در مرکز شهر و در بهترین قسمت واقع شده است و برای دسترسی به آن باید خودتان را به میدان معروف گنجعلی خان برسانید. البته همانطور که در قسمت بالا تمام راسته های بازار را شرح دادیم، می توانید از خیابان های مختلف و درب های فرعی هم وارد بازار شوید.