قلعه سیب؛ تاریخچه + راه های دسترسی

قلعه سیب کجاست؟ استان سیستان و بلوچستان یکی از باستانی ترین مناطق ایران است که جاذبه های تاریخی و دیدنی بسیاری در آن وجود دارد. این جاذبه های منحصر به فرد موجب شده که سالانه گردشگران بسیاری به این منطقه سفر کنند.

از معروف ترین بناهای تاریخی این منطقه می توان به قلعه سیب اشاره نمود که در شهرستان سراوان واقع شده است که به بلند ترین بنای خشتی ایران شهرت دارد. اگر می خواهید با قلعه سیب بیشتر آشنا شوید تا پایان با مجله مستر بلیط همراه باشید.

تاریخچه قلعه سیب

قلعه سیب یکی از مهم ترین بناهای خشتی جهان است که به نام های دیگری مانند قلعه سب و قلعه سیب سوران نیز مشهور است. مردمان محلی سیستان و بلوچستان این قلعه را به نام قلعه سب می شناسند و در زبان محلی آن ها سب به معنی محل چشمه ساران است.

قدمت این بنای تاریخی به دوران اسلامی (صفویه) باز می گردد و این قلعه تا سال 1344 دارای کاربری مسکونی بوده است. از اقوام و خاندانی که در این قلعه زندگی می کرده اند می توان به خاندان بارکزایی و میرمرادزهی اشاره نمود.

برای ساخت قلعه سیب  که بلند ترین بنای خشتی ایران است از ملات خاصی استفاده نموده اند که دارای استحکام بسیار بالایی است. این ملات ترکیبی ازگل و گیاه توتری است، ترکیب این دو عنصر با آب ملاتی را به وجود می آورد که فوق العاده چسبناک و محکم است به طوری که می تواند سیل آسا ترین باران های آن منطقه را به خوبی تحمل نماید. همین مسئله موجب شده که این بنای خشتی با وجود سالیان درازی که از عمر آن می گذرد همچنان به همان حالت اولیه پا برجا باشد.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

قلعه سیب که در استان سیستان بلوچستان و شهرستان سراوان واقع شده از ارزشمند ترین بناهای تاریخی ایران و قدیمی ترین بناهای خشتی جهان محسوب می شود. در ادامه ویژگی های این بنا و بخش های تشکیل دهنده آن را به طور کامل مورد بررسی قرار می دهیم.

ویژگی های بنای خشتی قلعه سیب

این قلعه خشتی دارای دو طبقه است که دیواره بیرونی آن دارای ارتفاعی بیشتر از 30 متر و 7 متر عرض است. بخش شاه نشین به عنوان مهم ترین بخش بنا در بالاترین قسمت قلعه قرار گرفته است. در حصار درونی بنا 14 برج و در ارگ آن 4 برج دیگر احداث شده است که متاسفانه به دلیل جنگ هایی که در طول تاریخ در این منطقه رخ داده این برج ها کاملا تخریب شده و از بین رفته اند.

در اطراف قلعه سراوان حصاری وجود دارد که دارای 3 متر ارتفاع و به طول 48-74 متر مربع به شکل مستطیل دور تا دوره قلعه را پوشش داده است. تنها راه ورودی به قلعه  در بخش جنوب شرقی آن واقع شده که باید از آن عبور نمود که بتوان به بخش پلکانی راه یافت.

این بنا دارای ویژگی های خاصی است که آن را از سایر بناهای خشتی متمایز نموده که از جمله آن ها می توان به فرستادن آب چاه تا طبقه فوقانی، درز انبساط در ساختمان اصلی قلعه، دسترسی به آب چاه در طبقه فوقانی، لوله های سفالی جهت هدایت فاضلاب و … اشاره نمود.

بخش های مختلف بنا

اتاق ها و حیاط مرکزی قلعه

این قلعه زیبا دارای حیاطی مرکزی است که 10 اتاق بزرگ و کوچک دور تا دور آن را فرا گرفته است. قسمتی پلکانی با شیب بسیار زیاد در بخشی از حیاط بنا تعبیه شده است که می توان از طریق آن به طبقات بالایی بنا و قسمت شاه نشین دسترسی پیدا نمود. این پله ها را بسیار تنگ و باریک ساخته اند تا افراد نتوانند با سرعت خود را به بالای قلعه برسانند و به آن دسترسی داشته باشند.

به عبارتی از این روش برای مقابله با دشمن در زمان جنگ استفاده کرده اند تا ساکنین قلعه فرصت کافی برای رویارویی با دشمنان را داشته باشند. از دوران افشاریه به بعد قلعه سیب به محل زندگی حاکمان تبدیل شد و هر یک از حکما بخش های مختلفی به آن افزودند.

طبقه دوم قلعه

طبقه دوم قلعه 6 اتاق دارد که هر کدام دارای ابعاد مختلفی هستند. اولین اتاق این طبقه به اتاق جلسات اختصاص داده شده، که سازنده آن میر محمودخان است. در بخش های مختلف این طبقه طاقچه هایی در دیوارها ایجاد شده که برای کاربردهای مختلفی از آن ها استفاده می کرده اند.

این طاقچه های مخفی در میان مردم بلوچ به  دریگ شهرت دارد. در اتاق اول چنین طاقچه ای ایجاد شده که پله هایی درون آن تعبیه شده اند. این پله را به شکاف دیگری راه دارد و هدف از ساخت آن این بوده که یک نفر بتواند به عنوان جاسوس به صورت مخفی در جلساتی که برگزار می شود حضور داشته باشد و به این ترتیب از جان شاه و سایر وزرا دفاع نماید.

در بخش شمال شرقی این طبقه اتاقی توسط میر یوسف خان و در کنار آن اتاقی توسط محمد عمر خان ایجاد شده است.

قسمت های خدماتی قلعه سیب

یک اتاق بزرگ در قسمت شمالی قلعه ایجاد شده که از آن به عنوان آشپزخانه استفاده می کنند. در انتهای این اتاق و در سمت راست آن  یک راهرو وجود دارد که با عبور از آن می توان به دست شویی سنتی بانوان دسترسی داشت.

در مقابل این دست شویی راهرو دیگری وجود دارد که به یک دست شویی مردانه منتهی می شود. در سمت چپ آشپزخانه اتاق کوچکی به عنوان انباری ساخته شده که  مواد غذایی در آن نگهداری می شد. اگر به بخش جنوب شرقی قلعه بروید می توانید نمای بسیار زیبایی از قلعه مشاهده نمایید.

برای تامین امنیت قلعه در تمامی بخش های آن تیرکش هایی با دیواره ضخیم تعبیه شده که به منظور دیده بانی و قراردادن لوله تفنگ برای شلیک ایجاد نموده اند. تعداد این تیرکش ها خیلی زیاد و زاویه آن ها به سمت مکان های حساسی است که امنیت آن ها اهمیت بیشتری داشت. در قسمت بالایی برجک و نمای بیرونی قلعه نیز سوراخ هایی ایجاد شده بود که به منظور دفاع از قلعه در زمان جنگ از آن ها استفاده می کردند.

در فضای اطراف قلعه سیب ساختمان ها و اتاق های متعددی ساخته شده بود که هر کدام دارای کاربردی متفاوت بودند. پیشکاران، غلامان، اقوام نزدیک شاه در این اتاق ها زندگی می کردند و تعدادی از اتاق ها نیز به زندان، طولیه و انباری اختصاص داده شده بود.

شرایط بازدید

بازدید از قلعه سیب همه روزه به جز ایام تعطیل امکان پذیر است و گردشگرانی که می خواهند به بازدید از این بنا بروند به زمانی حدود 1-2 ساعت نیاز خواهند داشت. تماشای این بنای با شکوه از نزدیک می تواند بسیار لذت بخش باشد و به شما پیشنهاد می کنیم که با تهیه بلیط اتوبوس سراوان حتما از قلعه سیب و سایر جاذبه های گردشگری این منطقه بازدید نمایید.

راه های دسترسی به قلعه سیب

قلعه سیب در استان سیستان بلوچستان شهرستان سراوان و روستای سراوان واقع شده است و برای دسترسی به آن می توان از اتوبوس و تاکسی های برون شهری و همچنین خودروهای شخصی استفاده نمود.