اگر به‌دنبال رصد بارش شهابی جوزایی در سال ۱۴۰۴ هستید، این راهنما برای شماست. آسمان شب همیشه پر از شگفتی است؛ اما گاهی وقت‌ها این شگفتی‌ها به اوج می‌رسند. یکی از این لحظه‌های بی‌نظیر، بارش شهابی جوزایی است که هر سال در زمان‌های مشخصی به اوج خودش میرسد. در سال ۱۴۰۴ هم آسمان ایران میزبان یکی از زیباترین نمایش‌های شبانه‌اش خواهد بود. بارش جوزایی با شهاب‌های پرنور و گاهی رنگی‌اش، یکی از پرطرفدارترین پدیده‌های نجومی است که حتی بدون تلسکوپ هم میشود آن را دید. شب ۲۲ آذر تا طلوع ۲۳ آذر برنامه‌تان را خالی کنید تا نهایت لذت را از تماشای آسمان ببرید. در این راهنما، همه نکاتی را که برای رصد بارش شهابی جوزایی باید بدانید، بهترین زمان و مکان تا نکات حرفه‌ای رصد در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
بارش شهابی جوزایی چیست؟
بارش شهابی جوزایی یکی از بزرگ‌ترین بارشهای شهابی سالانه است که هر سال در ماه دسامبر رخ می‌دهد. این بارش به‌دلیل تعداد زیاد شهابها و درخشندگی بالای آنها، یکی از جذاب‌ترین بارشهای شهابی برای علاقه‌مندان به نجوم است.
برخلاف بسیاری از بارشهای شهابی که منشأ آنها دنبالهدارها هستند، بارش جوزایی از بقایای سیارکی به نام فایتون ۳۲۰۰ (3200 Phaethon) ناشی میشود. این سیارک در مدار خود به دور خورشید حرکت میکند و ذرات غبار و سنگی را در مسیر خود به جا میگذارد. هنگامی که زمین از میان این توده ذرات عبور میکند، این ذرات وارد جو زمین میشوند و با سرعت بالا می‌سوزند که نتیجۀ آن، مشاهده شهابها در آسمان است.
تاریخ بارش شهابی جوزایی ۱۴۰۴ چه زمانی است؟
شهاب باران جوزایی هر سال حدود ۱۷ تا ۲۶ آذر ماه در آسمان دیده میشود اما نقطه اوج آن، شب ۲۲ آذر و سحرگاه ۲۳ آذر است. در سال ۱۴۰۴ هم همین بازه زمانی را باید مدنظر قرار داد؛ به‌خصوص شب ۲۲ آذر ۱۴۰۴، بهترین فرصت برای رصد آسمان شب خواهد بود. در شب اوج بارش یعنی ۲۲ آذر، ماه در فاز تربیع آخر قرار دارد و حدود ساعت ۲ بامداد طلوع میکند. این بدان معناست که نیمه اول شب شرایط نوری مناسبی برای رصد شهابها فراهم است؛ اما پس‌از طلوع ماه، نور آن مشاهده شهاب‌های کم‌نورتر را دشوارتر میکند.
به یاد داشته باشید بارش جوزایی از صورت فلکی جوزا (دوپیکر) سرچشمه می‌گیرد و در ساعات نیمه شب به بعد، به‌ویژه در حوالی ساعت ۲ تا ۴ بامداد، تعداد شهابها به بیشترین حالت میرسد. اگر شرایط جوی مساعد باشد و ماه هم در آسمان نباشد یا در بخش دیگری از آسمان قرار بگیرد، میتوان در این شب بیش‌از ۱۰۰ شهاب در هر ساعت مشاهده کرد.
در شرایط ایدئال و آسمان تاریک، نرخ ساعتی سرسویی (ZHR) این بارش می‌تواند به حدود ۱۵۰ شهاب در ساعت برسد. شهاب‌های این بارش به‌دلیل قطر زیاد و سرعت نسبتاً کم (حدود ۳۵ کیلومتر بر ثانیه) معمولاً درخشان و قابل‌توجه هستند. این ویژگی‌ها باعث میشود که حتی در مناطقی با آلودگی نوری متوسط نیز بتوان این شهابها را مشاهده کرد.
بهترین ساعت مشاهده بارش شهابی جوزایی
بهترین بازه زمانی برای رصد بارش شهابی از ساعت ۱۰ شب تا طلوع آفتاب در شب ۲۲ آذر ۱۴۰۴ است. در این بازه، صورت فلکی جوزا (محل منشأ شهابها) در آسمان بالا می‌آید و شرایط مناسبی برای مشاهده بارش شهابی وجود دارد.
برای مشاهده بارش شهاب سنگ جوزایی، توصیه میشود موارد زیر را درنظر بگیرید:
- به مکانی با آسمان تاریک و دور از آلودگی نوری شهرها بروید. کویرها و مناطق روستایی گزینه‌های مناسبی هستند.
- بهترین زمان برای رصد، ساعات پس‌از نیمهشب تا پیشاز طلوع آفتاب است؛ زیرا در این زمان صورت فلکی جوزا در بالاترین نقطه آسمان قرار دارد.
- برای مشاهده شهابها نیازی به تلسکوپ یا دوربین دوچشمی نیست؛ با چشم غیرمسلح میتوان آنها را به‌خوبی دید.
- لباس گرم، زیرانداز و صبر و حوصله به‌همراه داشته باشید؛ زیرا رصد شهابها نیازمند زمان و دقت است.
بهترین مکان برای دیدن بارش شهابی آذر ماه
بهترین مکان برای دیدن بارش شهابی آذر ماه دور از مناطق شهری و در مناطق کویری است. در ادامه چند مورد از بهترین مکان‌هایی که برای دیدن بارش شهابی آذر ماه می‌توانید درنظر بگیرید را بررسی می‌کنیم:
کاروانسرای پاسنگان
کاروانسرای پاسنگان، واقع در ۲۰ کیلومتری جاده قدیم قم به کاشان، یکی از کاروانسراهای تاریخی ایران است که قدمت آن به دوره صفویه برمی‌گردد. این بنا با مساحت ۲۵۰۰ متر مربع و ساختار چهار ایوانی، دارای برج‌های نیم‌دایره در چهار گوشه است.
موقعیت جغرافیایی کاروانسرای پاسنگان، دور از مناطق شهری و در حاشیه کویر، آن را به مکانی ایدئال برای رصد بارش شهابی جوزایی تبدیل کرده است. آسمان این منطقه به‌دلیل نبود آلودگی نوری، شفافیت بالایی دارد که امکان مشاهده شهابها را به‌شما می‌دهد. همچنین، فضای باز و وسیع کاروانسرا، دید ۳۶۰ درجه‌ای از آسمان شب دارد و برای رصدگران بسیار مطلوب است.
علاوه‌براین، کاروانسرای پاسنگان به‌عنوان اقامتگاه بوم‌گردی فعالیت میکند و امکاناتی نظیر اتاق‌های اقامتی، سرویس‌های بهداشتی و فضای مناسب برای استراحت را در اختیار مسافران قرار می‌دهد.
کاروانسرای مهریز یزد
کاروانسرای زین‌الدین، واقع در ۶۰ کیلومتری جاده یزد به کرمان و در نزدیکی شهر مهریز، یکی از کاروانسراهای تاریخی دوره صفویه است که به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد. این بنا با معماری منحصربه‌فرد مدور، تنها کاروانسرای دایره‌ای شکل ایران محسوب میشود.
موقعیت جغرافیایی کاروانسرای زین‌الدین در دل کویر مرکزی ایران و دوری از مناطق شهری، آن را به مکانی ایدئال برای رصد بارش شهابی جوزایی تبدیل کرده است. آسمان این منطقه نیز آلودگی نوری ندارد و امکان مشاهده شهابها را خواهید داشت.
کاروانسرای قصر بهرام
کاروانسرای قصر بهرام یکی از بناهای تاریخی و با ارزش ایران و در پارک ملی کویر و در نزدیکی دریاچه نمک قم واقع شده است. این کاروانسرا در دوره صفویه ساخته شده است و با معماری سنگی و برج‌های نیم‌دایره‌ای خود، نمونه‌ای منحصربه‌فرد از کاروانسراهای کویری به شمار می‌آید.
به‌دلیل دوری از مناطق شهری و صنعتی، آسمان این منطقه از کمترین میزان آلودگی نوری برخوردار است. این امر امکان مشاهده واضح‌تر و بیشتر شهاب‌های بارش جوزایی را به شما می‌دهد. همچنین کویر مرکزی ایران به‌دلیل شرایط جوی پایدار، آسمانی صاف و بدون ابر در بیشتر شبهای سال دارد. این ویژگی احتمال اختلالات جوی در زمان رصد را کاهش می‌دهد و تجربه‌ای مطلوب را برای رصدگران ایجاد میکند.
محیط اطراف کاروانسرا گسترده و بدون موانع طبیعی است که دید ۳۶۰ درجه‌ای از آسمان شب را ممکن می‌سازد. این امر برای رصد بارش شهابی که در نقاط مختلف آسمان رخ می‌دهد، بسیار حائز اهمیت است. کاروانسرای قصر بهرام امکانات اقامتی محدودی دارد که به علاقه‌مندان اجازه می‌دهد شب را در نزدیکی محل رصد سپری کنند. اقامت در این بنای تاریخی تجربه‌ای منحصربه‌فرد از ترکیب تاریخ و نجوم است.
با وجود قرارگیری در دل کویر، مسیرهای دسترسی به کاروانسرا مشخص و قابل‌پیمایش است. البته توصیه میشود با خودروهای مناسب و تجهیزات کافی به این منطقه سفر کنید.
کاروانسرای ده نمک
کاروانسرای شاه عباسی ده نمک، واقع در روستای ده نمک شهرستان آرادان در استان سمنان، یکی از بناهای تاریخی دوره صفوی است که در ۱۴۴ کیلومتری تهران و ۷۵ کیلومتری سمنان قرار دارد. این کاروانسرا با پلان مربعی و سبک چهار ایوانی، دارای ۲۴ حجره است که امروزه به‌عنوان اقامتگاه بوم‌گردی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از ویژگی‌های برجسته این کاروانسرا، موقعیت آن در منطقه‌ای کویری است که آسمانی صاف و بدون آلودگی نوری دارد. این شرایط، کاروانسرای ده نمک را به مکانی ایدئال برای رصد پدیده‌های نجومی، به‌ویژه بارش شهابی جوزایی، تبدیل کرده است. با اقامت در کاروانسرای ده نمک در این بازه زمانی، علاقه‌مندان می‌توانند تجربه‌ای منحصربه‌فرد از مشاهده این پدیده نجومی در فضایی تاریخی و کویری داشته باشند. علاوه‌بر امکانات اقامتی، این کاروانسرا خدماتی مانند تورهای نجومی و رصد آسمان شب را دارد.
ایستگاه ۷ تله‌کابین توچال
ایستگاه ۷ تله‌کابین توچال، واقع در ارتفاع ۳۶۸۰ متری از سطح دریا، مرتفع‌ترین ایستگاه این تله‌کابین است و در نزدیکی قله توچال قرار دارد. این ایستگاه به‌دلیل ارتفاع بالا و دوری از آلودگی نوری شهر، مکانی مناسب برای رصد پدیده‌های نجومی مانند بارش شهابی جوزایی است.
ایستگاه ۷ توچال با فاصله از نورهای شهری و ارتفاع بالا، شرایط ایدئالی را برای رصد این بارش فراهم میکند. علاوه‌بر شرایط مناسب رصد، ایستگاه ۷ امکاناتی مانند پیست اسکی، هتل توچال و رستوران را در خود جای داده است که می‌تواند تجربه‌ای لذت‌بخش را برای علاقه‌مندان به نجوم و طبیعت‌دوستان رقم بزند. بااین‌حال، توجه به شرایط جوی و تجهیزات مناسب برای حضور در این ارتفاع مهم است. همچنین، برنامه‌ریزی برای استفاده از تله‌کابین و اطلاع از ساعات کاری آن پیشاز مراجعه توصیه میشود.
پایگاه نجوم دامغان
پایگاه نجوم دامغان که با نام پایگاه علوم و ستاره‌شناسی ورکیان نیز شناخته میشود در کیلومتر ۵ محور دامغان-اصفهان و در روستای ورکیان واقع شده است. این پایگاه در سال ۱۳۸۹ افتتاح شد و به‌عنوان نخستین پایگاه نجوم روستایی ایران شناخته میشود. مساحت این مجموعه حدود ۲۵۰۰ متر مربع و شامل بخش‌هایی مانند ساختمان آسمان‌نما و رصدخانه است.
یکی از ویژگی‌های برجسته این پایگاه، آسمان تاریک و کم‌نور منطقه است که شرایط ایدئالی برای رصد اجرام آسمانی دارد. این ویژگی برای مشاهده بارش شهابی جوزایی که هر ساله در آذرماه به اوج میرسد، بسیار مناسب است.
پایگاه نجوم دامغان با تجهیزات پیشرفته‌ای مانند تلسکوپ‌ها و دوربین‌های دوچشمی، امکانات مناسبی برای علاقه‌مندان به نجوم و رصد آسمان شب فراهم کرده است. همچنین، این پایگاه با برگزاری برنامه‌های آموزشی و رصدی، فرصتی مناسب برای مشاهده و آشنایی با پدیده‌های نجومی مانند بارش شهابی جوزایی را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد.
شهمیرزاد
شهمیرزاد، شهری در استان سمنان ایران، به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، مکانی ایدئال برای مشاهده بارش شهابی جوزایی است. این شهر با آسمانی صاف و کم‌نور، امکان رصد شهابها را به شما می‌دهد. آلودگی نوری پایین در شهمیرزاد، مشاهده شهاب‌های کم‌نورتر را نیز ممکن می‌سازد. همچنین، ارتفاع مناسب این منطقه از سطح دریا، کیفیت رصد را بهبود می‌بخشد.
بارش شهابی جوزایی هر سال در آذرماه به اوج خود میرسد و شهمیرزاد با افق باز و شرایط جوی مناسب، فرصتی عالی برای علاقه‌مندان به نجوم فراهم میکند. دسترسی آسان به این شهر و امکانات اقامتی موجود، تجربه‌ای لذت‌بخش از رصد آسمان شب را برای بازدیدکنندگان به ارمغان می‌آورد.
خانقاه علاءالدوله سمنانی
خانقاه علاءالدوله سمنانی، واقع در روستای صوفی‌آباد در شهرستان سرخه استان سمنان، یکی از بناهای تاریخی برجای‌مانده از دوره ایلخانی است. این خانقاه در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری قمری به دستور عمادالدین جمال‌الدین عبدالوهاب، وزیر سلطان محمد خدابنده، ساخته شد و پس‌از آن، شیخ علاءالدوله سمنانی، عارف مشهور، خانقاهی به آن افزود و در آنجا به ریاضت پرداخت. پس‌از وفات، وی در همین مکان به خاک سپرده شد. این بنا در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ با شماره ثبت ۳۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانقاه علاءالدوله سمنانی، به‌دلیل قرارگیری در منطقه‌ای دور از شهرهای بزرگ و آلودگی نوری کم، می‌تواند مکان مناسبی برای رصد بارش شهابی جوزایی باشد. بااین‌حال، وضعیت کنونی بنا و امکانات موجود در آن باید پیشاز برنامه‌ریزی برای رصد مورد بررسی قرار بگیرد.
کاروانسرای دیرگچین
کاروانسرای دیرگچین، معروف به «مادر کاروانسراهای ایران» در ۸۰ کیلومتری شمال شرقی قم و در مرکز پارک ملی کویر واقع شده است. این بنای تاریخی با قدمتی حدود ۱۵۷۰ سال به دوره ساسانی برمی‌گردد و در دوره‌های سلجوقی، صفوی و قاجار مرمت و بازسازی شده است.
این کاروانسرا با مساحت حدود ۱۲ هزار متر مربع، دارای ۴۴ اتاق مسکونی، ۴ تالار بزرگ (اصطبل)، مسجد، شبستان خصوصی، انبار علوفه، آسیاب، حمام و ۶ چشمه توالت است. مصالح به کار رفته در ساخت آن شامل آجر، آهک، خشت و گچ هستند.
موقعیت جغرافیایی کاروانسرای دیرگچین در دل کویر و دوری از آلودگی نوری شهرها، آن را به مکانی ایدئال برای رصد آسمان شب و پدیده‌هایی مانند بارش شهابی جوزایی تبدیل کرده است.
برای علاقه‌مندان به نجوم، اقامت در این کاروانسرا فرصتی منحصربه‌فرد برای تجربه رصد آسمان شب در محیطی تاریخی و کویری است. با توجه به امکانات موجود در کاروانسرا و فضای باز اطراف آن، میتوان تجهیزات رصدی را به‌راحتی مستقر کرد و از تماشای آسمان پرستاره لذت برد.
نکات مهم برای رصد بارش شهابی جوزایی آذر
برای رصد بارش شهابی جوزایی آذر یک سری نکات را باید درنظر بگیرید تا تجربه خوبی از مشاهده این پدیده نجومی جذاب داشته باشید. در ادامه به برخی نکات مهم برای رصد بارش شهابی جوزایی آذر اشاره می‌کنیم تا مشاهده این پدیده برای شما به یک تجربه فراموش نشدنی تبدیل بشود. این نکات به‌شرح زیر هستند:
وضعیت آب‌وهوایی را چک کنید (آسمان ابری نباشد)
پیشاز برنامه‌ریزی برای رصد، حتماً وضعیت آب‌وهوای منطقۀ موردنظر را بررسی کنید. آسمان صاف و بدون ابر، شرط اصلی برای مشاهدۀ شهابها است. ابرها و مه می‌توانند دید شما را محدود کنند و مانع از مشاهده شهابها بشوند. برای بررسی وضعیت هوا، می‌توانید از وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های معتبر هواشناسی کمک بگیرید. همچنین، توجه به پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت هواشناسی می‌تواند در انتخاب زمان مناسب برای رصد مؤثر باشد.
مکان دقیق را از قبل رزرو کنید
انتخاب مکان مناسب برای رصد بسیار حائز اهمیت است. مناطقی با آلودگی نوری کم، دور از شهرها و با افق باز، بهترین گزینه‌ها هستند. کویرها و مناطق کوهستانی با آسمان تاریک، شرایط ایدئالی دارند. با توجه به محبوبیت این رویداد، ممکن است مکان‌های مناسب به‌سرعت پر بشوند؛ بنابراین، رزرو مکان از قبل توصیه میشود. برخی از کمپ‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در مناطق کویری، امکانات ویژه‌ای برای رصد دارند که می‌توانید از آنها بهره‌مند شوید.
با گروه های نجومی و رصدی همراه شوید
شرکت در برنامه‌های گروه‌های نجومی و رصدی باعث میشود تجربه رصد بهتری داشته باشید. این گروه‌ها معمولاً با تجهیزات مناسب و کارشناسان مجرب، اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار می‌دهند. همچنین، حضور در جمع علاقه‌مندان به نجوم، فرصت یادگیری و تبادل تجربه را به شما خواهد داد. برخی از این گروه‌ها تورهای رصدی ویژه‌ای برای بارش شهابی جوزایی برگزار میکنند که می‌توانید در آنها شرکت کنید.
لباس مناسب همراه داشته باشید
با توجه به اینکه بارش شهابی جوزایی در آذرماه و در ساعات شبانه رخ می‌دهد، دمای هوا ممکن است بسیار سرد باشد. پوشیدن لباس‌های گرم و لایه‌لایه، به‌همراه‌داشتن پتو یا زیرانداز، کلاه و دستکش، برای حفظ گرما و راحتی در طول رصد توصیه میشود. همچنین، همراه‌داشتن نوشیدنی گرم می‌تواند به حفظ دمای بدن کمک کند.
از آسمان چشم برندارید!
برای مشاهدۀ بیشتر شهابها، نگاه خود را به‌طور مداوم به آسمان معطوف کنید. چشمان شما نیاز به زمانی برای تطبیق با تاریکی دارند؛ بنابراین، حداقل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیشاز شروع رصد در تاریکی بمانید تا دید بهتری داشته باشید. استفاده از چراغ‌قوه با نور قرمز می‌تواند به حفظ تطبیق چشم با تاریکی کمک کند. همچنین، استفاده از صندلی راحت یا دراز کشیدن بر روی زیرانداز به شما امکان مشاهدۀ طولانی‌مدت و بدون خستگی را می‌دهد.
آذر ماه سربه‌هوا باشید!
آذر ماه هر سال، آسمان شب میزبان یکی از خیره‌کننده‌ترین نمایش‌های طبیعت به نام بارش شهابی جوزایی است. این پدیده شگفت‌انگیز، فرصتی بی‌نظیر برای عاشقان آسمان است تا در دل شب، شاهد رقص نورانی شهابها باشند.
برخلاف بسیاری از بارشهای شهابی که از دنبالهدارها نشئت می‌گیرند، بارش جوزایی از بقایای سیارک ۳۲۰۰ فایتون سرچشمه می‌گیرد. این تفاوت، شهاب‌های جوزایی را به‌طور ویژه‌ای درخشان و رنگارنگ می‌سازد. کانون این بارش در صورت فلکی جوزا (دوپیکر) قرار دارد و به‌همین‌دلیل به نام جوزایی شناخته میشود.
بارش شهابی جوزایی ۱۴۰۴ از ۱۶ آذر آغاز میشود و در شبهای ۲۲ و ۲۳ آذر به اوج خود میرسد. در این شبها در شرایط ایدئال و آسمان تاریک، میتوان تا ۱۵۰ شهاب در ساعت مشاهده کرد. توصیه میشود برای رصد، مناطقی با حداقل آلودگی نوری انتخاب بشود و در ساعات پس‌از نیمهشب تا پیشاز طلوع آفتاب به آسمان نگاه کنید.
نظرات کاربران
اولین نفری باشید که نظر می دهید